Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος κυκλοφόρησε το τεύχος Ιουνίου/Ιουλίου 2002 της περιοδικής έκδοσης: South Eastern Europe and Mediterranean Emerging Market Economies Bulletin. Πρόκειται για το τρίτο τεύχος του 2002 της σειράς ”Τρέχουσα Ενημέρωση Χωρών” (Country Updates), το οποίο αποτελεί σύντομη επισκόπηση των οικονομικών εξελίξεων των εξής δέκα χωρών: Αίγυπτος, Αλβανία, Βουλγαρία, Ισραήλ, Κύπρος, Λίβανος, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, Π.Γ.Δ.Μ., Ρουμανία και Τουρκία.

Η έρευνα αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο του γενικότερου ενδιαφέροντος της Τράπεζας για επέκταση των δραστηριοτήτων της στην ευρύτερη περιοχή και ανάδειξή της σε περιφερειακή δύναμη. Τα κυριότερα συμπεράσματα που διατυπώνονται είναι τα εξής:

Παρά την πολιτική αβεβαιότητα που επικράτησε στην Τουρκία από τις αρχές Μαΐου – λόγω των προβλημάτων υγείας του Πρωθυπουργού – και μέχρι την προκήρυξη πρόωρων βουλευτικών εκλογών, ενισχύθηκαν οι ενδείξεις για οικονομική ανάπτυξη ισχυρότερη της μέχρι πρότινος αναμενόμενης, ενώ ο υψηλός πληθωρισμός υποχώρησε περαιτέρω.

Στις 28 Ιουλίου ολοκληρώθηκε, με μικρή καθυστέρηση, η δεύτερη ανασκόπηση του τρέχοντος προγράμματος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και επικυρώθηκε η καταβολή της προγραμματισμένης δόσης, ύψους 1,1 δισ. δολαρίων, του δανείου.

Εξάλλου, παρά τα υψηλότερα επιτόκια και την πρόσφατη διολίσθηση της τουρκικής λίρας – αποτελέσματα της αντίδρασης των αγορών στον κίνδυνο διακοπής του οικονομικού προγράμματος – η χρηματοδότηση του δημοσιονομικού ελλείμματος δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση, λόγω των ιδιαίτερα θετικών δημοσιονομικών και νομισματικών επιδόσεων κατά τους πρώτους μήνες του προγράμματος. Αβεβαιότητα, πάντως, αναμένεται ότι θα υπάρξει, το επόμενο διάστημα, όσον αφορά τη δυνατότητα κάλυψης των αυξημένων δημοσιονομικών αναγκών του 2003.

Κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψης αντιπροσωπείας του ΔΝΤ στη Ρουμανία, συζητήθηκαν η πρόοδος στην εφαρμογή συμφωνηθέντων μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης καθώς και η αναθεώρηση του προϋπολογισμού του 2002 και το σχέδιο προϋπολογισμού του 2003.

Όσον αφορά στην καταβολή της δεύτερης δόσης του δανείου αναμένεται νέα καθυστέρηση λόγω της προβλεπόμενης δημοσιονομικής υπέρβασης στον προϋπολογισμό του 2002.

Πάντως, οι καλές μακροοικονομικές επιδόσεις της χώρας (σταθερή ανάπτυξη, μειούμενος πληθωρισμός και βελτιούμενο ισοζύγιο πληρωμών) στηρίζουν τις προσπάθειες των αρχών για προώθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, ενώ η προώθηση των σχεδιαζόμενων ιδιωτικοποιήσεων αναμένεται ότι θα ενισχύσει τις θετικές οικονομικές εξελίξεις.

Στη Βουλγαρία, η πρόοδος στο πρόγραμμα χρηματοδότησης του ΔΝΤ με την αποδέσμευση της δεύτερης δόσης συμπίπτει με τη διαμόρφωση θετικών οικονομικών εξελίξεων (υψηλός ρυθμός ανάπτυξης - ελεγχόμενος πληθωρισμός), γεγονός που συμβάλλει στην διαμόρφωση ευνοϊκών μακροοικονομικών συνθηκών.

