Ρώσοι πράκτορες σε επιχειρήσεις δολιοφθοράς στη Βουλγαρία

Ένας Βούλγαρος μεγιστάνας της βιομηχανίας όπλων που επέζησε από δύο ρωσικές απόπειρες δολοφονίας έχει σημάνει συναγερμό για μια εκστρατεία δολιοφθοράς που, όπως υποστηρίζει, διεξάγει η Μόσχα εδώ και χρόνια, καθώς προσπαθεί να διακόψει κρίσιμες προμήθειες όπλων στην Ουκρανία.

Στον Emilian Gebrev ανήκει η εταιρεία Emco στην οποία αντιστοιχεί μεγάλο μέρος της βουλγαρικής παραγωγής σε σοβιετικών προδιαγραφών σφαίρες και οβίδες για άρματα μάχης που αποστέλλονται στο Κίεβο. Ο Βούλγαρος δήλωσε στους Financial Τimes ότι Ρώσοι σαμποτέρ έχουν βάλει στο στόχαστρο τα εργοστάσια και τις αποθήκες του — ακόμη και μετά την εισβολή του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία.

«Οι ρωσικές απειλές [σημαίνουν] ότι μια νέα σειρά μέτρων πρέπει να ληφθούν σε εθνικό επίπεδο, καθώς και σε επίπεδο συμμαχίας», έγραψε απαντώντας μέσω email σε ερωτήσεις. Αναφερόταν στο ΝΑΤΟ, του οποίου η Βουλγαρία είναι μέλος από το 2004.

Ο κατασκευαστής όπλων είπε ότι οι ρωσικές στρατιωτικές υπηρεσίες πληροφοριών (GRU) που προσπάθησαν να τον σκοτώσουν δύο φορές το 2015 «προφανώς ενήργησαν κατόπιν εντολών από πολύ υψηλό επίπεδο στη Μόσχα», αλλά είπε ότι παραμένει ασαφές γιατί η Ρωσία «θα χρησιμοποιούσε υπονομευτικές μεθόδους σε ιστότοπους που σχετίζονται με την άμυνα και [κατά] της ζωής ατόμων σε έδαφος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ».

Κανένας Ρώσος πράκτορας δεν συνελήφθη, ούτε διώχθηκε, σε σχέση με τις δηλητηριάσεις του και τις εκρήξεις σε εγκαταστάσεις της εταιρείας του, μια αποτυχία για την οποία ο Gebrev κατηγόρησε τη συνεχιζόμενη επιρροή της Μόσχας στην κυβέρνηση της Βουλγαρίας.

Η ρωσική παρέμβαση, η οποία επεκτείνεται επίσης σε πολιτικά κόμματα και μέσα ενημέρωσης, απειλεί την φιλοδοξία της Βουλγαρίας να αυξήσει την παραγωγή όπλων και πυρομαχικών σοβιετικού τύπου που χρησιμοποιούνται από την Ουκρανία και πελάτες σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο, σύμφωνα με αναλυτές και κυβερνητικούς αξιωματούχους.

Το βαλκανικό έθνος των 7 εκατομμυρίων - ένας από τους στενότερους συμμάχους της Μόσχας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου - παρέμεινε βασική περιοχή δράσης για Ρώσους πράκτορες, σύμφωνα με τον Gebrev και άλλους παράγοντες. Λένε ότι η διείσδυση είναι ιδιαίτερα έντονη στις εισαγγελικές αρχές και τις υπηρεσίες ασφαλείας της χώρας.

Από τον Ψυχρό Πόλεμο, «η Βουλγαρία [ήταν] υπερβολικά εκτεθειμένη και χαλαρή, προσφέροντας ένα βολικό περιβάλλον ώστε οι πράκτορες της GRU να λειτουργούν ελεύθερα», είπε ο Gebrev.

Ο Gebrev δηλητηριάστηκε το 2015 από μια ουσία που χρησιμοποιήθηκε τρία χρόνια αργότερα στην απόπειρα δολοφονίας του πρώην αξιωματικού πληροφοριών της Ρωσίας Σεργκέι Σκριπάλ σε βρετανικό έδαφος.

Στην περίπτωση του Γκεμπρέφ, το δηλητήριο αλείφθηκε στο χερούλι της πόρτας του αυτοκινήτου του σε ένα πάρκινγκ στη Σόφια. Έπεσε σε κώμα για αρκετές εβδομάδες, αλλά ανάρρωσε. Λίγους μήνες αργότερα στο εξοχικό του, άρχισε να εμφανίζει παρόμοια συμπτώματα δηλητηρίασης. Μεταφέρθηκε εσπευσμένα στο νοσοκομείο και νοσηλεύτηκε.

Οι Βούλγαροι εισαγγελείς ερεύνησαν τρεις πράκτορες της GRU που θεωρούνται ύποπτοι και τους απήγγειλαν κατηγορίες για «απόπειρα ανθρωποκτονίας». Ωστόσο, το 2020, οι διαδικασίες ανεστάλησαν, με τις αρχές να αναφέρουν στασιμότητα της προόδου και έλλειψη διεθνούς νομικής βοήθειας.

