Πώς μεταφράζεται, με τη γλώσσα των αριθμών, ο μακροοικονομικός κίνδυνος για τις τράπεζες - Τα στοιχεία και οι αστάθμητοι παράγοντες - Το παράδοξο(;) της "τιμωρίας" από το ταμπλό του Χ.Α. και των κυπριακών χρηματοπιστωτικών ομίλων.

Σε μια περίοδο όπου τα διεθνή χρηματιστήρια βρίσκονται πολύ κοντά στα υψηλότερα σημεία του έτους, οι μεγάλες τράπεζες του Χ.Α. ακολουθούν τους τελευταίους μήνες έντονα πτωτική πορεία, λόγω του γνωστού μακροοικονομικού προβλήματος της χώρας.

Συγκεκριμένα, από το μέγιστο σημείο του τελευταίου δωδεκαμήνου, οι τέσσερις μεγάλες ελληνικές τράπεζες καταγράφουν απώλειες 35% - 40%, ενώ σε πτώση γύρω στο 25% και στο 35% υποχρεώνονται και οι κυπριακές τράπεζες Κύπρου και Marfin Popular Bank.

Ένα πρώτο σχόλιο θα μπορούσε να είναι το γεγονός ότι έχουν πληγεί, περίπου στον ίδιο βαθμό, στο ταμπλό της Κοινής Πλατφόρμας και τα δύο κυπριακά τραπεζικά συγκροτήματα, καθώς:

• Το μακροοικονομικό πρόβλημα στη Μεγαλόνησο είναι σαφώς χαμηλότερο (στο -3% περίπου το έλλειμμα, γύρω στο 60% το χρέος).

• Οι κυπριακές τράπεζες δεν πλήττονται από την απόφαση της ΕΚΤ να περιορίσει τον δανεισμό με εγγύηση κρατικών τίτλων.

• Η Τράπεζα Κύπρου τουλάχιστον δεν διαθέτει σημαντικές θέσεις σε ελληνικά κρατικά ομόλογα, άρα δεν διατρέχει τον κίνδυνο από την αύξηση των spreads και την πτωτική πορεία των τελευταίων.

Ο βαθμός του κινδύνου

Το κυριότερο ωστόσο ερώτημα που τίθεται είναι πόσο τελικά κινδυνεύουν οι ελληνικές τράπεζες από τη μακροοικονομική εκτροπή της χώρας. Τρεις είναι οι άμεσοι κίνδυνοι γι' αυτές:

Ο πρώτος αφορά στον αυξημένο δανεισμό των ελληνικών ομίλων μέσα από την αγορά της χονδρικής χρηματοδότησης (wholesale funding). Ο συγκεκριμένος κίνδυνος δεν φαίνεται να είναι μεγάλος, καθώς μέσα στο 2010 για τις τέσσερις μεγάλες τράπεζες λήγουν δάνεια μόλις 5,2 δισ. (0,3 δισ. στην Εθνική Τράπεζα, 1,4 δισ. στην Alpha Bank, 1,6 δισ. στην  Τράπεζα Πειραιώς και 1,9 δισ. στη Eurobank).

Αν δεχτούμε ότι το κόστος χρήματος θα αυξηθεί π.χ. κατά 1%, τότε η επιβάρυνση κάθε τράπεζας από τον συγκεκριμένο παράγοντα θα αντιστοιχεί σε μικρό ποσοστό των ετήσιων κερδών (μηδενικό ουσιαστικά στην Εθνική και μονοψήφιο στις υπόλοιπες).

Ένας δεύτερος κίνδυνος -και μάλιστα υψηλότερος- προέρχεται από ενδεχόμενες αρνητικές υπεραξίες στο χαρτοφυλάκιο των κρατικών ομολόγων που διαθέτουν οι ελληνικές τράπεζες.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρατίθενται στη χθεσινή έκθεση της Citigroup, για κάθε αύξηση του spread κατά μία μονάδα βάσης η Εθνική Τράπεζα χάνει ίδια κεφάλαια 4,7 εκατ. ευρώ, ενώ οι υπόλοιπες τράπεζες πολύ μικρότερα ποσά (σχεδόν τίποτε η Alpha Bank, 0,2 εκατ. η Πειραιώς και 0,4 εκατ. ευρώ η Eurobank).

