* Οι πίνακες που αφορούν στα δεκαετή ομόλογα στην Ευρώπη και στις αποτιμήσεις των δεικτών δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".


Tα πρόσθετα μέτρα που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός στο διάγγελμα της Τρίτης αποτελούν το πρώτο μόλις βήμα για μια εκ βάθρων αναδιάρθρωση των δημόσιων οικονομικών και της συνολικής οικονομίας γενικότερα.

Οι αγορές και οι πολίτες περιμένουν ακόμη περισσότερα πράγματα τόσο στα επικείμενα νομοσχέδια για το φορολογικό και το ασφαλιστικό όσο κυρίως στον τρόπο υλοποίησης των όποιων αποφάσεων ληφθούν.

Αυτήν τη φορά φαίνεται να έχουμε την τελευταία ευκαιρία ως κράτος να εκσυγχρονίσουμε τον τρόπο λειτουργίας του δημόσιου τομέα και να καταστήσουμε ουσιαστικά παραγωγικό τον τρόπο λειτουργίας της οικονομίας μας.

Όλα αυτά, βέβαια, απαιτούν θυσίες και άρνηση της περιβόητης θεωρίας περί πολιτικού κόστους. Και από όλα αυτά θα επηρεαστούν αναμφίβολα -μεσοπρόθεσμα, αλλά κυρίως μακροπρόθεσμα- και οι αξίες των ελληνικών μετοχών, καθώς το χρηματιστήριο δεν μπορεί παρά να αποτελεί τον καθρέφτη της πραγματικής οικονομίας...

Λίγες μόλις μέρες μετά το διάγγελμα του πρωθυπουργού και την ανακοίνωση σκληρών οικονομικών μέτρων, μεταξύ των παραγόντων της αγοράς εδραιώνεται η πεποίθηση ότι η κίνηση αυτή ήταν επώδυνη μεν, αλλά επιβεβλημένη. Και αυτό καθώς από την επόμενη κιόλας μέρα έχει γίνει ξεκάθαρο ότι:

1. Ακόμη κι αν οι Ευρωπαίοι εταίροι μας θέλουν να μας στηρίξουν από πολιτικής πλευράς (πράγμα καθόλου δεδομένο), το παιχνίδι της οικονομικής επιβίωσης παίζεται στο πεδίο των αγορών και όχι στα «σαλόνια των Βρυξελλών».

2. Το πρόβλημα είναι πολύ βαθύτερο από την περίπτωση της Ελλάδας και απλώς, μέχρι το βράδυ της Τρίτης, η χώρα μας αποτελούσε τον πρώτο στόχο. Από την Τετάρτη το πρωί, στον ρόλο αυτόν τη διαδέχτηκε ο δεύτερος πιο αδύναμος κρίκος της ευρωζώνης, η Πορτογαλία και λίγο αργότερα η Ισπανία. Γίνεται λοιπόν φανερό ότι η ουσιαστική αποκατάσταση της ισορροπίας (μετά την «επίθεση» στην Πορτογαλία διευρύνθηκαν και τα spreads στην Ελλάδα) δεν απαιτούσε μόνο τη λήψη σκληρών μέτρων από την κυβέρνηση Παπανδρέου αλλά και την υιοθέτηση πιο σκληρής πολιτικής από άλλες χώρες του αποκαλούμενου ευρωπαϊκού νότου.

Επιπλέον, φαίνεται να άνοιξε μια ευρύτερη συζήτηση για το ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος της Ευρωζώνης σε περιόδους κρίσεων, για το τι θα έπρεπε να αλλάξει προκειμένου να μην… «εκτροχιαστεί» και πάλι ο «νότος» στο μέλλον, αλλά κυρίως για το πώς θα πρέπει να αντιμετωπιστεί η τρέχουσα συγκυρία.

