Τις τελευταίες δεκαετίες η δημοκρατία έχει υποστεί πολλαπλά πλήγματα. Τα περισσότερα εξ αυτών έχουν τις ρίζες τους στη διόγκωση του χρηματοπιστωτικού τομέα, στην έξαρση των γεωπολιτικών ανταγωνισμών και, συνεπαγόμενα, στις μεγάλες κρίσεις, οι οποίες φέρνουν ξανά τον δυτικό κόσμο μπροστά στο φάσμα της ακραίας φτώχειας και των ανισοτήτων, της μισαλλοδοξίας και του εθνικισμού.
Σε αυτό το περιβάλλον, ήρθε μια πανδημία για να θέσει ακόμα πιο αυστηρά όρια. Κάποια από ανάγκη για να περιοριστεί η διασπορά, όμως κάποια άλλα από ιδεολογική επιλογή. Δεν είναι λίγες οι κυβερνήσεις που αξιοποίησαν την πανδημία ως αφορμή για να θέσουν ένα άκρως αυταρχικό πλαίσιο στη λειτουργία της δημόσιας ζωής.
Στην Ελλάδα, ωστόσο, η πανδημία αξιοποιήθηκε περισσότερο από την κυβέρνηση της Ν.Δ. ως αφορμή για να δικαιολογήσει κρατικές χρηματοδοτήσεις σε μέσα ενημέρωσης δίχως κριτήρια, έκτακτες συνθήκες απευθείας αναθέσεων και κλειστών διαγωνισμών σε ημέτερους, αλλά και πιο χαλαρό πλαίσιο κοινοβουλευτικού ελέγχου.
Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε, όμως, από τη σκοπιά της υπεράσπισης της δημοκρατίας είναι ότι η όλη διαδικασία εξασθένησης της δημοκρατικής λειτουργίας είναι δυναμική. Τόσο οι δηλωμένοι εχθροί της δημοκρατίας όσο και αυτοί που τη θεωρούν περίπου εμπόδιο στα ιδιοτελή τους συμφέροντα, εφευρίσκουν διαρκώς περισσότερους τρόπους να την παρακάμψουν και να την απαξιώσουν. Η απάντηση σε αυτή τη διαρκή κίνηση δεν μπορεί να είναι μια αξιακή υπεράσπιση της δημοκρατίας στα λόγια. Η δημοκρατία ήταν, είναι και θα είναι πάνω απ’ όλα δράση. Κοινωνική και θεσμική.
Ένα ισχυρό δημοκρατικό κράτος είναι πάνω απ’ όλα ένα κράτος που λειτουργεί με βάση τις ανάγκες της κοινωνικής πλειοψηφίας. Αντίθετα, ένα αυταρχικό κράτος είναι αυτό που λειτουργεί για την εξυπηρέτηση των πολιτικών και οικονομικών ελίτ. Η εμπειρία της Ελλάδας είναι χαρακτηριστική για να αντιληφθούμε το μέγεθος του προβλήματος.
Μια κυβέρνηση που στοχεύει να εφαρμόσει ακραία νεοφιλελεύθερα -και άρα αντιλαϊκά- μέτρα δεν διστάζει να αξιοποιήσει κάθε μέσο προκειμένου να επιβληθεί. Μια εξουσία που αισθάνεται ότι είναι ανέλεγκτη, καθώς ελέγχει τη πλειονότητα των ΜΜΕ, θεωρεί ότι μπορεί να διαλύει το κοινωνικό κράτος, να κάνει αφαίμαξη στον οικογενειακό προϋπολογισμό για χάρη των καρτέλ της αισχροκέρδειας, χωρίς ιδιαίτερο πολιτικό κόστος. Και ακριβώς επειδή αισθάνεται ανέλεγκτη, δεν διστάζει ακόμη και να χρησιμοποιεί πρακτικές που μας πηγαίνουν σε πολύ σκοτεινές εποχές, όπως οι παρακολουθήσεις δημοσιογράφων και πολιτικών αντιπάλων, που μάλιστα συντονίζονται από το γραφείο του ίδιου του πρωθυπουργού μέσω του διευθυντή του.
