*** Δείτε τον αναλυτικό πίνακα με τις αποδόσεις του ΧΑ την περίοδο 1999-2010 καθώς και το διάγραμμα με τις πορείες του Γενικού Δείκτη και του FTSE 20, στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Eντεκα χρόνια μετά τη χρηματιστηριακή φούσκα του 1999, η σημερινή Σοφοκλέους εμφανίζει εντελώς διαφορετική εικόνα.

Δεν είναι μόνο η κατάρρευση στις τιμές των μετοχών (τα 2/3 των τότε εισηγμένων υποχώρησαν πάνω από 95%), ούτε μόνο το γεγονός ότι κάποιες δεκάδες εταιρείες αναγκάστηκαν να τεθούν εκτός διαπραγμάτευσης.

Είναι, επίσης, οι νέες δυνάμεις του Χ.Α. που εμφανίστηκαν στη συνέχεια και σε μεγάλο βαθμό βρέθηκαν στο επενδυτικό επίκεντρο: τα νέα κρατικόχαρτα, οι ισχυροί ιδιωτικοί όμιλοι οι οποίοι εισήχθησαν από το 2000 και μετά, αλλά και παλαιότερες δυνάμεις που στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα κατάφεραν να μεγαλώσουν πολύ.

Όλα δείχνουν ότι η Σοφοκλέους βρίσκεται σε φάση μετάλλαξης. Φαίνεται λοιπόν να βαδίζουμε προς μικρότερο αριθμό εταιρειών μεγαλύτερης κεφαλαιοποίησης, όπου τα βασικά κριτήρια επιλογής θα είναι η επιβίωση σε περιβάλλον οικονομικής ύφεσης και η εκμετάλλευση των ευκαιριών που αναδεικνύονται έπειτα από κάθε κρίση.

Τα στοιχεία του σχετικού πίνακα είναι συντριπτικά για όσες εταιρείες (152) εξακολουθούν να είναι διαπραγματεύσιμες στο Χρηματιστήριο της Αθήνας από το μέγιστο του 1999 έως και τις 9/6/2010: 

- Περίπου οι 3 στις 10 εισηγμένες έχουν καταγράψει απώλειες υψηλότερες του 98%! 
- Περίπου οι 2 στις 3 εισηγμένες έχουν υποχρεωθεί σε πτώση που υπερβαίνει το 95%!

Από τη γενικότερη καταβαράθρωση δεν εξαιρούνται πολλές επιχειρήσεις που το 1999 κατείχαν υψηλότατα μερίδια αγοράς και έπαιζαν πρωταγωνιστικό ρόλο στον κλάδο τους, όπως λ.χ. η ΑΕΓΕΚ και η Μηχανική στις κατασκευές (-99,9% και -99,5% αντίστοιχα), η Altec στην πληροφορική (-99,5%), το Ιατρικό Κέντρο στον κλάδο υγείας (-97,1%), η Intracom στον τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό (-98,6%), η Shelman στην ξυλεία (-98,3%) κ.ά.

Οι τράπεζες, που θεωρούνται ιστορικά ο ισχυρότερος κλάδος της Σοφοκλέους (οι οποίες μάλιστα είχαν σημειώσει σαφώς μικρότερη άνοδο στη φούσκα που είχε προηγηθεί), κατέγραψαν και αυτές σημαντικότατες απώλειες: -72,6% για την Εθνική, -82,7% για την Πειραιώς, -83,2% για την Alpha Bank, -84,4% για τη Eurobank, -93,7% για την Αττικής, -98% για τη Γενική, -98,2% για την Aspis Bank. Αντίθετα, στα blue chips που πήγαν σαφώς καλύτερα από τον μέσο όρο ήταν η Βιοχάλκο (-87,9%), ο ΟΤΕ (-74,6%), τα Ελληνικά Πετρέλαια (-66,6%), η Fourlis Συμμετοχών (-64%) κ.λπ.

Οι μετοχές που κατέγραψαν πτώση μικρότερη του 60% ήταν μόλις έξι: Τράπεζα της Ελλάδος, Μέτκα, Τιτάν, Καρέλιας, Folli Follie και Vivartia.

Τέλος, μόνο τρεις τίτλοι είναι διαπραγματεύσιμοι στο Χ.Α. σήμερα (9/6/2010) υψηλότερα σε σχέση με το 1999: οι Jumbo, Coca Cola Τρία Έψιλον και ΑΒ Βασιλόπουλος.

