*** Τα στοιχεία για τράπεζες, εξαγορές και συγχωνεύσεις καθώς και για το ενεργητικό και ροές κεφαλαίων στα hedge funds δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Kαθώς η μερική αποκατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας έχει μετατεθεί για το 2010 και η επενδυτική ψυχολογία παραμένει ευμετάβλητη, η πιο «σοφιστικέ» συμβουλή που δίνουν οι αναλυτές σήμερα είναι «μην πουλάτε ύστερα από πτώση 30% και μην αγοράζετε έπειτα από άνοδο 30%».

Η καθυστέρηση από την πλευρά των Αρχών στην υλοποίηση αποτελεσματικών μέτρων αντιμετώπισης της κρίσης, εξάλλου, οδηγεί σε κλονισμό της εμπιστοσύνης και σε αύξηση της αποστροφής κινδύνου, στοιχεία που αντικατοπτρίζονται στην ενίσχυση του γεν, στην άνοδο των δεικτών των πιστωτικών παραγώγων (iTraxx στο 1.100) και στην αύξηση του κόστους δανεισμού των περιφερειακών κρατών (διεύρυνση των spreads ομολόγων).

Οι τράπεζες παραμένουν στο επίκεντρο της κρίσης αφού παγκοσμίως ο επιπλέον όγκος των επισφαλών στοιχείων ενεργητικού τους, παρά τις ήδη καταγεγραμμένες απομειώσεις 1,1 τρισ. δολαρίων, εκτιμάται ότι σήμερα ξεπερνά τα 2 τρισ. δολάρια, ενώ ορισμένοι ανεβάζουν το μέγεθος των συνολικών απωλειών στα 3,6 τρισ. δολάρια.

Σε αυτό το πλαίσιο, αρκετοί αναλυτές ισχυρίζονται πως η επιλεκτική κρατικοποίηση τραπεζών, η πώληση ορισμένων παγίων ενεργητικού, αλλά κυρίως η δημιουργία ενός κρατικού ή ημικρατικού φορέα, που θα αγοράσει τα «τοξικά απόβλητα» (με έξοδα των φορολογουμένων), είναι μονόδρομος.

Η δημιουργία μιας «κακής τράπεζας» («bad bank») ή ενός συσσωρευτικού τραπεζικού ομίλου, ώστε να τοποθετηθούν τα τοξικά στοιχεία των τραπεζών, συγκεντρώνει πλέον μεγάλες πιθανότητες - γεγονός που αυξάνει τις προσδοκίες των αγορών.

Πάντως, αυτοί που συμφωνούν με τη λύση της «κακής τράπεζας» υποστηρίζουν ότι είναι ο μόνος τρόπος για να επανέλθει η εμπιστοσύνη, αλλά εκείνοι που διαφωνούν αναρωτιούνται τι θα γίνει αν απορροφηθούν μεν τα τοξικά ομόλογα, αλλά αρχίσει να υποχωρεί, όπως αναμένεται, η αξία και άλλων στοιχείων του ενεργητικού των τραπεζών.

Στην Ελλάδα έχει ξεκινήσει ένας νέος κύκλος αμφισβήτησης του τραπεζικού κλάδου και όλα δείχνουν ότι η εμπιστοσύνη δεν θα αποκατασταθεί μέχρι να δημοσιοποιηθούν πολύ συμπαγή μεγέθη για την έκταση των όποιων προβλημάτων και μία ρεαλιστική στρατηγική αντιμετώπισής τους.

--- Αρνητικά τα νέα

Δεδομένου πάντως πως η παγκόσμια οικονομία οδεύει προς τη βαθύτερη ίσως ύφεση των τελευταίων 50 ετών, τα νέα παραμένουν αρνητικά, καθιστώντας ευάλωτο τόσο το οικονομικό όσο και το επενδυτικό σκηνικό, αφού ο αποπληθωρισμός και η λεγόμενη παγίδα ρευστότητας έρχονται στο προσκήνιο.