Το πραγματικό αιτούμενο σήμερα για τη δημοκρατία έχει δύο όψεις.
Η πρώτη αφορά την άμεση ανάγκη να αποδώσει ο βασικός δρων του πολιτεύματος -δηλαδή οι πολίτες- τις ευθύνες γι’ αυτή την ηθική, οικονομική και δημοκρατική κατάπτωση που βιώνει η χώρα. Να απαλλαγεί δηλαδή από την κυβέρνηση της Ν.Δ. και να εκλέξει μια νέα, ισχυρή προοδευτική κυβέρνηση, την οποία πάνω απ’ όλα θα μπορεί να την εμπιστευθεί και, προφανώς, να την ελέγχει.
Η δεύτερη όψη, όμως, έγκειται στο έργο της επόμενης ημέρας όσον αφορά την αποκατάσταση και τη θωράκιση των δημοκρατικών θεσμών. Εκεί όπου απαιτείται σχέδιο και, κυρίως, πολιτική βούληση.
Άποψη της Ακρόπολης από τον βράχο του Άρειου Πάγου, την έδρα του δικαστικού σώματος της Αρχαίας Αθήνας. Όπως και τότε, στον πυρήνα της λύσης για τα κοινωνικά προβλήματα βρίσκεται η έννοια-κλειδί και θεμέλιο της ίδιας της δημοκρατίας, η δικαιοσύνη.
Από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, που φιλοδοξεί να είναι ο εγγυητής αυτής της προοδευτικής ανασύνταξης της χώρας, ένα είναι βέβαιο: τίποτα δεν θα μπει κάτω από το χαλί.
Οι μεγάλες θεσμικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Στον πυρήνα λοιπόν της λύσης, βρίσκεται η έννοια-κλειδί: δικαιοσύνη. Δηλαδή, το θεμέλιο της ίδιας της δημοκρατίας. Η ισχυρή παρουσία του κράτους ως ανάχωμα στην αυθαιρεσία της ολιγαρχίας και των καρτέλ. Ο έλεγχος της αδιαφανούς και αδικαιολόγητης χρηματοδότησης και των δανείων που δόθηκαν σε ΜΜΕ. Η διακοπή του ομφάλιου λώρου μεταξύ της δικαστικής και της εκτελεστικής εξουσίας. Η επαναφορά της ΕΥΠ στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και η εξασφάλιση της ουσιαστικής συμμετοχής της διακομματικής Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας και της ΑΔΑΕ στον ορισμό του Διοικητή της. Η κατάργηση όλων των ποινικών ασυλιών που θεσπίστηκαν τα τελευταία χρόνια, με πρώτη την ασυλία των τραπεζικών στελεχών.
Αυτές είναι ορισμένες από τις θεμελιακές προτεραιότητες για την αποκατάσταση της δικαιοσύνης παντού. Σε όλα τα επίπεδα, σε όλες τις εκφάνσεις της δημόσιας ζωής και της δημόσιας διοίκησης.
Αυτά αποτελούν ένα σημαντικό βήμα για να οργανώσουμε την επόμενη μέρα της χώρας. Με ασφάλεια και δικαιοσύνη. Μόνο έτσι μπορούμε να προχωρήσουμε στον δρόμο της πραγματικής και δίκαιης ανάπτυξης, σε μια χώρα που έχει όλες τις δυνατότητες να αφήσει πίσω της μια πολύ σκληρή και επίπονη τετραετία και να δει επιτέλους ξανά προοπτική και καλύτερες μέρες τα επόμενα χρόνια.
*O κ. Αλέξης Τσίπρας είναι Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. - αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης. Πρωθυπουργός της Ελλάδας 2015-2019.