Στο στόχαστρο της ΕΕ ο σκιώδης στόλος που μεταφέρει ρωσικό αργό

Εκατοντάδες δεξαμενόπλοια θα αποκλειστούν από τα ευρωπαϊκά λιμάνια στο πλαίσιο μιας νέας προσπάθειας για την πάταξη των παράνομων πωλήσεων ρωσικού αργού πετρελαίου που, όπως φοβούνται οι δυτικές χώρες, βοηθούν στη χρηματοδότηση του πολέμου στην Ουκρανία.

Μετά από εβδομάδες διαπραγματεύσεων σε τεντωμένο σκοινί, γράφει το Politico, οι χώρες της ΕΕ υπέγραψαν την Τετάρτη το 11ο πακέτο κυρώσεων που επιβάλλεται στη Μόσχα μέσα σε κάτι παραπάνω από έναν χρόνο. Όμως, αντί να εισαγάγουν νέους περιορισμούς, οι Βρυξέλλες τώρα εστιάζουν στο πώς θα κλείσουν τις τρύπες στους υφιστάμενους κανόνες, ανοίγοντας τον δρόμο σε για δευτερογενείς κυρώσεις και «δείχνοντας» με το δάχτυλο εταιρείες που παραβιάζουν τις κυρώσεις διά της παρακαμπτηρίου.

«Οι προσπάθειες παράκαμψης των περιοριστικών μέτρων της Ένωσης είχαν ως αποτέλεσμα την απότομη αύξηση παραπλανητικών πρακτικών από πλοία που μεταφέρουν ρωσικό αργό πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου», αναφέρεται στο κείμενο της απόφασης του Συμβουλίου.

Οι αξιωματούχοι ανησυχούν για τον λεγόμενο σκιώδη στόλο εκατοντάδων γερασμένων δεξαμενόπλοιων που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο το οποίο πιθανώς αγοράζεται σε τιμές πάνω από το ανώτατο όριο των 60 δολαρίων ανά βαρέλι που έχει επιβληθεί από την G7.

Πολλά πλοία, τα οποία ανήκουν συνήθως σ' ένα αδιαφανές δίκτυο εταιρειών κελύφους - πολλές από τις οποίες φέρεται να συνδέονται με την Ελλάδα - θεωρείται ότι απενεργοποιούν τα συστήματα πλοήγησής τους ώστε να αποκρύψουν ότι έχουν ελλιμενιστεί σε ρωσικά λιμάνια ή παίρνουν καύσιμα από άλλα δεξαμενόπλοια εν πλω συσκοτίζοντας την προέλευσή τους.

Τα μέτρα που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και συμφωνήθηκαν από τα κράτη μέλη θα απαγορεύουν στα πλοία που είναι ύποπτα για τέτοιες σκοτεινές πρακτικές να εισέρχονται στα λιμάνια της ΕΕ «ανεξαρτήτως σημαίας νηολόγησης». Τα δεξαμενόπλοια θα πρέπει επίσης να ενημερώνουν τις αρχές εάν σχεδιάζουν μεταφορά πετρελαίου από πλοίο σε πλοίο «τουλάχιστον 48 ώρες νωρίτερα» σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές.

Σύμφωνα με τον Byron McKinney, διευθυντή της S&P Global Market Intelligence, «το πακέτο περιλαμβάνει μια πιθανή πρόκληση και κάποιο πρόσθετο άγχος για τις εταιρείες από άποψη συμμόρφωσης, αλλά τελικά έχει μάλλον αποδυναμωθεί».

Μια «συντηρητική» ανάλυση από την S&P εκτιμά ότι συνολικά 167 δεξαμενόπλοια έχουν εμπλακεί σε μεταφορές από πλοίο σε πλοίο, συμπεριλαμβανομένου ρωσικό σκάφους, και αργότερα ελλιμενίστηκαν στην ΕΕ.

Χώρες με μεγάλες ναυτιλιακές βιομηχανίες, όπως η Ελλάδα, η Κύπρος και η Μάλτα, είχαν αρχικά εκφράσει επιφυλάξεις σχετικά με τα σχέδια για πάταξη αυτών των πρακτικών, προφανώς προσπαθώντας να προστατεύσουν τις ναυτιλιακές εταιρείες τους. 