Θα πρέπει δηλαδή να αφεθούν οι χώρες-«αδύναμοι κρίκοι» να αφεθούν να αντιμετωπίσουν μόνες τους τα προβλήματά τους, ή θα πρέπει να βοηθούν από τις υπόλοιπες; Και αν ναι, με ποιο τρόπο;

3. Είναι επιτακτική ανάγκη να υποχωρήσουν τα spreads στα ελληνικά ομόλογα και μάλιστα σημαντικά, καθώς μεσοπρόθεσμα αναμένεται να αυξηθούν τα επιτόκια σε διεθνές επίπεδο, ιδίως όταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αρχίσει να ανεβάζει το δικό της βασικό επιτόκιο. Να σημειωθεί ότι ενδεχόμενη διατήρηση των επιτοκίων των κρατικών τίτλων στο επίπεδο του 6% - 7% μεταφράζεται ουσιαστικά σε οικονομική καταστροφή της χώρας, καθώς οι υψηλοί τόκοι τους οποίους θα καταβάλλουμε θα μας υποχρεώσουν σε βαθιά ύφεση και θα αυξηθεί το κόστος δανεισμού για όλες τις ελληνικές επιχειρήσεις...

Αν δεν μειωθούν επίσης δραστικά τα spreads των ελληνικών κρατικών τίτλων, θεωρείται απίθανο να ανακάμψουν οι τιμές των μετοχών στο ΧΑ, σε μια περίοδο μάλιστα όπου τα διεθνή χρηματιστήρια δείχνουν ιδιαίτερα «κουρασμένα» μετά από ένα πολύμηνο ράλι τιμών. Και καχεκτική Σοφοκλέους, εκτός των άλλων, σημαίνει και έντονη δυσκολία προώθησης του ελληνικού προγράμματος αποκρατικοποιήσεων (ύψους 2,5 δις ευρώ), όποιο κι αν είναι αυτό.

4. Είναι ζήτημα κοινής λογικής ότι, όπως ένα νοικοκυριό, έτσι και μια χώρα δεν θα πρέπει να λειτουργεί με μεγάλα ελλείμματα και να είναι υπερχρεωμένη.

Πέραν όλων αυτών, όμως, κοινή πεποίθηση των οικονομικών παραγόντων είναι ότι το όλο πρόβλημα δεν μπορεί να θεωρηθεί επιφανειακό και δεν αφορά μόνο σε κάποια μεγέθη των δημόσιων οικονομικών, κι επίσης πως αυτός ο εκτροχιασμός που ακολούθησε τη διεθνή κρίση είναι αποτέλεσμα χρόνιων δυσλειτουργιών οι οποίες τώρα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν.

Ενδεικτική είναι η περυσινή θέση της EFG Eurobank ότι ένα μοντέλο ανάπτυξης βασισμένο στην οικοδομική δραστηριότητα και στον συνεχώς αυξανόμενο δανεισμό των νοικοκυριών έχει πλέον φτάσει στα όριά του. Και επομένως στο εξής θα πρέπει να βασιστούμε στη χρηματοδότηση των υποδομών και στις εξαγωγικές μας δραστηριότητες, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και ο τουρισμός.

Παράλληλα, έχει γίνει πλέον περισσότερο από κατανοητό στην αντίληψη του μέσου πολίτη ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί ουσιαστική ανάπτυξη από μια οικονομία που καλύπτει συνεχώς τις αδυναμίες της, αυξάνοντας τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων, δανειζόμενη από το εξωτερικό και φοροδιαφεύγοντας...

Αποτελεί λοιπόν κοινή πεποίθηση ότι η χώρα θα πρέπει να διδαχτεί από τα λάθη της και να εκμεταλλευτεί την κρίση, προκειμένου να προχωρήσει σε εκ βάθρων εξυγίανση της οικονομίας της και παράλληλα της πολιτικής και της κοινωνικής ζωής της! Τα τρέχοντα προβλήματα είναι τόσο έντονα ώστε πολλοί είναι εκείνοι που ισχυρίζονται «ή τώρα ή ποτέ»...

