Καινούργια φιλοσοφία για τον τραπεζικό κλάδο διαμορφώνει η νέα αμερικανική κυβέρνηση. Η προοπτική των εθνικοποιήσεων τραπεζικών ιδρυμάτων, με στόχο να αποκτήσουν τις κρατικές εγγυήσεις, ώστε να προσελκύσουν κεφάλαια, ενισχύεται στις ΗΠΑ εγείροντας τις πρώτες αντιδράσεις για τα προβλήματα τα οποία μπορεί να δημιουργήσει.

Ταυτόχρονα, προκαλεί εύλογα ερωτήματα, όπως αυτό που έθεσε το περιοδικό «Economist» σχετικά με την αναγκαιότητα των εθνικοποιήσεων από τη στιγμή που οι κυβερνήσεις -και δη των ΗΠΑ- είχαν διαβεβαιώσει ότι δεν θα χρειαστούν νέες.

Ειδικότερα, το νέο σωσίβιο που πρόσφερε πρόσφατα η αμερικανική κυβέρνηση στην Bank of America και οι προοπτικές για ένα νέο πακέτο στήριξης των τραπεζών από την κυβέρνηση Ομπάμα ενίσχυσαν το κλίμα υπέρ των κρατικοποιήσεων στις ΗΠΑ.

Η κατάσταση αυτή οδήγησε ορισμένους αναλυτές να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους για τη στάση της κυβέρνησης των ΗΠΑ στο θέμα της επενδυτικής Lehman Brothers, όταν τον Σεπτέμβριο του 2008 η κυβέρνηση την άφησε να καταρρεύσει. Ήταν η «ποινή» για μια γενιά τυχοδιωκτών, αλλά όχι η σαφής θέση της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στο χρηματοοικονομικό σύστημα, υποστηρίζουν τώρα οι αναλυτές.

Ουσιαστικά, τα πακέτα σωτηρίας προς τη Citigroup, τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο, και η τελευταία στήριξη, πλέον, μέσα στο 2009 της Bank of America υποδηλώνουν τη στροφή της αμερικανικής πολιτικής υπέρ των κρατικοποιήσεων των τραπεζών.

Αυτό ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι ταιριάζει περισσότερο στη φιλοσοφία και στη λειτουργία του ευρωπαϊκού πιστωτικού συστήματος, όπου η λύση των εθνικοποιήσεων είναι ευρέως αποδεκτή και ήδη έχει υιοθετηθεί στη Βρετανία.

«Το ερώτημα είναι εάν θα χρειαστεί να εθνικοποιηθούν μεγάλες τράπεζες», ανέφερε ενδεικτικά ο καθηγητής του New York University κ. Ρόι Σμιθ, την ίδια στιγμή που η νέα αμερικανική κυβέρνηση δηλώνει, διά στόματος του υπουργού Οικονομικών κ. Τίμοθι Γκέτνερ, έτοιμη να προχωρήσει σε κρατικοποιήσεις σε όποιον κλάδο της οικονομίας χρειαστεί.

---Ο αντίλογος

Άλλη πρόταση είναι να επεκταθεί σε όλο τον τραπεζικό τομέα το μοντέλο εκκαθάρισης που χρησιμοποιήθηκε για τη Citigroup και την Bank of America και η κυβέρνηση (μέσω ενός νέου πακέτου στήριξης) να εγγυηθεί για τους τοξικούς τίτλους. Άλλωστε, η λύση το κράτος να αναλάβει μια προβληματική τράπεζα παρουσιάζεται ως η κίνηση που θα κάμψει τη δυσπιστία για τον τραπεζικό κλάδο.

Και αυτό διότι τώρα κανείς δεν εμπιστεύεται αρκετά τα πιστωτικά ιδρύματα για να δανείσει σε αυτά ελεύθερα ή για να καταθέσει κεφάλαια χωρίς τις κυβερνητικές εγγυήσεις.

Βέβαια, τα σχέδια αυτά προκαλούν τριγμούς μεταξύ των ισχυρών παραγόντων της αγοράς αφού πιστεύεται πως οι εκτεταμένες εθνικοποιήσεις τραπεζών θα προκαλέσουν μεγαλύτερα προβλήματα από αυτά που θα λύσουν. Κατ’ αρχάς, σημαντικό πρόβλημα μιας εθνικοποίησης είναι το ουσιαστικό ξεπούλημα των στοιχείων του ενεργητικού της ζημιογόνας τράπεζας.

Επίσης, η ανάληψη του χρέους από τους πιστωτές κάποιου εθνικοποιημένου πιστωτικού ιδρύματος είναι πολύ δύσκολη διότι ήδη οι πιστωτές των προβληματικών τραπεζών έχουν εγγυηθεί για μεγάλο ποσοστό χρέους.

Τέλος, χαμένοι είναι και οι επενδυτές οι οποίοι βρίσκονται αντιμέτωποι με νέους περιορισμούς, όπως η κατάργηση του μερίσματος σε κατόχους κοινών μετοχών υπέρ των μερισμάτων που λαμβάνει το κράτος από τις προνομιούχες μετοχές.

---Λύση οι... φορολογικοί παράδεισοι

Καθώς οι προβλέψεις σχετικά με το συνολικό κόστος της πιστωτικής κρίσης για τις τράπεζες αναθεωρούνται συνεχώς, οι όμιλοι επιχειρούν να βρουν λύσεις για να εξοικονομήσουν κεφάλαια. Και αυτό δεν αποκλείει και ορισμένα... τρικ, τα οποία προτείνονται μάλιστα και από επίσημους κρατικούς φορείς! Άλλωστε, το κράτος θα βγει κερδισμένο αφού δεν θα χρειαστεί να δαπανήσει επιπλέον κεφάλαια.

Έτσι, στις ΗΠΑ το Γενικό Λογιστήριο επισήμανε πως οι αμερικανικές τράπεζες θα μπορούσαν να βρουν βοήθεια από τις θυγατρικές τους σε «φορολογικούς παραδείσους». Μέσω αυτών οι μητρικοί όμιλοι θα ήταν σε θέση να γλιτώσουν την καταβολή φόρων στις ΗΠΑ.

* Αναδημοσίευση από το 567ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 30/01-03/02 2009.