Με τα επιτόκια σε πρακτικώς μηδενικά επίπεδα, οι κεντρικές τράπεζες αναζητούν άλλα όπλα για να αποτρέψουν τον αποπληθωρισμό. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, τόσο η αμερικανική Fed όσο και η ελβετική SNB ετοιμάζονται για την «ποσοτική χαλάρωση» με την οποία θα πλημμυρίσουν το σύστημα με ρευστό. Άλλοι πιθανολογείται να ακολουθήσουν σύντομα.

Τη Δευτέρα, ο διοικητής της αμερικανικής Federal Reserve, κ. Ben S. Bernanke, δήλωσε ανοιχτά ότι είναι έτοιμος να «ψάξει βαθύτερα στην εργαλειοθήκη» της κεντρικής τράπεζας, αφού μειώσει τα επιτόκια όσο είναι δυνατόν, προκειμένου να αποτρέψει τον αποπληθωρισμό.


- Η «ώρα μηδέν»

Ο κ. Bernanke είπε ότι θα χρησιμοποιήσει μη συμβατικά μέτρα, όπως αγορές αμερικανικών ομολόγων, για να αναθερμάνει την οικονομία, επειδή τα περιθώρια μείωσης του βασικού αμερικανικού επιτοκίου από το τρέχον επίπεδο του 1% είναι «προφανώς περιορισμένα», όπως είπε.

Η επιτροπή ανοιχτών αγορών FOMC θα πραγματοποιήσει τακτική συνεδρίαση στις 15 - 16 Δεκεμβρίου, για να αποφασίσει, όπως περιμένει η συντριπτική πλειονότητα των αναλυτών, το επιτόκιο του δολαρίου κάτω από το τρέχον 1%.

Μετά την ομιλία του κ. Bernanke τη Δευτέρα (την οποία η αγορά «δεν κατάλαβε καλά» αρχικώς, γι’ αυτό και οι δραματικές απώλειες στη συνεδρίαση εκείνης της ημέρας και η καθυστερημένη θετική αντίδραση στη συνεδρίαση της Τρίτης), οι αναλυτές πιστεύουν ότι στη συνεδρίαση στις 15-16/12 η Fed θα αποφασίσει επίσης τις λεπτομέρειες και την επισημοποίηση αλλαγών στη νομισματική πολιτική, που θα καθορίσουν την «επόμενη μέρα» των μηδενικών επιτοκίων.

- Στον δρόμο που χάραξε η BoJ

Αυτή η αλλαγή θα μοιάζει, σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες, με την «ποσοτική χαλάρωση» που προώθησε η Bank of Japan το 2001 - 2006, έχοντας ήδη κατεβάσει τα επιτόκια σε μηδενικό επίπεδο.

Η Bank of Japan είναι η μόνη μεγάλη κεντρική τράπεζα στη σύγχρονη εποχή που έχει εφαρμόσει ποσοτική χαλάρωση, η οποία είναι η στρατηγική της διεύρυνσης του ισολογισμού της Fed, προκειμένου να παράσχει περισσότερα αποθεματικά στο τραπεζικό σύστημα απ’ όσα χρειάζονται, ώστε να συντηρούνται τα επιτόκια στο μηδέν.

Ο διοικητής της Bank of Japan, κ. Masaaki Shirakawa, είχε πάντως δηλώσει τον Μάιο ότι η εν λόγω στρατηγική «είναι πολύ αποτελεσματική για τη σταθεροποίηση των χρηματοοικονομικών αγορών», αλλά αποδείχτηκε ότι είχε «περιορισμένη επίδραση» στο ξεκόλλημα της ιαπωνικής οικονομίας από τη στασιμότητα, γιατί απλώς οι τράπεζες δεν δάνειζαν και οι εταιρίες δεν δανείζονταν.

-Μια «άλλη» FOMC

Με τις κινήσεις που έχει κάνει μέχρι στιγμής ο κ. Bernanke, έχει ήδη εφαρμόσει τρόπον τινά την ποσοτική χαλάρωση: με τη σειρά τα έκτακτα προγράμματα δανεισμού, ο ισολογισμός της Fed έχει ήδη διευρυνθεί στα 2,11 τρισ. δολάρια (μέχρι την περασμένη εβδομάδα), μέγεθος υπερδιπλάσιο από το αντίστοιχο πέρυσι. Η Fed χρησιμοποιεί λοιπόν εδώ και αρκετό καιρό ανορθόδοξες μεθόδους. Στις 25 Νοεμβρίου, για παράδειγμα, ανακοίνωσε την εξαγορά χρεογράφων ύψους 600 δισ. δολ. σε καταναλωτικά δάνεια.

