Tο παιχνίδι της ψυχολογίας, προσπαθώντας να ανατρέψει -ή έστω να αμβλύνει- το δυσμενές κλίμα που επικρατεί στην αγορά, επιχειρεί να κερδίσει η κυβέρνηση, μέσα από «μικρές» αλλά συνεχείς «επικοινωνιακές νίκες».

Απώτερος στόχος, όπως και στο παρελθόν έχουμε επισημάνει, να μπορέσει η χώρα να βγει πάλι στις αρχές του 2011 να δανειστεί με λογικά επιτόκια από τις αγορές.

Κάτι τέτοιο όχι μόνο θα βοηθούσε τις τράπεζες αλλά παράλληλα θα συνέβαλλε και τα μέγιστα προκειμένου μέσα στην επόμενη χρονιά να βρεθούν τα κεφάλαια που θα χρηματοδοτήσουν:

α) τις επενδύσεις του ΕΣΠΑ και
β) την εξόφληση μέρους των υποχρεώσεων του κράτους προς τον ιδιωτικό τομέα.

Παράλληλα, θα μείωνε τον κίνδυνο της χώρας και έτσι θα επιδρούσε θετικά και στην προσέλκυση επενδύσεων από το εξωτερικό.

Το τελευταίο χρονικό διάστημα, η κυβέρνηση φαίνεται να έχει κερδίσει κάμποσες τέτοιες «επικοινωνιακές μάχες»:

1. Πέρασε χωρίς κοινοβουλευτικές απώλειες όλα τα «δύσκολα» νομοσχέδια μέσα στο επτάμηνο του έτους, αν και το σχετικό περιθώριο που της είχε τεθεί από την τρόικα ήταν ο προσεχής Δεκέμβριος.

2. Παρά τη μεγάλη μείωση της δημοτικότητάς της, από τις δημοσκοπήσεις δεν προκύπτει η ύπαρξη κάποιας άλλης συντεταγμένης πολιτικής δύναμης που να μπορεί να απειλήσει την κυβερνητική θητεία.

3. Έπειτα από πολύμηνα δυσφημιστικά πρωτοσέλιδα του διεθνούς Τύπου, έχουν αρχίσει να ακούγονται και οι πρώτες δηλώσεις συμπάθειας από ξένους παράγοντες για την πορεία της οικονομίας μας.

4. Οι προβλέψεις των αναλυτών για φετινό ΑΕΠ μεταξύ του -4% και του -6% έχουν δώσει τη θέση τους σε εκτιμήσεις για επίδοση γύρω στο -3% ή και κάπως χαμηλότερα.

5. Όσο περνούν οι μήνες, όλο και περισσότερο αυξάνουν οι ενδείξεις ότι τελικά το δημοσιονομικό έλλειμμα θα είναι χαμηλότερο του στόχου (8,1%). Γιατί, όσο και αν έχουν μεταφερθεί τεχνητά κρατικές δαπάνες του πρώτου φετινού εξαμήνου στο δεύτερο, έως το τέλος του έτους αναμένεται να εισρεύσουν πολύ σημαντικά κονδύλια στα κρατικά ταμεία από το ΕΤΑΚ, από την έκτακτη εισφορά των ακινήτων, από τη νομιμοποίηση των ημιυπαίθριων χώρων, από τους αυξημένους συντελεστές ΦΠΑ κ.λπ.

6. Η πορεία των πρόσφατων εκδόσεων των εντόκων γραμματίων του ελληνικού δημοσίου ήταν σχετικά καλή.

--- Τρία ακόμη θετικά μηνύματα, αλλά...

Πέραν αυτών, όμως, πρόσφατα είχαμε τρεις ακόμη εξελίξεις που μάλλον θετικά παρά αρνητικά επέδρασαν στη διαμόρφωση του εγχώριου οικονομικού κλίματος:

* Η πρώτη αφορά στη συμφωνία εργοδοτών και εργαζομένων για τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας της επόμενης τριετίας.

* Η δεύτερη είναι η πρόταση της Τράπεζας Πειραιώς να ελέγξει την ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ και το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο. Και αυτό γιατί, ανεξάρτητα από την τύχη της συγκεκριμένης πρότασης, η αγορά έλαβε το μήνυμα πως η κυβέρνηση είναι πρόθυμη να «βάλει πλάτη» στην υπόθεση της συγκέντρωσης (και ενίσχυσης) του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.

* Και η τρίτη εξέλιξη είναι αρχικά η σταθεροποίηση των τιμών των μετοχών στο Χρηματιστήριο της Αθήνας και εν συνεχεία η εμφάνιση κάποιας πλαγιοανοδικής κίνησης του Γενικού Δείκτη της Σοφοκλέους. Οι αισιόδοξοι πιστεύουν ότι η αγορά είχε προεξοφλήσει δυσμενέστερα σενάρια από αυτά που ελπίζεται ότι θα έρθουν.