Υπάρχουν και χειρότερα

Δεν είναι όμως μόνο οι τεράστιες ποσοστιαίες απώλειες στις τιμές των μετοχών που εξακολουθούν να είναι διαπραγματεύσιμες στο Χρηματιστήριο της Αθήνας, αλλά και οι πολλές δεκάδες τίτλοι που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο τέθηκαν εκτός διαπραγμάτευσης!

Ο γνωστός επιχειρηματίας κ. Θωμάς Λαναράς είδε στην πράξη έξι εταιρείες του να τίθενται εκτός διαπραγμάτευσης (Κλωστήρια Ναούσης, Δούδος, Γιαννούσης, Lannet, Lantec, Fanco), ο κ. Φίλιππος Βρυώνης τρεις (ΓΕΝΕΡ, Alma Ατέρμων, Εμπορικός Δεσμός), όσες και ο κ. Απόστολος Αλλαμανής (Alfa-Alfa Holdings, ΑΛΤΕ, Alfa Energy). Από δύο εταιρείες τους είδαν να τίθενται εκτός διαπραγμάτευσης οι κ. Γ. Μπατατούδης (Εργάς, Intersat), Αθ. Πουλιάδης (Πουλιάδης, Despec Hellas), Ανδρέας Κορασίδης (Κορασίδης, Micromedia-Μπριτάννια), Βασίλης Ζούλοβιτς (Μακεδονικά Κλωστήρια, Κορφίλ) και τέλος το δίδυμο Μάσχα - Λιάμπεη (ΕΤΜΑ, Ελλατέξ).

Με πολλές εισηγμένες είχε βρεθεί στο Χ.Α. και ο επιχειρηματίας κ. Αθ. Αθανασούλης, ο οποίος είδε τη Microland να τίθεται εκτός διαπραγμάτευσης και τις υπόλοιπες εισηγμένες του (Altec, Sysware, Unisoft) να συγχωνεύονται και σήμερα να προσπαθούν να διασωθούν υπό το management των τραπεζών.

Εκτός από τις εταιρείες που αναφέρθηκαν, στις κατασκευές δεν είναι διαπραγματεύσιμες πλέον στο ταμπλό του Χ.Α. αρκετές επιχειρήσεις, όπως Ευρωπαϊκή Τεχνική, Γνώμων, ΓΕΚΑΤ, Betanet, ΔΙΕΚΑΤ, Αφοί Μεσοχωρίτη, Σιγάλας, Θεμελιοδομή κ.ά.

Στην πληροφορική, εκτός διαπραγμάτευσης τέθηκαν και οι Informatics, Emphasis, Ipirotiki, Hitec κ.ά., στις κλωστές η Maxim-Περτσινίδης, ενώ επίσης είχαμε τα «ναυάγια» των Ασπίς Πρόνοια, Promota, Sex Form, Μουριάδης, Connection, Αλυσίδα, Νηματεμπορική, Βερνίκος-Λεβεντάκης, Δάριγκ κ.λπ.

Αφήσαμε τελευταία τη ΣΑΟΣ, οι «παράπλευρες» δραστηριότητες της οποίας μάλιστα επηρέασαν και το πολιτικό σκηνικό της χώρας, μέσα από την «υπόθεση Παυλίδη»...
Υπάρχουν, ωστόσο, δύο ακόμη παράγοντες (εκτός από τη δραματική υποχώρηση των τιμών και από το γεγονός ότι δεκάδες εισηγμένες του παρελθόντος έχουν τεθεί σήμερα εκτός διαπραγμάτευσης): 

- Ο πρώτος είναι οι μεγάλες αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου που έχουν πραγματοποιήσει οι εισηγμένες εταιρείες, με αποτέλεσμα οι απώλειες των μικρομετόχων να είναι όχι μόνο τεράστιες σε ποσοστό (θυμίζουμε ότι τα 2/3 των μετοχών έχασαν πάνω από το 95% της αξίας τους), αλλά και ακόμη πιο επαχθείς σε ύψος κεφαλαίων (απόλυτα νούμερα). 

- Ο δεύτερος λόγος είναι ότι πολλά χρήματα χάθηκαν μέσω των «κόκκινων κωδικών» κατά την περίοδο όπου έσκασε η φούσκα (επένδυση με λεφτά που δεν υπήρχαν, στην ουσία με παράνομο δανεισμό) και μέσω των λογαριασμών margin (νόμιμος δανεισμός) στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα.