Η διεύρυνση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών δεν συνιστά ουσιαστική απειλή, καθώς οι εισροές επενδυτικών κεφαλαίων από το εξωτερικό κρίνονται επαρκείς για τη χρηματοδότησή του. Παράλληλα με την προσέλκυση ξένων κεφαλαίων, οι εντεινόμενες ιδιωτικοποιήσεις αναμένεται να δώσουν νέα ώθηση στην οικονομία της χώρας.

Στη Σερβία και το Μαυροβούνιο η αναμόρφωση του τραπεζικού τομέα έχει περάσει στο τελικό στάδιο και ήδη αναμένονται ιδιωτικοποιήσεις και λίγες ρευστοποιήσεις, ενώ σημαντικά βήματα γίνονται και για τη βελτίωση τόσο του νομοθετικού όσο και του εποπτικού πλαισίου των τραπεζών.

Επιπλέον, στο πλαίσιο των προσπαθειών για αναθέρμανση της οικονομικής δραστηριότητας, η κυβέρνηση πρόσφατα μείωσε έως και, στο ήμισυ και σε πολλές περιπτώσεις, κατήργησε τις προμήθειες και τους φόρους στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές.

Η πολιτική ένταση στην Αλβανία εκτονώθηκε με την εκλογή Προέδρου της χώρας, τον οποίο επέλεξε η κυβέρνηση από κοινού με την αντιπολίτευση. Η θετική αυτή εξέλιξη επισφραγίστηκε με τη σύναψη τριετούς συμφωνίας χρηματοδοτικής ενίσχυσης, ύψους 36 εκατ. δολαρίων, από το ΔΝΤ, ενώ η Παγκόσμια Τράπεζα υπoσχέθηκε χρηματοδοτική ενίσχυση ποσού μέχρι 131 εκατ. δολαρίων έως το 2005.

Το νέο πρόγραμμα του ΔΝΤ αποσκοπεί στη διατήρηση της μακροοικονομικής σταθερότητας με ανάπτυξη και βελτίωση της παιδείας και της υγείας. Κεντρικοί άξονες του προγράμματος είναι η συνεπής δημοσιονομική πολιτική και η συνέχιση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, ιδιαίτερα στους βασικούς τομείς του ηλεκτρισμού και των μεταφορών.

Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του εξαμηνιαίου προγράμματος παρακολούθησης της οικονομίας της FYROM απέτυχε η προσπάθεια υπογραφής νέας συμφωνίας χρηματοδοτικής ενίσχυσης της χώρας από το ΔΝΤ, λόγω σημαντικών διαφορών στον τομέα της δημοσιονομικής πολιτικής.

Πράγματι, στα τέλη Μαΐου οι αρχές της χώρας προχώρησαν σε αναθεώρηση του προϋπολογισμού του 2002 με στόχο την αύξηση των κοινωνικών δαπανών. Πιο περιοριστική δημοσιονομική πολιτική – απαραίτητος όρος για την υπογραφή νέας συμφωνίας – αναμένεται ότι θα είναι σε θέση να προωθηθεί μετά τις γενικές βουλευτικές εκλογές του προσεχούς Σεπτεμβρίου.

Στην Κύπρο, η Βουλή προχώρησε στη σχεδιαζόμενη από καιρό φορολογική μεταρρύθμιση με στόχο την εναρμόνιση του φορολογικού συστήματος της χώρας με αυτό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η αύξηση του ΦΠΑ από 10% σε 13% από την 1η Ιουλίου του τρέχοντος έτους και σε 15% από την 1η Ιανουαρίου 2003 επέτρεψε τη σημαντική μείωση του φορολογικού συντελεστή στις εγχώριες επιχειρηματικές μονάδες.