«Το νέο πακέτο είναι καλό, αλλά μάλλον όχι ριζοσπαστικό», δήλωσε η Μαρία Σαγκίνα, ερευνήτρια στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. «Δυνητικά θα μπορούσε να κάνει περισσότερα η ΕΕ για να πληγώσει τη Ρωσία, αλλά τώρα βρισκόμαστε σ' ένα σημείο που όλοι έχουν μια κάποια κούραση – εφόσον Ελλάδα και Ουγγαρία παζαρεύουν τα ονόματα της ντροπής, αποτελεί πρόκληση να διατηρηθεί αυτός ο συνασπισμός».

«Υπάρχει μια γεωγραφική διαίρεση μεταξύ Πολωνών και βαλτικών χωρών από τη μια – που θέλουν ένα πλήρες εμπάργκο – και Γερμανίας, Γαλλίας και άλλων κρατών απ' την άλλη που λένε: "πρέπει να φροντίσουμε ώστε οι κυρώσεις να μη μας βλάψουν περισσότερο από τον στόχο"», είπε.

Η Ρωσία έχει εντείνει τις εξαγωγές πετρελαίου σε χώρες όπως η Ινδία, η Κίνα και το Πακιστάν τους τελευταίους μήνες, ενώ τα στοιχεία δείχνουν ότι η ΕΕ εισάγει καύσιμα διυλισμένα σ' αυτές τις ασιατικές χώρες.

Το Νέο Δελχί, για παράδειγμα, έχει σημειώσει εκτόξευση στις παραδόσεις ρωσικού αργού, από περίπου 1 εκατομμύριο βαρέλια τον μήνα σε 63 εκατομμύρια μόνο τον Απρίλιο. Εν τω μεταξύ, οι ινδικές εξαγωγές ντίζελ στην ΕΕ έχουν δεκαπλασιαστεί και οι αποστολές καυσίμων αεροσκαφών αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 250%.

Ωστόσο, η συμφωνία δεν παραβιάζει το πνεύμα και τους στόχους των κυρώσεων, καθώς η G7 ήθελε να περιορίσει τα κέρδη της Ρωσίας χωρίς όμως να αποσταθεροποιηθούν οι παγκόσμιες αγορές πετρελαίου.

«Η Ρωσία τρέχει λαχανιασμένη»

Τον Μάιο, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) ανέφερε ότι ο όγκος των αποστολών ρωσικού αργού είχε αγγίξει το υψηλότερο επίπεδο μετά την εισβολή στην Ουκρανία, αυξημένος κατά 50.000 βαρέλια ημερησίως στα 8,3 εκατομμύρια βαρέλια, παρά το πλαφόν στις τιμές.

«Πράγματι, η Ρωσία μπορεί να αυξάνει τους όγκους για να αναπληρώσει τα χαμένα έσοδα», καταλήγει η ανάλυση της ΙΕΑ.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Maximillian Hess, συνεργάτη στο Ινστιτούτο Ερευνών Εξωτερικής Πολιτικής και συγγραφέα βιβλίου για τις κυρώσεις στη Ρωσία με τίτλο «Οικονομικός πόλεμος» που θα κυκλοφορήσει σύντομα, το ανώτατο όριο της τιμής του πετρελαίου φέρνει αποτέλεσμα.

«Η ρωσική οικονομία επιδεινώνεται, χάνει δυνάμεις. Η χώρα αισθάνεται τον πόνο και δεν μπορεί να επενδύσει στο μέλλον της. Εχει λαχανιάσει από το πολύ τρέξιμο».

Παρά την αυξημένη παραγωγή πετρελαίου, τα έσοδα του ομοσπονδιακού ρωσικού προϋπολογισμού από ορυκτά καύσιμα ήταν περίπου 36% χαμηλότερα τον Μάιο του 2023 σε σχέση με έναν χρόνο νωρίτερα, αναγκάζοντας τη χώρα να σπεύδει για την κάλυψη μιας όλο και μεγαλύτερης τρύπας εάν θέλει να συνεχίσει να χρηματοδοτεί ικανοποιητικά τις ένοπλες δυνάμεις της.