Τέλος, μία ακόμη «πληγή» για τους μικροεπενδυτές κατά το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα ήταν οι πολλές εταιρείες που επέλεξαν να αποχωρήσουν από το Χ.Α. μέσα από δημόσιες προτάσεις, «κλειδώνοντας» έτσι, στις περισσότερες περιπτώσεις, μεγάλες ζημίες για τους επενδυτές.

Οι παλαιοί «πρωταγωνιστές»

Το μόνο βέβαιο είναι ότι οι «πρωταγωνιστές» της φούσκας του 1999, έντεκα χρόνια αργότερα, είναι εντελώς «παροπλισμένοι». Επιχειρηματίες-χρυσάφι της εποχής εκείνης, όπως οι κ. Θωμάς Λαναράς, Βασίλης Ζούλοβιτς, Σπύρος Τασόγλου, Παναγιώτης Πανούσης, Γιώργος Μπατατούδης, Απόστολος Αλλαμανής κ.ά., είτε βρίσκονται σήμερα εκτός επιχειρηματικού σκηνικού, είτε στην καλύτερη περίπτωση αγωνίζονται να διατηρήσουν κάποια πολύ μικρότερα μεγέθη. 

- Όλα αυτά συνδυάστηκαν και με ραγδαίες αλλαγές στο επιχειρηματικό πεδίο, καθώς μάλιστα σε ορισμένους κλάδους «ήρθαν τα πάνω κάτω»... Ο ισχυρός τότε κλωστοϋφαντουργικός τομέας δεν έχει σήμερα ούτε μία κερδοφόρο εταιρεία, τουλάχιστον από αυτές που είναι διαπραγματεύσιμες στο ταμπλό της Σοφοκλέους. 

- Ο πολυπληθέστατος κλάδος των κατασκευών έχει ουσιαστικά συγκεντρωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό σε τρεις ισχυρούς ομίλους (ΕΛΛΑΚΤΩΡ, ΓΕΚΤΕΡΝΑ, J&P Άβαξ). 

- Στην πληροφορική, σημειώθηκαν μεγάλες ανακατατάξεις, με τις ισχυρές δυνάμεις του παρελθόντος (Altec, Πουλιάδης) να έχουν δώσει τη θέση τους σε νέους «παίκτες» (SingularLogic, Info-Quest κ.ά.). 

- Μεγάλες ανακατατάξεις επίσης είχαμε και στον χώρο της βιομηχανίας. Ο άλλοτε πανίσχυρος πολυεθνικός όμιλος Μαΐλλη σήμερα αγωνίζεται να επιβιώσει και να ανασυνταχθεί, όπως και ο πολυεθνικός Πετζετάκις.

Και οι νέες δυνάμεις...

Από την άλλη πλευρά, όμως, στο διάστημα των έντεκα αυτών ετών, πολλές νέες και ισχυρές δυνάμεις έκαναν αισθητή την παρουσία τους στη Σοφοκλέους, δίνοντας νέα πνοή στο Χρηματιστήριο της Αθήνας, με αποτέλεσμα η σημερινή χρηματιστηριακή αγορά πολύ λίγο να μοιάζει με αυτήν του 1999. Στο ενδιάμεσο λοιπόν χρονικό διάστημα ξεχώρισαν: 

- Η είσοδος πολλών εταιρειών κρατικού ενδιαφέροντος που σήμερα συγκαταλέγονται στους τίτλους με μεγάλη βαρύτητα και σημαντική εμπορευσιμότητα. Τέτοιες μετοχές είναι η ΔΕΗ, ο ΟΠΑΠ, η ΕΥΔΑΠ, η ΕΥΑΘ, ο ΟΛΠ και ο ΟΛΘ. 

- Ο τραπεζικός κλάδος ενισχύθηκε τόσο με την ATEbank και το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο όσο και με τα δύο μεγαλύτερα κυπριακά Συγκροτήματα, την Κύπρου και τη Marfin-Λαϊκή. 

- Αρκετοί ισχυροί επιχειρηματικοί όμιλοι εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο της Αθήνας, όπως η Marfin Investment Group, η Motor Oil, το ΙΑΣΩ, η Alapis, η Aegean, η Τέρνα Ενεργειακή, η Lamda Development κ.ά., ενώ επίσης είχαμε και την ανάπτυξη ήδη υπαρχουσών δυνάμεων όπως των τριών μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων (ΕΛΛΑΚΤΩΡ, ΓΕΚΤΕΡΝΑ, J&P Άβαξ), του Υγεία, της Μετκα, της Forthnet κ.ά.

