Σε τροχιά επαναλειτουργίας μετά από 10 χρόνια ο αγωγός Θεσσαλονίκης-Β. Μακεδονίας

Ύστερα από δέκα χρόνια αχρησίας, εδραιώνονται πλέον οι βάσεις για την επαναλειτουργία του πετρελαιαγωγού Θεσσαλονίκης-Βόρειας Μακεδονίας. Πρόσφατη απόφαση του Διεθνούς Διαιτητικού Δικαστηρίου των Παρισίων δικαίωσε την προσφυγή της Helleniq Energy για αποζημίωση από τη γειτονική χώρα, γιατί δεν τήρησε τη ρήτρα αγοράς συγκεκριμένων ποσοτήτων καυσίμων.

Από τα 32 εκατ. ευρώ που διεκδικούσε η Helleniq Energy δικαιώνεται για την καταβολή του 80% (25,6 εκατ. ευρώ). Ένα μέρος, μάλιστα, από το ποσό αυτό η εταιρεία προτίθεται να το διαθέσει στη Βόρεια Μακεδονία για την κάλυψη του κόστους επαναλειτουργίας του αγωγού.

Στο μεταξύ, στις 23 Νοεμβρίου η Vardax S.A. εταιρεία στην οποία έχουν μεταβιβαστεί τα περιουσιακά στοιχεία του αγωγού, υπέβαλε αίτημα στην αρμόδια Ρυθμιστική Αρχή της Βόρειας Μακεδονίας, ώστε να δοθεί άδεια για να λειτουργήσει εκ νέου ο αγωγός. Η Vardax ελέγχεται μετοχικά κατά 80% από την EΛΠΕΤ-Βαλκανική, 100% θυγατρική της Helleniq Energy και κατά 20% από την κρατική εταιρία της Βόρειας Μακεδονίας Naftovod Dooel Skopjie.

Εν αναμονή αυτής της έγκρισης και ύστερα από τους τίτλους τέλους στη νομική διαμάχη γίνονται ήδη ειδικά τεστ για τη λειτουργικότητα του αγωγού, ο οποίος στη δεύτερη φάση της ενεργοποίησης του θα μεταφέρει αποκλειστικά προϊόντα πετρελαιοειδών από το διυλιστήριο της Helleniq Energy, στη Θεσσαλονίκη, για την κάλυψη των αναγκών της γειτονικής χώρας και ενδεχομένως και όμορων χωρών. Η δυναμικότητα του υπολογίζεται σε 1 εκατ. τόνους ντίζελ σε ετήσια βάση.

Ο αγωγός κατασκευάστηκε το 2002 μετά την εξαγορά, το 1999, του 81,51% της ΟΚΤΑ, που λειτουργούσε το τοπικό διυλιστήριο, από την ΕΛΠEΤ Βαλκανική, επί κυβέρνησης Γκεοργκιέφσκι. Επρόκειτο ουσιαστικά για συνοδό έργο, με στόχο να συνδεθεί, μέσω του αγωγού αυτού, μήκους 210 χλμ., η ΟΚΤΑ με το διυλιστήριο του ελληνικού ομίλου στη Θεσσαλονίκη, προκειμένου να μεταφέρει αργό πετρέλαιο.

Για τον τρόπο που έγινε η επένδυση αυτή είχαν διατυπωθεί τότε αρκετοί προβληματισμοί και αιχμές για πρακτικές που δεν συνάδουν με τα επιχειρηματικά πρότυπα, ενώ συνεχείς παλινωδίες και προσκόμματα υπήρξαν και από τις κυβερνήσεις των Σκοπίων, τις οποίες πυροδοτούσε ως ένα μεγάλο βαθμό και η φιλοσοφία για την υλοποίηση της επένδυσης. Για να φθάσουμε τελικά στο 2013, οπότε η τότε διοίκηση της ΕΛ.ΠΕ. αποφασίζει να παροπλίσει το διυλιστήριο της ΟΚΤΑ, ως μη αποδοτικό, με συνέπεια να περιέλθει σε αχρησία και ο αγωγός.

Για την ιστορία να αναφέρουμε, επίσης, ότι το πρώτο βήμα για τη διευθέτηση της χρόνιας νομικής διαμάχης της ΕΛ.ΠΕ. με τις κυβερνήσεις των Σκοπίων έγινε τον Σεπτέμβριο του 2020 στη Θεσσαλονίκη, με τη συμμετοχή εκπροσώπων των δύο κυβερνήσεων και της εταιρείας, υπό την ισχυρή παραίνεση των ΗΠΑ, που εκφράστηκε με την ενεργή συμμετοχή του πρώην ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο. Το αποτέλεσμά της ήταν η δημιουργία κοινής επιτροπής, που ανέλαβε να εξετάσει και να βρει πεδία σύγκλισης σε μια σειρά αξιώσεων και από τις δύο πλευρές.

Οι επαφές αυτές δεν διακόπηκαν έκτοτε, καθώς και οι δύο πλευρές επιθυμούν να λειτουργήσει ξανά ο αγωγός, για λόγους εκατέρωθεν επωφελείς. Σήμερα η Helleniq Energy δραστηριοποιείται μέσω της ΟΚΤΑ στη λιανική αγορά καυσίμων της Βόρειας Μακεδονίας με 27 πρατήρια, ενώ για τη Βόρεια Μακεδονία είναι απαγορευτικό το κόστος προμήθειας καυσίμων, που γίνεται οδικά. Συν τοις άλλοις, η επαναλειτουργία του αγωγού εκτιμάται ότι θα επιφέρει καίριο πλήγμα στο λαθρεμπόριο καυσίμων που ανθεί στην περιοχή, γεγονός που συνεπάγεται απώλεια εσόδων για τη γειτονική χώρα. Με τον αγωγό θα μπορεί πλέον να προμηθεύεται υψηλής ποιότητας καύσιμα και σε ανταγωνιστικό κόστος.