Ο ίδιος ο κεντρικός τραπεζίτης δεν χρησιμοποίησε τον όρο «ποσοτική χαλάρωση» στην ομιλία της Δευτέρας, γιατί για να υιοθετηθεί αυτή η προσέγγιση θα πρέπει να μεταβληθεί η λειτουργία της επιτροπής Federal Open Market Committee. Η FOMC, που σήμερα ψηφίζει επί του επιπέδου των επιτοκίων, θα πρέπει πλέον να συζητά και να ψηφίζει επί του επιπέδου του ισολογισμού της Fed και το πώς θα γνωστοποιήσει τις αποφάσεις της στις αγορές.

- Η «δημιουργική» SNB

Την ίδια ώρα, η Swiss National Bank είναι η πρώτη κεντρική τράπεζα της Ευρώπης που μαθαίνει να ζει στον κόσμο των μηδενικών επιτοκίων. Οφείλει άλλωστε να το πράξει από τη στιγμή που το βραχυπρόθεσμο επιτόκιο δανεισμού έχει φτάσει στο -ασύλληπτο πριν από μικρό χρονικό διάστημα- επίπεδο του 0,1%.

Έχοντας σχεδόν εξαντλήσει τα περιθώρια περικοπής των επιτοκίων μετά τη μείωση κατά 1 ολόκληρη μονάδα στις 20 Νοεμβρίου, χρησιμοποιεί δραστήρια τη νομισματική πολιτική και «αναζητεί δημιουργικές λύσεις», όπως αναφέρει οικονομολόγος της UBS, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν αγορές ομολόγων, παρέμβαση στις αγορές συναλλάγματος και επέκταση των swaps με άλλες κεντρικές τράπεζες.

Οι αναλυτές περιμένουν ότι η SNB θα προχωρήσει σε μείωση του επιτοκίου του ελβετικού φράγκου στο 0,5% (από 1% σήμερα) στην προγραμματισμένη συνεδρίαση της επόμενης εβδομάδας, ενώ υπάρχει πιθανότητα η μείωση να αποφασιστεί εκτάκτως στο μεσοδιάστημα, κοντά στην απόφαση της ΕΚΤ. Σημειώνεται ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα συνεδριάζει την Πέμπτη και αναμένεται ευρύτατα να μειώσει τα επιτόκια κατά 50 μονάδες βάσης από το 3,25% σήμερα.

Καθώς λοιπόν η Ελβετία ακολουθεί την υπόλοιπη Ευρώπη στην ύφεση και τα επιτόκια πλησιάζουν το μηδέν, ο διοικητής της SNB, κ. Jean-Pierre Roth, όπως και ο Αμερικανός ομόλογός του, ίσως χρειαστεί να εφεύρει νέα εργαλεία για να αποκαταστήσει τη ροή πιστώσεων στην οικονομία και να αποτρέψει τον κίνδυνο αποπληθωρισμού.

Παράλληλα, ο κ. Roth δεν έχει διστάσει να τονίσει σε δηλώσεις του ότι η μείωση του ελβετικού επιτοκίου χαμηλότερα του 1% δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για την Ελβετία, καθώς η SNB είχε φροντίσει να «ρίξει» το βασικό επιτόκιο στο 0,25% το 2003.

Οι Ελβετοί ρυθμιστές έχουν ήδη διοχετεύσει δισεκατομμύρια φράγκα στο σύστημα, όπως ένα πακέτο 59 δισ. δολ. στη UBS, και μπορεί η επόμενη κίνησή τους να είναι η στροφή στην «ποσοτική χαλάρωση», δηλαδή το «πλημμύρισμα» του τραπεζικού συστήματος με ρευστό για να ενθαρρυνθεί ο δανεισμός, όπως εκτιμά οικονομολόγος της Credit Suisse.


- ΒοΕ και ΕΚΤ

Τα προβλήματα της SNB είναι πιθανό πολύ σύντομα να μοιραστούν και οι υπόλοιπες κεντρικές τράπεζες της Ευρώπης. Ο διοικητής της Bank of England, κ. Mervyn King, συζήτησε ανοιχτά το ενδεχόμενο μηδενικών επιτοκίων στις 25 Νοεμβρίου. Όσο για την ΕΚΤ, πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι θα μειώσει το επιτόκιο του ευρώ στο 1,5% τον επόμενο χρόνο, ενώ η Citigroup δηλώνει ότι είναι πιθανό και το μηδενικό επιτόκιο για την ευρωζώνη την επόμενη χρονιά.