Σε φάση μετάλλαξης

H ουσία είναι ότι σήμερα βιώνουμε τη μετάλλαξη της χρηματιστηριακής αγοράς. Τα περισσότερα από τα μεγαλεπήβολα σχέδια του παρελθόντος ναυάγησαν, με αποτέλεσμα οι επενδυτές τώρα να είναι ιδιαίτερα «κουμπωμένοι» όταν ακούν μεγάλα λόγια από τους εισηγμένους ομίλους. Άλλωστε, σε γενικές γραμμές, η αγορά έχει αποκρυσταλλώσει συγκεκριμένη γνώμη για κάθε εταιρεία και αξιολογεί αναλόγως.

Πολλοί επιχειρηματίες μπορεί να «πήραν τον κόσμο στον λαιμό τους», μπορεί να είδαν τις εταιρείες τους να κλείνουν ή να χαροπαλεύουν, ωστόσο οι ίδιοι δεν βγήκαν... καθόλου φτωχοί από την όλη διαδικασία. Οι υποσχέσεις για «παιχνίδια» και «γρήγορα κέρδη» δεν συγκινούν σήμερα σχεδόν κανέναν και οι traders έχουν μεταφέρει τη δραστηριότητά τους από τα χαρτιά της άκρας περιφέρειας σε συγκεκριμένες μετοχές του FTSE/ASE-20.

Με δεδομένη τη βαθιά οικονομική ύφεση και με τη γενικότερη προσδοκία ότι αυτή θα διατηρηθεί για κάμποσα χρόνια, οι αγοραστές της Σοφοκλέους επικεντρώνουν τις επιλογές τους σε επιχειρήσεις οι οποίες θα καταφέρουν να επιβιώσουν και «στο τέλος της ημέρας» θα μπορέσουν να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που υπάρχουν σε κάθε κρίση.

Υπό αυτές τις συνθήκες -και με δεδομένο τον σημαντικό περιορισμό των ενεργών κωδικών- γίνεται φανερό ότι η ελληνική χρηματιστηριακή αγορά δεν «σηκώνει» περισσότερες από 100 έως 120 εταιρείες, καθώς πολλές από τις σημερινές εισηγμένες εμπίπτουν σε μία τουλάχιστον από τις παρακάτω κατηγορίες:

1) Έχουν πολύ αδύναμα οικονομικά στοιχεία και αυτά δεν προβλέπεται σε καμία περίπτωση να ενδυναμωθούν στο ορατό μέλλον (π.χ. πενταετία).

2) Οι βασικοί τους μέτοχοι εκτιμούν ότι οι εταιρείες τους δεν έχουν να κερδίσουν τίποτε από την περαιτέρω παραμονή τους στο Χ.Α., ενώ παράλληλα επιβαρύνονται και με κάποια κόστη. Έτσι, είτε σχεδιάζουν την έξοδο μέσω δημόσιας πρότασης, είτε δεν έχουν τα χρήματα για να προβούν σε κάτι τέτοιο...

3) Ανήκουν σε κλάδους όπου ο αριθμός των δραστηριοποιούμενων επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι δυσανάλογα μεγάλος σε σχέση με τα ευρωπαϊκά δεδομένα, άρα λογικά θα πρέπει να οδηγηθούμε σε πολλές εξαγορές και συγχωνεύσεις.

4) Εφόσον ο ρόλος των ξένων θεσμικών χαρτοφυλακίων παραμένει καθοριστικός και ο εγχώριος παράγοντας υποχωρεί, πολύ δύσκολα θα υπάρξει χώρος για ουσιαστική διαπραγμάτευση μετοχών εταιρειών με πολύ χαμηλή κεφαλαιοποίηση, εκτός και αν οι αγοραστές είναι διατεθειμένοι να συμβιβαστούν με τα μειονεκτήματα που συνεπάγεται η χαμηλή εμπορευσιμότητα ενός τίτλου.

** Αναδημοσίευση από το 638ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 11 – 15 Ιουνίου 2010.

*** Δείτε τον αναλυτικό πίνακα με τις αποδόσεις του ΧΑ την περίοδο 1999-2010 καθώς και το διάγραμμα με τις πορείες του Γενικού Δείκτη και του FTSE 20, στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".