Μεταξύ των τραπεζών δηλαδή τον μεγαλύτερο κίνδυνο από το συγκεκριμένο μέτωπο τον διατρέχει η Εθνική, η οποία θα ήταν δυνατόν να χάσει περίπου 500 εκατ. ίδια κεφάλαια στο τελευταίο τρίμηνο του 2009.

Βέβαια, είναι πολύ πρόωρο να εκτιμήσουμε απώλειες, καθώς μέσα στους επόμενους μήνες -ή ακόμη και μέσα στις μέρες που θα ακολουθήσουν!- τα spreads ενδεχομένως να διαφοροποιηθούν σημαντικά και επίσης οι τράπεζες μπορεί να έχουν "χετζάρει" μέρος των συγκεκριμένων θέσεών τους.

Κάποιες απώλειες επίσης να υπάρξουν ίσως και από την πρόθεση της ΕΚΤ να περιορίσει τον δανεισμό προς τις ελληνικές τράπεζες με εγγύηση τους κρατικούς τίτλους, όμως δεν είναι εύκολη υπόθεση να προσεγγιστούν οι πιθανές απώλειες των τραπεζών λόγω του συγκεκριμένου θέματος.

Τα αντίδοτα

Απέναντι ωστόσο στους παραπάνω κινδύνους, οι τράπεζες έχουν να αντιτάξουν μια σειρά εξελίξεις οι οποίες θα μπορούσαν να καλύψουν, ή ακόμη και να υπερακοντίσουν, τις παραπάνω απώλειες.

Για παράδειγμα, όλα δείχνουν ότι τα spreads των επιτοκίων χορηγήσεων μέσα στο 2010 θα είναι ανώτερα από τα αντίστοιχα φετινά. Και αυτό γιατί σε κάθε παλιό (προ της κρίσης) δάνειο που λήγει ο δανειολήπτης που ζητά την ανανέωση της χρηματοδότησης καλείται να συμφωνήσει σε ένα νέο, και μάλιστα σαφώς αυξημένο, spread.

Πέραν αυτού, ας μην ξεχνάμε ότι τα επιτόκια καταθέσεων των τραπεζών ξεκίνησαν φέτος από το 6% για να φτάσουν σήμερα να κυμαίνονται μεταξύ του 2% και του 2,5%. Αυτό σημαίνει ότι, ακόμη και αν παρατηρηθεί κάποια μικρή ανάκαμψη επιτοκίων μέσα στους επόμενους μήνες, το μέσο κόστος των καταθέσεων για τις τράπεζες θα είναι σαφώς χαμηλότερο το 2010 σε σχέση με φέτος.

Και ο άγνωστος "Χ"…

Σύμφωνα με τη Citigroup, οι θετικοί παράγοντες θα είναι σε θέση μέσα στο 2010 να υπερκαλύψουν τους αρνητικούς και για τον λόγο αυτό η Citigroup προβλέπει άνοδο της κερδοφορίας των ελληνικών τραπεζών για την επόμενη οικονομική χρήση.

Σύμφωνα λοιπόν με τις εκτιμήσεις του αμερικανικού οίκου, η Alpha Bank θα αυξήσει το 2010 τα κέρδη της από τα 381 εκατ. φέτος στα 415 εκατ., η Eurobank από τα 269 στα 384 εκατ. ευρώ, η Εθνική από τα 1.167 στα 1.410 εκατ. ευρώ και η Τράπεζα Πειραιώς από τα 255 στα 282 εκατ. ευρώ.

Για τη διαμόρφωση βέβαια των συγκεκριμένων προβλέψεων στο σύνολο των τραπεζών αυτές που αφορούν σε επισφαλή δάνεια για το 2010 θεωρείται ότι θα είναι κάπως μειωμένες έναντι των φετινών.

Ωστόσο, δεν λείπουν εκείνοι που φοβούνται πως η προσπάθεια του κράτους να αντλήσει πρόσθετα φορολογικά έσοδα και να περικόψει δαπάνες θα επηρεάσει πτωτικά την οικονομία, με αποτέλεσμα να εκτιμούν ότι τελικά οι προβλέψεις του επόμενου έτους θα μπορούσαν να είναι μεγαλύτερες από τις φετινές.

Η παράμετρος λοιπόν των εκτιμήσεων αποτελεί έναν ακόμη άγνωστο "Χ" για την πορεία των τραπεζικών κερδών μέσα στην επόμενη χρονιά.