Η παγίδα ρευστότητας ανακύπτει όταν η άνοδος στα πραγματικά επίπεδα προσφοράς χρήματος δεν οδηγεί σε αύξηση των δαπανών, δηλαδή όταν υπάρχει ακόρεστη όρεξη για διαθέσιμα και ισοδύναμα διαθεσίμων εκ μέρους των ιδιωτών, των επιχειρήσεων ή των τραπεζών.

Αυτό συμβαίνει συνήθως όταν ο μελλοντικός πληθωρισμός προβλέπεται χαμηλότερος από τον τρέχοντα. Τότε οι άνθρωποι αναβάλλουν τις δαπάνες τους με την πεποίθηση ότι οι τιμές θα πέσουν. Δύο λύσεις υπάρχουν σε μια τέτοια περίπτωση: η πρώτη είναι να υποκατασταθεί η ιδιωτική δραστηριότητα από την κρατική (δηλαδή η διεύρυνση της δημοσιονομικής πολιτικής) και η δεύτερη είναι η χρήση μη συμβατικών μέτρων νομισματικής πολιτικής, δηλαδή ποσοτική χαλάρωση.

Όπως, όμως, η συμβατική νομισματική πολιτική εξαντλεί τις δυνατότητές της όσο τα επιτόκια πλησιάζουν στο μηδέν, έτσι και η δημοσιονομική πολιτική μπορεί να φτάσει στο όριο όταν η πορεία του μελλοντικού χρέους (ως ποσοστού του ΑΕΠ) αρχίσει να ανεβαίνει σε μη βιώσιμα επίπεδα σε πολλές χώρες.

Παράλληλα, η Ιστορία διδάσκει ότι, όταν η παγκόσμια ανάπτυξη υποχωρεί κάτω από το 1,5% - 2%, τα εταιρικά κέρδη παίρνουν την κατιούσα. Έτσι, δεδομένων των προβλέψεων των οικονομολόγων για μηδενική και, προσφάτως, για αρνητική ανάπτυξη φέτος στον κόσμο, τα επιχειρηματικά κέρδη μάλλον θα απογοητεύσουν.

--- Ο ρόλος του πληθωρισμού

Σε αυτό το πλαίσιο μπορεί οι αγορές να δείχνουν «υπερπουλημένες» και η συγκέντρωση διαθεσίμων και ισοδυνάμων να κινείται σε επίπεδα-ρεκόρ, κλειδί όμως για στροφή των επενδυτών σε τοποθετήσεις ρίσκου θεωρείται η αύξηση των προσδοκιών για πληθωρισμό.

Κάτι τέτοιο, όμως, δεν αναμένεται να συμβεί σύντομα, με αποτέλεσμα να μην έχει νόημα η αύξηση θέσεων σε υψηλού ρίσκου επενδύσεις, όπως π.χ. οι μετοχές, εκτός αν κάποιος έχει την υπομονή και τη βούληση να τοποθετηθεί στις παραπαίουσες αγορές με ορίζοντα αρκετών ετών, επιδιώκοντας υψηλά μελλοντικά κέρδη.

Τον δικό τους ρόλο στις εξελίξεις έχουν και οι μεγάλες προσδοκίες που δημιουργεί ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ, κ. Μπαράκ Ομπάμα. Πάντως, όπως προκύπτει από τον προεδρικό κύκλο, το πρώτο έτος της θητείας ενός νέου Προέδρου δεν είναι καλό για τις μετοχές οι οποίες υποχωρούν κατά μέσον όρο 1% από το 1949 έως σήμερα.

Επίσης, με βάση τον δείκτη του χάσματος της δημοτικότητας (popularity gap) που προκύπτει αν από τη δημοτικότητα του νέου Προέδρου αφαιρεθεί αυτή του απερχομένου, τα στοιχεία της Gallup Ιnc. δείχνουν ότι ο κ. Ομπάμα είναι ο πιο δημοφιλής μεταπολεμικά Πρόεδρος των ΗΠΑ.