Οι ειδικοί έχουν επισημάνει ότι η Emco είναι μία από τις λίγες εταιρείες που κατασκευάζουν οβίδες 125 χιλιοστών εκτός Ρωσίας, τις οποίες οι ουκρανικές δυνάμεις εξακολουθούν να χρησιμοποιούν για τον παλιό τους στόλο αρμάτων μάχης. Τέτοιες συγκεκριμένες δυνατότητες μπορεί να είναι μεταξύ των λόγων για τους οποίους ο Βούλγαρος κατασκευαστής είναι στόχος δολιοφθοράς.

«Οι Ρώσοι ενδιαφέρονται πολύ για τις εγκαταστάσεις μας και τους ανθρώπους που τις επανδρώνουν», είπε ένας Βούλγαρος αξιωματούχος που ζήτησε να διατηρήσει την ανωνυμία του. «Το ερώτημα είναι πώς οι βουλγαρικές αρχές μπορούν να προστατεύσουν τη βιομηχανία και τους ιδιοκτήτες. Λανθασμένες έρευνες, κατεστραμμένα στοιχεία — αυτό είναι ένα πρόβλημα. Ποιος ερευνά τους εισαγγελείς;»

Η Emco στοχοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2011, όταν μια έκρηξη έπληξε μια από τις αποθήκες της στην κεντρική Βουλγαρία. Ο Γκεμπρέφ είπε ότι αυτή ήταν η πρώτη πράξη δολιοφθοράς εναντίον των εργοστασίων του — ένας ισχυρισμός που δεν επιβεβαιώθηκε από επίσημη έρευνα. Άλλες εκρήξεις συνέβησαν όλα αυτά τα χρόνια, συμπεριλαμβανομένης μιας έκρηξης το 2022 και μιας μεγάλης πυρκαγιάς φέτος στις εγκαταστάσεις Emco στο Karnobat στην ανατολική Βουλγαρία.

Παρόμοια περιστατικά είχαν συμβεί και σε άλλους κατασκευαστές όπλων, χωρίς οι αρχές να διερευνήσουν τις συνθήκες, είπε.

«Δεν υπήρξε κανένα αποτέλεσμα σε καμία από περισσότερες από δώδεκα περιπτώσεις, που αφορούν ρωσικές τρομοκρατικές ενέργειες και δικτύωση κατασκοπείας στη Βουλγαρία», είπε ο Gebrev. «Όλες οι έρευνες έχουν σταματήσει και καμία υπόθεση δεν έχει οδηγηθεί στο δικαστήριο.

Η διαφθορά μεταξύ των Βούλγαρων εισαγγελέων και η έλλειψη ερευνών για εγκληματική συμπεριφορά τους έχουν εξέχουσα θέση στις εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ατιμωρησία και η συνεχιζόμενη επιρροή της Ρωσίας είναι επίσης μεταξύ των λόγων που επικαλούνται πολλές πρωτεύουσες της ΕΕ για τον αποκλεισμό της Βουλγαρίας από τη ζώνη Σένγκεν.

Κάτω από την πρόσφατα εκλεγμένη φιλοδυτική κυβέρνηση στη Σόφια που έχει δεσμευτεί να περιορίσει τη ρωσική επιρροή, ο γενικός εισαγγελέας αναγκάστηκε να παραιτηθεί τον Ιούνιο. Ο Gebrev είπε ότι αυτό ήταν μια αρχή, αλλά απομένουν πολλά να γίνουν.

Ο Βέσελιν Ιβάνοφ, εκπρόσωπος της βουλγαρικής εισαγγελίας είπε ότι οι ισχυρισμοί για ρωσική διείσδυση είναι «κατηγορηματικά ψευδείς» και ότι η νέα ηγεσία έχει δεσμευτεί να μεταρρυθμίσει τον θεσμό. Είπε ότι οι εισαγγελείς είχαν τεκμηριώσει την «εγκληματική δραστηριότητα» των πρακτόρων της GRU και τους έκρινε ποινικά υπεύθυνους. Όμως, δεδομένου ότι η Ρωσία δεν εκδίδει τους πολίτες της, «δεν υπήρχε τρόπος να οδηγηθούν στη δικαιοσύνη».

Όσον αφορά τις εκρήξεις, ο Ιβάνοφ είπε ότι το γραφείο του είχε καταγράψει τέσσερα περιστατικά που κατέστρεψαν προϊόντα που προορίζονταν για εξαγωγή στη Γεωργία και την Ουκρανία. Η Σόφια «κατηγόρησε έξι άτομα, τα οποία είναι γνωστό ότι είναι αξιωματικοί της GRU», είπε.

Βούλγαροι αξιωματούχοι εκτιμούν ότι έως και το 40% από τις σφαίρες και τις οβίδες που χρησιμοποιεί η Ουκρανία στον πόλεμο εναντίον της Ρωσίας κατασκευάζονται στη Βουλγαρία.

Περίπου το 5% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της Βουλγαρίας προέρχεται από τις πωλήσεις όπλων, σύμφωνα με κυβερνητικούς αξιωματούχους. Το μεγαλύτερο μέρος της διεξάγεται από ιδιωτικές εταιρείες όπως η Emco και η Arsenal, οι οποίες τώρα επιδιώκουν να επεκτείνουν την παραγωγή σε εξοπλισμό προτύπων του ΝΑΤΟ.