Κυκλοφόρησε από την Εθνική Τράπεζα το τεύχος Φεβρουαρίου/Μαρτίου 2002 της περιοδικής έκδοσης ”South Eastern Europe and Mediterranean Emerging Market Economies Bulletin” -πρόκειται για το δεύτερο τεύχος του 2002 της σειράς ”Τρέχουσα Ενημέρωση Χωρών” (”Country Updates”)- στο οποίο περιέχεται σύντομη επισκόπηση των οικονομικών εξελίξεων σε Αίγυπτο, Αλβανία, Βουλγαρία, Ισραήλ, Κύπρο, Λίβανο, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, ΠΓΔΜ, Ρουμανία και Τουρκία. Η έρευνα αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο του γενικότερου ενδιαφέροντος της Τράπεζας για επέκταση των δραστηριοτήτων της στην ευρύτερη περιοχή και ανάδειξή της σε περιφερειακή δύναμη, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται.

Τα κυριότερα συμπεράσματα που διατυπώνονται είναι τα εξής:

Στην Τουρκία επετεύχθη –όπως αναμενόταν- συμφωνία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) για πρόσθετη χρηματοδοτική ενίσχυση ύψους 16 δισ. δολαρίων, εκ των οποίων τα 9 δισ. δολάρια είναι άμεσα καταβλητέα για την κάλυψη του χρηματοδοτικού ανοίγματος του τρέχοντος έτους. Βασικοί στόχοι του νέου προγράμματος είναι η δραστική μείωση του σημερινού πολύ υψηλού πληθωρισμού σε συνδυασμό με την επαναφορά συνθηκών σταθερής ανάπτυξης και την αντιστροφή της τάσης διόγκωσης του δημόσιου χρέους.

Παρά το γεγονός ότι δεν είναι δυνατόν να προσδιορισθεί χρονικά η έναρξη της ανάκαμψης, είναι βάσιμες οι ελπίδες ότι η ύφεση ξεπέρασε το κατώτατο σημείο. Παράλληλα, η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας προχώρησε σε σταδιακή χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής της, με μείωση του επιτοκίου παρέμβασης, λόγω ενδείξεων κάμψης του πληθωρισμού, σταθερή ενίσχυση της τουρκικής λίρας και αυξημένη αξιοπιστία του αποπληθωριστικού προγράμματος.

Η κυβέρνηση της Ρουμανίας υπέβαλε στο ΔΝΤ συμπληρωματική πρόταση με διορθωτικά μέτρα, προκειμένου να προσαρμόσει το ακολουθούμενο οικονομικό πρόγραμμα στους επιδιωκόμενους στόχους. Τα μέτρα στοχεύουν στη δημοσιονομική εξυγίανση και συγκεκριμένα στη μείωση των ελλειμμάτων των δημόσιων επιχειρήσεων, στον έλεγχο των μισθών του δημόσιου τομέα και στην επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων. Νέα πάντως καθυστέρηση στην καταβολή της δεύτερης δόσης του δανείου είναι πιθανό να προκύψει εφόσον τεθεί προς συζήτηση, κατά την προσεχή συνάντηση με εκπροσώπους του Ταμείου, το αίτημα του Βουκουρεστίου για αναθεώρηση του ελλείμματος του προϋπολογισμού.

Οι προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ενωσης για επίλυση των διαφορών μεταξύ των δυο δημοκρατιών, της Σερβίας και του Μαυροβουνίου, που απαρτίζουν την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, απέδωσαν στα μέσα Μαρτίου, οπότε συμφωνήθηκε η διατήρηση της Ομοσπονδίας και η επιβολή τριετούς μορατόριουμ σε οποιαδήποτε κίνηση διάσπασης.

Οσον αφορά στην πορεία της οικονομίας, οι καλές μακροοικονομικές επιδόσεις κατά το 2001 φαίνεται ότι θα συνεχιστούν και κατά το τρέχον έτος, χάρη στην εφαρμογή εντυπωσιακού οικονομικού προγράμματος, το οποίο προβλέπει και γενναίες διαρθρωτικές αλλαγές, και στην εντεινόμενη διεθνή χρηματοδοτική υποστήριξη.

Η Βουλγαρία κερδίζει σημαντική οικονομική υποστήριξη από διεθνείς χρηματοοικονομικούς οργανισμούς, όπως το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, λόγω της αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας και της σταθερής προσήλωσής της στον τομέα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Το νέο φιλόδοξο διετές πρόγραμμα της χώρας, το οποίο έχει συμφωνηθεί με το ΔΝΤ, στοχεύει στη διατηρήσιμη οικονομική ανάπτυξη και στην προστασία του καθεστώτος του νομισματικού συμβουλίου μέσω της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας. Παράλληλα, τα έσοδα από τις προγραμματισμένες για το 2002 ιδιωτικοποιήσεις αναμένεται ότι θα ισχυροποιήσουν τη δημοσιονομική θέση και το ισοζύγιο πληρωμών της χώρας.

Η ΠΓΔΜ εξασφάλισε 515 εκατ. δολάρια (περίπου 16% του ΑΕΠ) στο πρόσφατο συνέδριο δωρητών. Πέραν της αναμενόμενης ενίσχυσης για την κάλυψη του εξωτερικού χρηματοδοτικού ανοίγματος της χώρας, την αποκατάσταση των ζημιών και την υλοποίηση της συμφωνίας ειρήνης του Αυγούστου, οι δωρητές υποσχέθηκαν πρόσθετη οικονομική βοήθεια ύψους 241 εκατ. δολαρίων για ευρύτερους αναπτυξιακούς στόχους.

