Χαμένοι και κερδισμένοι από το ρωσικό «νιετ» στη συμφωνία για τα σιτηρά

Η αποχώρηση της Ρωσίας από την κρίσιμη συμφωνία που επέτρεπε την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας εν καιρώ πολέμου έχει αναζωπυρώσει φόβους για τη διασάλευση της παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας. Αναλυτές που επικαλείται το CNBC βλέπουν στην κατάρρευση της πρωτοβουλίας μια αναπόφευκτη οπισθοδρόμηση και ένα σοβαρό πλήγμα για τις αγορές.

Ώρες πριν από τη λήξη της συμφωνίας, η Ρωσία δήλωσε ότι δεν θα ανανεώσει την Πρωτοβουλία για τα Σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας.

Η συμφωνία, για τη συνομολόγηση της οποίας μεσολάβησαν η Τουρκία και τα Ηνωμένα Έθνη τον Ιούλιο του 2022, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, υπήρξε μια σπάνια διπλωματική επιτυχία που σχεδιάστηκε ώστε να αποτρέψει μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση.

«Σήμερα είναι η τελευταία μέρα της συμφωνίας», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ. «Όταν εκπληρωθούν και οι αντίστοιχοι όροι προς όφελος της Ρωσίας, η Ρωσία θα επιστρέψει στη συμφωνία», είπε.

Η Πρωτοβουλία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας είχε παραταθεί ουκ ολίγες φορές για μικρά χρονικά διαστήματα, εν μέσω ωστόσο αυξανόμενης ρωσικής δυσαρέσκειας για αντιληπτούς περιορισμούς που -όπως υποστηρίζει- περιορίζουν την πλήρη αποστολή των δικών της εξαγωγών σιτηρών και λιπασμάτων.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν επανέλαβε αυτά τα παράπονα κατά τη διάρκεια συνομιλίας του το Σαββατοκύριακο με τον Νοτιοαφρικανό πρόεδρο Σίριλ Ραμαφόζα, λέγοντας ότι ο βασικός στόχος της παροχής σιτηρών σε χώρες που έχουν ανάγκη, συμπεριλαμβανομένων των αφρικανικών, δεν είχε επιτευχθεί.

Εκτινάσσονται οι τιμές

Οι τιμές του σιταριού, του καλαμποκιού και της σόγιας αυξήθηκαν με το άκουσμα της κατάρρευσης της συμφωνίας. Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης σιταριού σημείωσαν άλμα 3% τη Δευτέρα, φτάνοντας στα 689,25 σεντς ανά μπουσέλ, δηλαδή στο υψηλότερο επίπεδο από τις 28 Ιουνίου, όταν διαπραγματεύτηκαν σε έως και 706,25 σεντς.

Ωστόσο, οι τιμές του σιταριού παραμένουν πολύ κάτω από τα ανώτατα επίπεδα των 1177,5 σεντς ανά μπουσέλ που έφθασαν τον Μάιο του 2022, δύο με τρεις μήνες μετά την έναρξη της πλήρους ρωσικής εισβολής.

Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης του καλαμποκιού εκτινάχθηκαν επίσης στα ύψη, σε 526,5 σεντ ανά μπουσέλ, ενώ τα futures σόγιας αυξήθηκαν σε 1.388,75 σεντς ανά μπουσέλ.

Ο Σάιμον Εβενετ, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο St. Gallen με ειδίκευση στο παγκόσμιο εμπόριο, δήλωσε ότι η αποχώρηση της Ρωσίας από τη συμφωνία έφερε τη «χαριστική βολή σε μια συμφωνία που έπνεε τα λοίσθια». Επικαλέστηκε στοιχεία του ΟΗΕ για τη ναυσιπλοΐα, σύμφωνα με τα οποία οι αποστολές μειώνονται σταθερά φέτος.

«Η κατάρρευση της Συμφωνίας της Μαύρης Θάλασσας είναι ένα πλήγμα για τις χώρες που προμηθεύονται φθηνότερο ουκρανικό σιτάρι. Εφόσον δεν προκαλέσει σειρά απαγόρευσης εξαγωγών, η διαταραχή θα είναι μικρή», δήλωσε.

«Στη συνέχεια, σημασία έχει αν η Ρωσία θα εργαλειοποιήσει τις δικές της εξαγωγές σιταριού», πρόσθεσε. Η Ρωσία αποτελεί τον μεγαλύτερο προμηθευτή στον κόσμο, εξάγοντας περίπου 45 εκατ. μετρικούς τόνους».

Ο Έβενετ είπε ότι οι συμμετέχοντες στην αγορά θα πρέπει να παρακολουθούν στενά την προοπτική να επιβάλει αύξηση εξαγωγικού φόρου η Μόσχα, κάτι που πιθανότατα θα αυξήσει περαιτέρω τις τιμές των σιτηρών και θα βοηθήσει το Κρεμλίνο να χρηματοδοτήσει την εκστρατεία στην Ουκρανία.

Σιτηρά σε 45 χώρες του κόσμου

Από τον Ιούλιο του περασμένου έτους, όταν υπογράφηκε, η Πρωτοβουλία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας επέτρεψε την εξαγωγή πάνω από 32 εκατομμυρίων τόνων από τρία ουκρανικά λιμάνια — την Οδησσό, το Τσορνομόρσκ και το Πιβντένι (ρωσ. Γιούζνι) προς 45 χώρες παγκοσμίως, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη.

Γι' αυτό ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες είχε περιγράψει τη συμφωνία ως «απαραίτητη» για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια.

Ο Γκουτέρες είπε στις αρχές Ιουλίου ότι η συμφωνία «πρέπει να διατηρηθεί», σε μια εποχή που οι συγκρούσεις, η κλιματική κρίση, οι τιμές της ενέργειας και άλλοι παράγοντες διαταράσσουν την παραγωγή και την οικονομική προσιτότητα των τροφίμων, και ενώ 258 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν το φάσμα της πείνας σε 58 χώρες.

Ο Κάρλος Μέρα, επικεφαλής αγροτικών αγορών στην ολλανδική συνεταιριστική Rabobank, δήλωσε ότι οι επενδυτές στρέφονται σε ακυρώσεις, καθώς η ρωσική απόσυρση προκαλεί «πλήγμα» στις αγορές.

Όπως πρόσθεσε, η πρωτοβουλία υποστήριξε τη σταθερότητα των τιμών και απέτρεψε τις ελλείψεις στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

«Η Ουκρανία θα αναγκαστεί τώρα να εξάγει τα περισσότερα σιτηρά της από τα χερσαία σύνορά της και τα λιμάνια του Δούναβη, με αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση του μεταφορικού κόστους και τη συσσώρευση περαιτέρω πίεσης στα κέρδη των Ουκρανών αγροτών», πρόσθεσε.

«Η αρνητική συνέπεια θα είναι ότι πιθανώς θα σπείρουν λιγότερες ποσότητες την επόμενη σεζόν, περιορίζοντας τελικά ακόμη περισσότερο τις προμήθειες στο μέλλον».

Και τελικά, επισημαίνει ο Μέρα, οι φτωχές χώρες στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή πιθανότατα θα εξαρτηθούν περισσότερο από το ρωσικό σιτάρι - η Ρωσία αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 20% των παγκόσμιων εξαγωγών σιταριού.