Η προσοχή όλων μπορεί να έχει στραφεί στη βόρειο Αφρική και ειδικότερα στη Λιβύη, όμως οι εξελίξεις στον Περσικό Κόλπο είναι σαφώς πιο κρίσιμες, τόσο για την πορεία της τιμής του πετρελαίου όσο και για τις διεθνείς γεωστρατηγικές ισορροπίες.

Διότι οι αναλυτές κάνουν μεν λόγο για «λαϊκή εξέγερση» στο ισλαμικό τόξο, είναι όμως σαφές ότι σε συγκεκριμένες χώρες πρόκειται για εξέγερση καταπιεσμένων σιιτών ενάντια σε σουνιτικά καθεστώτα. Και ο ρόλος του Ιράν είναι αδιαμφισβήτητα σημαντικός.

Ενδεικτική και άκρως κρίσιμη είναι η περίπτωση του Μπαχρέιν: του μικρού βασιλείου όπου βρίσκεται η βάση του Πέμπτου Στόλου των ΗΠΑ. Κι αυτό δεν είναι τυχαίο. Το Μπαχρέιν, ένα αρχιπέλαγος 33 μικρών νησίδων δίπλα στη Σαουδική Αραβία και πολύ κοντά στο Ιράν, θεωρείται σουνιτικό ανάχωμα στις βλέψεις της σιιτικής Τεχεράνης.

Ο λαός του Μπαχρέιν αποτελείται στην ισχυρή του πλειοψηφία από σιίτες, αλλά διοικείται από μία σουνιτική βασιλική οικογένεια.

Τον προηγούμενο μήνα, καταγράφηκαν τα πιο αιματηρά επεισόδια στη χώρα από τη δεκαετία του 1990, με 7 νεκρούς, καθώς η βασιλική οικογένεια αντέδρασε με πυγμή στις διαδηλώσεις. Τώρα, ο βασιλιάς Χαμάντ μπιν Ισά Αλ Χαλίφα υπόσχεται διάλογο με την αντιπολίτευση, αλλά προειδοποιεί πως δεν θα ανεχτεί κλιμάκωση των διαδηλώσεων.

Ορισμένοι αναλυτές εμμέσως πλην σαφώς αναφέρουν πως ενδεχομένως να υπάρχει ιρανικός δάκτυλος σε αυτές τις εξεγέρσεις. «Το Ιράν δεν χρειάζεται να αλλάξει τις ισορροπίες με την εμφανή χρήση στρατιωτικών δυνάμεων», αναφέρει το γνωστό γεωστρατηγικό think tank Stratfor, και συμπληρώνει: «Μπορεί με αφανείς τρόπους να στηρίζει φιλοϊρανικές δυνάμεις στην περιοχή, αποσταθεροποιώντας καθεστώτα». «Με την αλλαγή στην ψυχολογία των Αράβων, καθώς δεν φοβούνται πλέον να προκαλέσουν τους ηγέτες τους, το Ιράν μπορεί να ενισχύσει την ικανότητά του ως δύναμη αποσταθεροποίησης στην περιοχή», αναφέρει η σχετική ανάλυση του Stratfor.

Το Μπαχρέιν, άλλωστε, δεν είναι η μόνη χώρα του Περσικού με ισχυρή σιιτική παρουσία και αμερικανικές βάσεις. Στο Ομάν υπάρχει αμερικανική βάση, ενώ στο Κατάρ βρίσκεται η έδρα της κεντρικής διοίκησης των ΗΠΑ για ολόκληρη την περιοχή Μ. Ανατολής και δυτικής Ασίας (Αφγανιστάν, Πακιστάν, Ιράκ κ.λπ.).  Και στις δύο αυτές χώρες, τις τελευταίες εβδομάδες καταγράφηκαν σημαντικές διαδηλώσεις. Εξέλιξη που επιβεβαιώνει ότι η «φωτιά» των αντιδράσεων μεταλαμπαδεύεται από χώρα σε χώρα, ενώ αναταραχή επικρατεί και στη γειτονική Υεμένη.

Είναι σαφές ότι ενδεχόμενη ενδυνάμωση των σιιτών στο Μπαχρέιν θα έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή. Και σε αυτήν την περίπτωση οι εξελίξεις θα επεκταθούν αφενός στο Ιράκ -όπου η κατάσταση παραμένει εξαιρετικά κρίσιμη και οι Αμερικανοί αποχωρούν- και αφετέρου στη Σαουδική Αραβία με την τεράστια γεωστρατηγική και πετρελαϊκή σημασία.