Ο δείκτης popularity gap βρίσκεται στο 38% για τον κ. Ομπάμα (το ποσοστό αυτό προκύπτει αν από το 72% της αποδοχής του στην κοινή γνώμη αφαιρεθεί το 34% αυτής του κ. Τζορτζ Μπους του νεότερου), ενώ ακολουθούν ο Α. Αϊζενχάουερ (36%), ο Ρόναλντ Ρέιγκαν (17%), ο Τζ. Κάρτερ (13%), ο Τζον Κένεντι (13%) και ο Ρίτσαρντ Νίξον (10%).

Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν πως τον πρώτο χρόνο που ανέλαβαν καθήκοντα δημοφιλείς Πρόεδροι οι μετοχές έχασαν κατά μέσο όρο 9%, ενώ το αντίστοιχο διάστημα όσον αφορά σε μη δημοφιλείς Προέδρους (κ. Μπιλ Κλίντον το 1992, κ. Τζ. Μπους το 2000 και κ. Τζ. Μπους το 1988) οι μετοχές ανέβηκαν 14% κατά μέσον όρο.

Τα στοιχεία, λοιπόν, δεν είναι καλά, δεδομένου του προεδρικού κύκλου, όπου οι μετοχές υποχωρούν τόσο τον πρώτο χρόνο όσο και όταν ο νέος Πρόεδρος είναι δημοφιλής. Ωστόσο, στην ιστορία αυτή υπάρχει μία εξαίρεση, καθώς στον πρώτο χρόνο της θητείας του επίσης δημοφιλούς Κένεντι οι μετοχές παρουσίασαν αύξηση σε ποσοστό 19% λόγω της δημιουργίας οικονομικού περιβάλλοντος φιλικού προς τις αγορές.

Έτσι, λένε τώρα οι αναλυτές, αυτό θα επαναληφθεί καθόσον μάλιστα και οι δύο (Κένεντι και Ομπάμα) χαρακτηρίζονται άπειροι, δημοφιλείς, ωραίοι, ενώ ως δημοκρατικοί αντικατέστησαν έναν ρεπουμπλικανό.

Δεδομένου, ωστόσο, του μεγέθους της κρίσης σήμερα, η οποία δεν έχει προηγούμενο στη μεταπολεμική Ιστορία, οι επενδυτές ίσως είναι καλύτερα να κρατούν μικρό καλάθι στις μεγάλες προσδοκίες που έχουν καλλιεργηθεί.

Σε γενικές γραμμές, οι αναλυτές συνιστούν τώρα επενδύσεις χαμηλού κινδύνου, αγορά ομολόγων υψηλής ποιότητας και αποφυγή ομολόγων υψηλού ρίσκου - αναδυόμενων αγορών, ενώ προτιμούν μετοχές εταιρειών με ισχυρούς ισολογισμούς και με ελεγχόμενο δανεισμό με υψηλά μερίσματα, καθώς και βραχυχρόνιες τοποθετήσεις σε πολύτιμα μέταλλα.

Οι επενδυτές υποστηρίζουν πως πρέπει να δουν τα μακροπρόθεσμα κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ σαν σημαντικό βαρόμετρο της προόδου της παγκόσμιας ανάκαμψης. Αν υπάρξουν απότομες ανοδικές αποδόσεις των ομολόγων, αυτό θα σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις έχουν καταγράψει υπερβολικές δαπάνες και ο φόβος ο κόσμος να βρεθεί αντιμέτωπος με πολυετή ύφεση αυξάνεται.

--- Η Ελλάδα

Όλοι συμφωνούν πως η παγκόσμια οικονομική κρίση θα είναι ιδιαίτερα επίπονη για την Ελλάδα, κυρίως διότι η χώρα δεν πέτυχε τη δημοσιονομική προσαρμογή όταν οι οικονομικές συνθήκες ήταν καλύτερες και έχει εισέλθει για τα καλά στην κρίση με υψηλά ελλείμματα, γεγονός που δεν αποκλείει περαιτέρω αύξηση στο κόστος δανεισμού.