Παράλληλα, η διατήρηση ενός ανταγωνιστικού φορολογικού καθεστώτος για τις ξένες επιχειρήσεις, αναμένεται ότι θα συμβάλει στη διατήρηση της ελκυστικότητας της νήσου ως διεθνούς επιχειρηματικού κέντρου. Το γεγονός αυτό θα ενισχύσει περαιτέρω τις ήδη θετικές προοπτικές της Κυπριακής οικονομίας. Η φορολογική μεταρρύθμιση αναμένεται ότι θα είναι ουδέτερη δημοσιονομικά λόγω της παράλληλης αύξησης των κοινωνικών δαπανών.

Στην Αίγυπτο, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών του δημοσιονομικού έτους 2001/02 φαίνεται να αντιμετωπίζεται χάρη στη σοβαρή κάμψη των εισαγωγών – λόγω της συνεχιζόμενης επιβράδυνσης του ρυθμού ανάπτυξης της Αιγυπτιακής οικονομίας – και την άντληση κεφαλαίων από τη διεθνή αγορά ομολόγων.

Πάντως, οι πιέσεις στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται ότι θα διατηρηθούν και κατά το 2002/03 λόγω, μεταξύ άλλων, και της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής που προωθείται από τον προϋπολογισμό του 2002/03, ο οποίος ψηφίστηκε στις 10 Ιουνίου.

Κρίνεται ως εκ τούτου απαραίτητη η άμεση αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προβλημάτων της Αιγυπτιακής οικονομίας προκειμένου, αφενός, να υλοποιηθεί η δέσμευση των δωρητών για καταβολή έκτακτης χρηματοδοτικής ενίσχυσης και, αφετέρου, να προωθηθεί η ανάπτυξη.

Στο Ισραήλ, η Κεντρική Τράπεζα συνέχισε την εφαρμογή περιοριστικής νομισματικής πολιτικής στο πλαίσιο των προσπαθειών αποκατάστασης της αξιοπιστίας της οικονομικής πολιτικής και σταθεροποίησης της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Μετά τη νέα άνοδο του πληθωρισμού – σε επίπεδα άνω του 5% το Μάιο, η Τράπεζα προχώρησε εντός του μηνός Ιουνίου, σε διαδοχικές αυξήσεις (κατά 450 μονάδες βάσης συνολικά) του βασικού επιτοκίου παρά τη συνεχιζόμενη ύφεση.

Δεδομένου όμως ότι η νομισματική πολιτική δεν αρκεί μόνη της για την αποκατάσταση της σταθερότητας του νομίσματος, οι αρχές της χώρας αναμένεται, παράλληλα με την πρόσφατη μείωση των δαπανών του τρέχοντος δημοσιονομικού έτους, να υποβάλουν κατά το τέλος Ιουλίου ένα πιο αξιόπιστο σχέδιο προϋπολογισμού για το 2003 προκειμένου να αποκατασταθεί η αξιοπιστία της κυβερνητικής πολιτικής στον τομέα της δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Στον Λίβανο, οι μέχρι τώρα επιδόσεις της κυβέρνησης στον τομέα της δημοσιονομικής πολιτικής είναι σχετικά ικανοποιητικές, παρά το γεγονός ότι το έλλειμμα παραμένει κοντά στο 19% του ΑΕΠ, ενώ προγραμματίζεται ένας πιο περιοριστικός προϋπολογισμός για το 2003.

Ωστόσο, απαιτούνται δραστικές ενέργειες στο μέτωπο των ιδιωτικοποιήσεων καθώς και η αρωγή δωρητών – πιστωτών, προκειμένου να συγκρατηθεί το διογκούμενο δημόσιο χρέος.

Οι πιέσεις στη λίρα και το ισοζύγιο πληρωμών αναμένεται να εξασθενίσουν στους αμέσως επόμενους μήνες, λόγω της χρηματικής ενίσχυσης που εξασφαλίστηκε από αραβικές χώρες, της αύξησης των εσόδων από τον τουρισμό, και της θετικής ανταπόκρισης των αγορών στην προσδοκία για συνάντηση των δωρητών στο Παρίσι πριν το τέλος του έτους.