Η βαθιά πολιτική κρίση στην Αλβανία ξεπεράστηκε προσωρινά με το σχηματισμό νέας κυβέρνησης. Η συνέχιση πάντως των συνθηκών πολιτικής αβεβαιότητας θέτει σε κίνδυνο την έως τώρα εντυπωσιακή οικονομική πορεία της χώρας, αφού καθυστερεί τη διαδικασία υλοποίησης των αναγκαίων θεσμικών μεταρρυθμίσεων, γεγονός που αναστέλλει, προς το παρόν, την παροχή της διεθνούς χρηματοδοτικής βοήθειας.

Η Κύπρος προχώρησε με ιδιαίτερη επιτυχία στην έκδοση του μεγαλύτερου ευρωομόλογου της, ύψους 550 εκατ. ευρώ, 10ετούς διάρκειας, με περιθώριο απόδοσης, έναντι των αντίστοιχων γερμανικών ομολόγων, 66 μονάδες βάσης. Μέρος της νέας έκδοσης θα χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση ποσοστού περίπου 58% του ελλείμματος του προϋπολογισμού του τρέχοντος έτους. Το γεγονός αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη δοθέντος ότι από το τέλος Ιουνίου αναμένεται να καταργηθεί η συνήθης μέχρι σήμερα πρακτική της χρηματοδότησης του ελλείμματος από την Κεντρική Τράπεζα.

Το συνέδριο δωρητών, υπό την αιγίδα της Διεθνούς Τραπέζης, δεσμεύτηκε να παραχωρήσει έκτακτη χρηματοδοτική ενίσχυση στην Αίγυπτο ύψους 10,3 δισ. δολαρίων για την τριετία 2002-’04, από τα οποία 2,1 δισ. δολάρια είναι καταβλητέα μέχρι τον Ιούνιο για την κάλυψη του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών του τρέχοντος δημοσιονομικού έτους.

Η εκταμίευση όμως της οικονομικής βοήθειας φαίνεται ότι συναρτάται άμεσα με την υιοθέτηση ενός πιο ευέλικτου συναλλαγματικού καθεστώτος και την άμεση δραστηριοποίηση στους τομείς της αναμόρφωσης του τραπεζικού συστήματος και των ιδιωτικοποιήσεων. Οι οικονομικές αρχές της χώρας διστάζουν προς το παρόν να δεσμευτούν στην αποδοχή των όρων των δωρητών και εξετάζουν και άλλες χρηματοδοτικές επιλογές.

Στο Ισραήλ ο προϋπολογισμός του 2002, ο οποίος ψηφίστηκε έπειτα από πολλές καθυστερήσεις, στις 6 Φεβρουαρίου, δεν φαίνεται ιδιαίτερα αξιόπιστος δεδομένου ότι θέτει ως στόχο έλλειμμα 3% του ΑΕΠ, ενώ το έλλειμμα αναμένεται να είναι σχεδόν διπλάσιο. Ενδεχόμενη αδυναμία εφαρμογής περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής αναμένεται να οδηγήσει σε εκροή κεφαλαίων, περαιτέρω διολίσθηση του νομίσματος και, ως εκ τούτου, ενίσχυση των πληθωριστικών προσδοκιών, με πιθανό αποτέλεσμα την επιστροφή σε πιο περιοριστική νομισματική πολιτική. Ηδη, μετά και την άνοδο του πληθωρισμού κατά το Φεβρουάριο, η Κεντρική Τράπεζα αύξησε το βασικό επιτόκιο κατά 60 μονάδες βάσης ανατρέποντας την πρόσφατη πολιτική συνεχούς μείωσης των επιτοκίων.

Στο Λίβανο, ο προϋπολογισμός του 2002, ο οποίος ψηφίστηκε στις 4 Φεβρουαρίου από τη βουλή, θέτει ως στόχο μια πιο περιοριστική δημοσιονομική πολιτική, η οποία δεν είναι όμως ικανή να περιορίσει δραστικά το υψηλό δημόσιο χρέος. Εξάλλου, η συνεχιζόμενη φορολογική μεταρρύθμιση δεν αρκεί για την ικανοποίηση του φιλόδοξου στόχου για περιορισμό του ελλείμματος του προϋπολογισμού στο 16% του ΑΕΠ, ιδιαίτερα εάν ληφθεί υπόψη το ασθενές οικονομικό περιβάλλον.

Λόγω και της δυσκολίας του εγχώριου τραπεζικού συστήματος να καλύψει τις νέες χρηματοδοτικές ανάγκες του κράτους, όλες οι ελπίδες επικεντρώνονται στο επικείμενο συνέδριο δωρητών που θα πραγματοποιηθεί στα τέλη Απριλίου 2002. Η κυβέρνηση θα προσπαθήσει και πάλι να εξασφαλίσει κεφάλαια και θα εξετάσει και τη λύση της αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους, ενέργειες που είναι αναγκαίες για την ομαλή εξυπηρέτηση του χρέους και την αποφυγή μιας υποτίμησης του νομίσματος.