Ελεγκτές ΕΕ: Τι είδαν για χρηματοδότηση και κράτος δικαίου

Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο άρχισε έλεγχο προκειμένου να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα της δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ από παραβιάσεις του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη.

Θα εξετάσει τα μέτρα που έχει λάβει το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ για να διασφαλίσει ότι χρηματοδότηση από τον ενωσιακό κορβανά χορηγείται μόνο σε χώρες που σέβονται τις αρχές του κράτους δικαίου. Ο έλεγχος θα επικεντρωθεί στην ενωσιακή χρηματοδότηση της πολιτικής συνοχής και της ανάκαμψης από την πανδημία COVID-19.

«Οι παραβιάσεις του κράτους δικαίου, όπως λόγου χάριν η μη διερεύνηση, κατά τον δέοντα τρόπο, υποθέσεων διαφθοράς ή η έλλειψη ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, μπορούν να έχουν σημαντικές οικονομικές συνέπειες για την ΕΕ και να οδηγήσουν ενδεχομένως σε κατάχρηση ενωσιακών κονδυλίων στα κράτη μέλη», δήλωσε η Annemie Turtelboom, Μέλος του ΕΕΣ και επικεφαλής του ελέγχου. «Επιδίωξή μας με τον εν προκειμένω έλεγχο είναι να διαπιστώσουμε αν η Επιτροπή χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της για την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ από παραβιάσεις του κράτους δικαίου, ιδίως στο πλαίσιο της χρηματοδότησης για τη συνοχή και την ανάκαμψη.»

Το κράτος δικαίου αποτελεί μία από τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ. Το νόημά του είναι ότι όλα τα μέλη της κοινωνίας υπόκεινται στους ίδιους νόμους, ότι η λειτουργία των δικαστηρίων διέπεται από τις αρχές της ανεξαρτησίας και της αμεροληψίας και ότι υπάρχει διάκριση των εξουσιών. Η ΕΕ έχει αναπτύξει μια σειρά νομικών και οικονομικών εργαλείων και μέσων παρακολούθησης, καθώς και άλλους μηχανισμούς, για την επιβολή του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων του μηχανισμού συνεργασίας και ελέγχου, των διαδικασιών επί παραβάσει και των ετήσιων εκθέσεων για το κράτος δικαίου.

Επιπλέον, το 2020 επιτεύχθηκε συμφωνία επί των κανόνων αιρεσιμότητας για την προστασία της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης του προϋπολογισμού της ΕΕ στο σύνολό του. Βάσει των εν λόγω κανόνων και υπό ορισμένες προϋποθέσεις, η πρόσβαση των χωρών σε χρηματοδότηση της ΕΕ μπορεί να αναστέλλεται, να μειώνεται ή να περιορίζεται σε περιπτώσεις σοβαρών παραβιάσεων των αρχών του κράτους δικαίου.

Μέχρι στιγμής, τέτοια μέτρα προστασίας έχουν επιβληθεί μόνο στην Ουγγαρία (τον Δεκέμβριο του 2022), η οποία θα δει να αναστέλλεται η καταβολή του 55% των κονδυλίων που επρόκειτο να λάβει στο πλαίσιο τριών προγραμμάτων συνοχής της ΕΕ. Οι δημοσιονομικοί κανόνες για τα ταμεία της πολιτικής συνοχής και για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), ο οποίος αντιπροσωπεύει τη μερίδα του λέοντος στη δέσμη μέτρων της ΕΕ για την ανάκαμψη, προβλέπουν πρόσθετες εγγυήσεις για τη διασφάλιση του κράτους δικαίου.

Ο έλεγχος θα επικεντρωθεί σε τρεις διαφορετικούς τομείς που σχετίζονται με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ από παραβιάσεις του κράτους δικαίου: στην από μέρους της Επιτροπής εφαρμογή του κανονισμού της ΕΕ για την αιρεσιμότητα, στους κανόνες που ισχύουν στο πλαίσιο των ταμείων της πολιτικής συνοχής της περιόδου 2021‑2027 και στους κανόνες που εφαρμόζονται στο πλαίσιο του ΜΑΑ.

Θα καλύψει τη δράση της Επιτροπής σε σχέση με δείγμα έξι χωρών: Βουλγαρία, Ελλάδα, Ιταλία, Ουγγαρία, Πολωνία και Ρουμανία.

Γενικές πληροφορίες

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι αρμόδια για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση πιθανών παραβιάσεων του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη. Τα μέτρα προστασίας που προτείνει η Επιτροπή βάσει του κανονισμού για την αιρεσιμότητα, όπως και τα ειδικά ορόσημα και οι τιμές-στόχος για την αντιμετώπιση των σχετικών αδυναμιών στο πλαίσιο του ΜΑΑ, υπόκεινται στην έγκριση του Συμβουλίου της ΕΕ, στο οποίο συμμετέχουν οι κυβερνήσεις των κρατών μελών. Επίσης, σε περίπτωση μη τήρησης των εν λόγω αρχών, η Επιτροπή δύναται να αναστείλει την απόδοση δαπανών από το Ταμείο Συνοχής. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να εξετάζει ζητήματα κράτους δικαίου στο πλαίσιο της ετήσιας διαδικασίας έγκρισης της διαχείρισης του προϋπολογισμού της ΕΕ από την Επιτροπή («διαδικασία απαλλαγής»).

Μεταξύ 2021 και 2027, από τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ θα παρασχεθεί χρηματοδότηση ύψους 1 211 δισεκατομμυρίων ευρώ, εκ των οποίων 361 δισεκατομμύρια ευρώ διά των ταμείων της πολιτικής συνοχής. Επιπλέον, μεταξύ 2021 και 2026, από τη χρηματοδοτική δέσμη μέτρων NextGenerationEU θα διατεθούν στις χώρες της ΕΕ 807 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων 724 δισεκατομμύρια ευρώ μέσω του ΜΑΑ.

Το δελτίο ελέγχου 01/2023, με τίτλο «The rule of law and the Commission’s action to protect the EU’s financial interests in the cohesion policy and the RRF», είναι διαθέσιμο στα αγγλικά στον ιστότοπο του ΕΕΣ. Τα δελτία ελέγχου βασίζονται στις προπαρασκευαστικές εργασίες που εκτελούνται πριν από την έναρξη ενός ελέγχου. Δεν πρέπει να θεωρούνται ως παρατηρήσεις, συμπεράσματα ή συστάσεις ελέγχου. Η έκθεση ελέγχου αναμένεται να είναι διαθέσιμη σε έναν χρόνο από τώρα.