--- Η επόμενη μέρα και οι επιπτώσεις

Φυσικά, το ζήτημα των μεταρρυθμίσεων για την Ελλάδα δεν τελείωσε με τις πρωθυπουργικές εξαγγελίες, αλλά αντίθετα μόλις τώρα ξεκίνησε. Επομένως, οι αγορές τόσο των μετοχών όσο και των ομολόγων θα παρακολουθούν πλέον από πολύ κοντά τις εξελίξεις, αξιολογώντας:

* Το κατά πόσον οι πρωθυπουργικές εξαγγελίες θα μετατραπούν σε νομοθετικό έργο.

* Το μέγεθος των κοινωνικών αντιδράσεων καθώς και σε ποιο βαθμό η κυβέρνηση θα αψηφήσει το λεγόμενο πολιτικό κόστος.

* Την τελική διαμόρφωση κρίσιμων νομοσχεδίων, όπως του φορολογικού και του ασφαλιστικού.

* Την αποτελεσματικότητα όλων αυτών των μέτρων που θα ληφθούν και τις επιπτώσεις τους στην πραγματική οικονομία.
 
Αρκετοί, λοιπόν, εκφράζουν την πεποίθηση ότι η υλοποίηση μιας τέτοιας δέσμης μέτρων θα ωφελήσει πιθανότατα την αγορά ομολόγων, αλλά δεν είναι το ίδιο βέβαιο ότι θα επιδράσει εξίσου θετικά και στις τιμές των ελληνικών μετοχών.

Συγκεκριμένα, όπως υποστηρίζουν, η Σοφοκλέους δεν είχε προεξοφλήσει στα επίπεδα τιμών της το σενάριο της πτώχευσης και, σε κάθε περίπτωση, η υιοθέτηση σκληρών μέτρων στην οικονομία θα επηρεάσει πτωτικά τα κέρδη των εισηγμένων εταιρειών του Χ.Α., τουλάχιστον για το 2010.

Συγκεκριμένα, οι μεγαλύτερες επιπτώσεις αναμένονται στο εμπόριο (μείωση διαθέσιμου εισοδήματος), στην οικοδομή και στην κτηματαγορά (αυξημένη φορολόγηση), στις κατασκευές και στην πληροφορική (κανένα μεγάλο δημόσιο έργο μέσα στο 2010, λόγω και της περικοπής στις κρατικές επενδύσεις), αλλά και στις τράπεζες, καθώς υπάρχει φόβος ότι φέτος θα δούμε το κόστος του χρήματος να ανεβαίνει και τις προβλέψεις για επισφαλείς απαιτήσεις να αυξάνονται ακόμη περισσότερο από τα υψηλά επίπεδα του 2009.

Συνολικότερα, η πρόβλεψη στον προϋπολογισμό του έτους για ΑΕΠ στο -0,3% είχε βασιστεί σε άνοδο των δημοσίων επενδύσεων, σε αύξηση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων κ.λπ. Τώρα, όλα αυτά φαίνεται να αποτελούν παρελθόν και έτσι μια μάλλον αισιόδοξη εκτίμηση για το φετινό ΑΕΠ κάνει λόγο για επίδοση γύρω στο -0,8%.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το χρηματιστήριο δεν παύει να αποτελεί τον καθρέφτη της πραγματικής οικονομίας. Και εφόσον μέσα στη φετινή χρονιά αρχίσει μια προσπάθεια ουσιαστικής εξυγίανσης στην οικονομία, θα προκύψουν και οι ανάλογες επιδράσεις στη χρηματιστηριακή αγορά. 

* Οι τράπεζες, για παράδειγμα, θα δουλεύουν με πολύ πιο συντηρητικό δείκτη χορηγήσεων προς καταθέσεις σε σχέση με το παρελθόν και θα μάθουν να είναι πολύ πιο προσεκτικές στις χορηγήσεις και στα ανοίγματά τους.

* Οι επιχειρήσεις θα μάθουν να στηρίζουν τις προοπτικές τους στην πραγματική ζήτηση και όχι σε πωλήσεις που «φούσκωναν» λόγω άκριτου τραπεζικού δανεισμού.

* Αναμφίβολα, η κρίση θα φέρει ένα γερό ξεκαθάρισμα και θα διαχωριστούν οι ισχυρές επιχειρηματικές δυνάμεις από τις υπόλοιπες.