Η Deutsche Βank προβλέπει για την ελληνική οικονομία επιδείνωση της εγχώριας ζήτησης, επιβράδυνση στον τουρισμό και στη ναυτιλία, ενώ οι εξαγωγές και η έκθεση στη ΝΑ. Ευρώπη συνεχίζουν να προβληματίζουν.

Έτσι, αναμένει συρρίκνωση της ανάπτυξης (-0,8%) της ελληνικής οικονομίας το 2009, πληθωρισμό στο 2,7%, δημοσιονομικό έλλειμμα στο 5,5% του ΑΕΠ, έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών στο 10% του ΑΕΠ και δημόσιο χρέος στο 104% του ΑΕΠ.

Η Credit Suisse προβλέπει ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας θα διαμορφωθεί στο 4,5% του ΑΕΠ το 2009 και θα ανέλθει στο 5% το 2010 έναντι 3,8% και 4,4% του μέσου όρου της ευρωζώνης αντίστοιχα.

Όπως και να έχει, το 2009 και το 2010 θα είναι δύσκολα χρόνια τόσο για την ελληνική οικονομία όσο και για τα κέρδη των επιχειρήσεων. Η χώρα μας είναι κυρίως οικονομία υπηρεσιών.

Ο δημόσιος τομέας και οι ημικρατικές επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν ακόμη ένα μεγάλο κομμάτι (40% του ΑΕΠ), ενώ ακολουθούν ο τουρισμός (18% του ΑΕΠ και 20% του εργατικού δυναμικού) και η ναυτιλία (7% του ΑΕΠ και 4% του εργατικού δυναμικού), τομείς που αναμένεται να συνεχίσουν να δοκιμάζονται. Παράλληλα, οι κίνδυνοι από την έκθεση των ελληνικών επιχειρήσεων στη δοκιμαζόμενη περιοχή της λεγόμενης Νέας Ευρώπης έχουν επιδεινωθεί, ενώ οι πρόωρες εκλογές δεν μπορούν να αποκλειστούν.

Οι ξένοι επενδυτές, παρότι επιθυμούν μάλλον να μειώσουν περαιτέρω τις θέσεις τους στο Χ.Α., είναι δύσκολο να το πετύχουν αφού η ρευστότητα των μετοχών βρίσκεται στο ναδίρ. Έτσι, εάν η κρίση δεν πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, ίσως αυτή η παράμετρος να σώσει μερικώς την κατάσταση.

Στο θέμα της αύξησης του κόστους δανεισμού του Δημοσίου θα πρέπει να επισημανθεί μία στρέβλωση η οποία πιθανόν να βοηθήσει μερικώς και την Ελλάδα.

Τα ασφάλιστρα πιστωτικού κινδύνου έχουν εκτοξευτεί για τις περιφερειακές αγορές και έχουν αυξηθεί συνολικά για τα ομόλογα της ευρωζώνης, ώστε να συμπεριληφθούν οι κίνδυνοι από ενδεχόμενη έξοδο χώρας από το ευρώ, αλλά για τις ΗΠΑ μένουν σταθερά, παρότι σε επιμέρους Πολιτείες το αντίστοιχο κόστος δανεισμού βρίσκεται στο ζενίθ. Για παράδειγμα, ενώ τα CDSs των δεκαετών ομολόγων της Καλιφόρνιας έχουν εκτοξευτεί, τα αντίστοιχα των ΗΠΑ είναι πολύ χαμηλά.

Αυτή η στρέβλωση αναμένεται στο μέλλον να επηρεάσει το δολάριο, ευνοώντας το ευρώ και την ευρωζώνη και κατά συνέπεια ίσως και το κόστος χρηματοδότησης του δανεισμού του ελληνικού δημοσίου. 

* Αναδημοσίευση από το 567ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 30 Ιανουαρίου - 3 Φεβρουαρίου 2009.

*** Τα στοιχεία για τράπεζες, εξαγορές και συγχωνεύσεις καθώς και για το ενεργητικό και ροές κεφαλαίων στα hedge funds δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".