Ο πληθυσμός των σιιτών στη Σαουδική Αραβία μπορεί να μην υπερβαίνει το 15%, αλλά ζουν στην Ανατολική Επαρχία, στα σύνορα με το Μπαχρέιν, από την οποία εξάγεται η μεγαλύτερη ποσότητα πετρελαίου. Στην άλλη πλευρά των βόρειων συνόρων της Ανατολικής Επαρχίας κατοικούν εκατομμύρια σιίτες του Ιράκ, πολλοί δε από αυτούς θα ήταν πρόθυμοι να περάσουν τα σύνορα ένοπλοι, για να βοηθήσουν τους σιίτες Σαουδάραβες.

Το σενάριο για ένα ντόμινο εξελίξεων από ενδεχόμενη ευρύτερη εξέγερση των σιιτών, που θα επηρεάσει και τη Σαουδική Αραβία, διατυπώνεται πλέον από πολλούς. Δεν είναι τυχαίο πως ο Nouriel Roubini έκανε λόγο για κίνδυνο ευρύτερης πολιτικής αστάθειας στη Μέση Ανατολή, αναφερόμενος και στη Σαουδική Αραβία, που θα μπορούσε να προκαλέσει διπλή ύφεση στις ανεπτυγμένες οικονομίες.

Εν μέσω όλων αυτών των εξελίξεων, η Ουάσιγκτον κινείται σε πολύ εύθραυστες ισορροπίες. Από τη μία πλευρά, εμφανίζεται η ευκαιρία εκδημοκρατισμού της περιοχής και εξοικονόμησης δισεκατομμυρίων δολαρίων -όπως υποστηρίζει και ο George Soros- από την πάταξη της διαφθοράς αλλά και την παύση της οικονομικής στήριξης απολυταρχικών καθεστώτων της Μέσης Ανατολής.

Από την άλλη πλευρά όμως -όπως προσφάτως επισήμαναν και οι «Financial Times»- η ευκολία με την οποία οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν τον Χοσνί Μουμπάρακ ενδεχομένως να στρέψει και άλλες χώρες του Περσικού Κόλπου σε πιο φιλοϊρανική πολιτική, καθώς θα προσπαθήσουν να αποφύγουν τη σύγκρουση με έναν ισχυρό αντίπαλο (το Ιράν), που έχει και τη δυνατότητα να αποσταθεροποιήσει με πλάγια μέσα τα καθεστώτα τους.

Το Ιράν, άλλωστε, έχει τον μεγαλύτερο και ιδεολογικά πιο πιστό στρατό στην περιοχή του Περσικού Κόλπου. Και οι ξένες δυνάμεις εδώ και αιώνες λειτουργούν στη Μέση Ανατολή με την πολιτική του «διαίρει και βασίλευε». «Οι ξένες δυνάμεις εμποδίζουν τη δημιουργία μιας ιρανικής κυριαρχίας στην περιοχή από την εποχή της πτώσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», αναφέρει και το Stratfor για να συμπληρώσει: «Αρχικά ήταν η Μεγάλη Βρετανία και στη συνέχεια οι ΗΠΑ που σταθερά ενίσχυαν χώρες της αραβικής χερσονήσου».

Παρά τις προσπάθειες των Αμερικανών, το Ιράκ δεν μπορεί πλέον να αποτελέσει αντίπαλο δέος για το Ιράν στην περιοχή. Τουναντίον, είναι πιθανό, δεδομένης και της αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων, που σε μεγάλο βαθμό έχει ήδη συντελεστεί, να αυξηθεί η επιρροή του Ιράν σε ένα μεγάλο τμήμα του Ιράκ, με ευρύτερες παρενέργειες.

Κατά συνέπεια, το κρίσιμο σημείο στις τρέχουσες εξελίξεις για τη διεθνή κοινότητα είναι το ενδεχόμενο ευρύτερης επικράτησης της Τεχεράνης στην περιοχή του Περσικού Κόλπου. Εξέλιξη που θα ανατρέψει όχι μόνο τις ευρύτερες γεωστρατηγικές ισορροπίες, αλλά και όσα γνωρίζουμε για τη λειτουργία της διεθνούς αγοράς πετρελαίου εδώ και δεκαετίες.