* Και τέλος, οι επενδυτές θα πρέπει να λάβουν τα μηνύματα των καιρών και να επικεντρωθούν στις εταιρείες εκείνες που θα ξεχωρίσουν και θα βγουν ενισχυμένες όταν έρθει κάποτε η πολυπόθητη ανάκαμψη.

ΤΑ MACRO ΣΤΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΩΝ ΑΓΟΡΩΝ

Παρά το γεγονός ότι ο ελληνικός βασικός χρηματιστηριακός δείκτης αλλά και αυτός της υψηλής κεφαλαιοποίησης διαπραγματεύονται με σημαντικό discount σε σχέση τόσο με τους βασικούς ευρωπαϊκούς δείκτες όσο και με εκείνους χωρών όπως η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Ιταλία και η Πορτογαλία, την παρούσα χρονική στιγμή είναι δευτερεύουσας σημασίας, αφού η κατεύθυνση δίνεται από το μακροοικονομικό τοπίο και δη από τα μέτρα που έχουν ληφθεί ή έχει ανακοινωθεί ότι θα ληφθούν στο προσεχές χρονικό διάστημα.

Αν θεωρήσουμε ότι το spread του δεκαετούς ομολόγου αποτελεί τον «καθρέφτη» της κατάστασης, τότε είναι φανερό ότι τα μέτρα του ΠΣΑ έφεραν μόνο μικρή -ανεπαίσθητη για την ακρίβεια- ανακούφιση, αφού οι πιέσεις επανήλθαν. Με το spread των δεκαετών ομολόγων να παραμένει με ευκολία πάνω από τις 350 μονάδες βάσης, είναι φανερό ότι οι αγορές δεν θεωρούν πως τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο Πρόγραμμα Σταθερότητας είναι αρκετά προκειμένου να αντιστραφεί η αρνητική πορεία της ελληνικής οικονομίας.

Επίσης, το γεγονός ότι, παρόλο που οι Ευρωπαίοι εταίροι στήριξαν την κυβερνητική πρόταση για αύξηση των φορολογικών εσόδων και μείωση των κρατικών δαπανών, την ίδια χρονική στιγμή η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου δεν μπορεί να «πέσει» ούτε 20 μονάδες βάσης, μπορεί να σημαίνει ότι, παρά την «καλή θέληση» των Ευρωπαίων να στηρίξουν με λόγια την προσπάθεια, εντούτοις όταν το θέμα φτάνει στην πράξη δυσκολεύει.

Σε αυτό το τεράστιο πρόβλημα έρχεται να προστεθεί και η αρνητική εξέλιξη στα ομόλογα της Πορτογαλίας, τα οποία υπέστησαν ένα ομαδικό sell off, στοιχείο που μπορεί να επιτείνει την προβληματική στην Ελλάδα. Οι αποδόσεις των δεκαετών πορτογαλικών ομολόγων ανήλθαν στο 4,61% με εκτίναξη 16 μονάδων βάσης την ημέρα και 139 μονάδες βάσης υψηλότερα από τα yields των αντίστοιχων γερμανικών ομολόγων, που θεωρούνται το σημείο αναφοράς για τις ευρωπαϊκές εκδόσεις.

Ένα τελευταίο στοιχείο το οποίο έχει σημασία είναι η πορεία της Ισπανίας: αν βρεθεί στο στόχαστρο και η οικονομία αυτής της χώρας και τα ομόλογά της αρχίσουν να αντιμετωπίζουν προβλήματα παρόμοια με τα ελληνικά, τότε ένα μαζικό sell off ομολόγων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (το οποίο κάποιοι περιμένουν με αδημονία) δεν μπορεί να αποκλειστεί - και σε αυτήν την περίπτωση όλο το ελληνικό Πρόγραμμα Σταθερότητας ουσιαστικά θα καταστεί ανενεργό...

* Οι πίνακες που αφορούν στα δεκαετή ομόλογα στην Ευρώπη και στις αποτιμήσεις των δεικτών δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 620ό φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 5 - 9 Φεβρουαρίου 2010.