Κανείς φυσικά δεν πιστεύει ότι τα χειρότερα στην πραγματική οικονομία βρίσκονται πίσω μας, με ορισμένους παράγοντες της αγοράς να βλέπουν τον «πάτο του βαρελιού» το προσεχές φθινόπωρο και άλλους το πρώτο εξάμηνο του επόμενου έτους.

Άλλωστε, το αισιόδοξο σενάριο για την οικονομία και τη Σοφοκλέους είναι να δούμε την εκδήλωση κάποιας ανάκαμψης από το δεύτερο τρίμηνο του 2011 και μετά.

--- Οι ωφελημένοι κλάδοι

Αν τελικά από το 2011 ξεκινήσει βελτίωση στην ελληνική οικονομία, ο κυριότερος κλάδος ο οποίος θα ωφεληθεί θα είναι αυτός των υποδομών, που περιλαμβάνει το σύνολο των εταιρειών οι οποίες θα μπορούσαν να ευνοηθούν από την τόνωση των επενδύσεων (κατασκευές, πληροφορική, μεταλλουργία κ.ά.).

Σημείο-κλειδί, βέβαια, για την επαλήθευση του θετικού σεναρίου είναι -στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα- να βελτιωθεί το διεθνές κλίμα αμφισβήτησης που επικρατεί για την ελληνική οικονομία αλλά και να εξευρεθούν οι απαιτούμενοι πόροι από το Δημόσιο και τα πιστωτικά ιδρύματα, προκειμένου να υλοποιηθούν τα έργα.

Ο υπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Ευάγγελος Βενιζέλος ήταν σαφής στις δηλώσεις του. Ανέφερε, λοιπόν, ότι πρότεινε στον πρωθυπουργό κ. Γιώργο Παπανδρέου -και αυτός αποδέχτηκε- να ανακοινώσει η κυβέρνηση το αναπτυξιακό της σχέδιο για την οικονομία το αργότερα στη Διεθνή Έκθεση της Θεσσαλονίκης, τον προσεχή Σεπτέμβριο.

Από πολιτικής πλευράς, ένα τέτοιο timing θα ήταν ό,τι έπρεπε για την κυβέρνηση. Πρώτα απ’ όλα, γιατί επέλεξε να «ξεμπερδεύει» με τα «δύσκολα» νομοσχέδια πριν από τις διακοπές του καλοκαιριού, αν και είχε χρονικό περιθώριο από την τρόικα έως και το τέλος του τρέχοντος έτους.

Και δεύτερον, γιατί έναν μήνα μετά τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης ακολουθούν οι δημοτικές εκλογές με «σχήμα Καλλικράτη», οπότε έχει κάθε λόγο στις αρχές του φθινοπώρου να περάσει κάποια νότα αισιοδοξίας για την οικονομική πορεία της χώρας.

Αυτό όμως που θα πρέπει να θεωρηθεί βέβαιο είναι ότι μέχρι το προσεχές φθινόπωρο το μόνο θετικό το οποίο ενδεχομένως -επαναλαμβάνουμε, ενδεχομένως- θα έχει να επιδείξει η κυβέρνηση είναι κάποιες καλύτερες επιδόσεις στο μέτωπο του δημοσιονομικού ελλείμματος και μερικές δηλώσεις υποστήριξης από το εξωτερικό.

Αντίθετα, όλα δείχνουν ότι μετά το καλοκαίρι η οικονομική κρίση θα βαθύνει ακόμη περισσότερο, καθώς:

* Πρώτον, αναμένεται σημαντικότατη υποχώρηση στην ιδιωτική κατανάλωση. Πέρα από τις δηλώσεις των επιχειρήσεων για μεγαλύτερο «κάθισμα» της αγοράς μέσα στο δεύτερο τρίμηνο, η γλώσσα των αριθμών είναι σκληρή: ενώ λοιπόν κατά το πρώτο φετινό τρίμηνο η ιδιωτική κατανάλωση παρουσίασε αύξηση σε ποσοστό 1,4%, στο σύνολο του έτους προβλέπεται (βλέπε τμήμα αναλύσεων της Alpha Bank) ότι θα διαμορφωθεί στο -2,8%, άρα στο εννεάμηνο Απριλίου - Δεκεμβρίου η πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης θα ξεπεράσει το 3%.

* Δεύτερον, γιατί το κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων από τις τράπεζες αυξάνεται μήνα με τον μήνα και παράγοντες της αγοράς προβλέπουν ότι οι πλέον αδύναμες επιχειρήσεις θα κινδυνεύσουν να φτάσουν να δανείζονται ακόμη και με 9% - 10% έως τα τέλη του έτους. Αν τελικά τα πιστωτικά ιδρύματα καταφέρουν να περιορίσουν τα επιτόκια καταθέσεων, τότε θα μιλάμε απλώς για άμβλυνση του προβλήματος και όχι για εξάλειψή του.

* Και τρίτον, γιατί από τότε που έκλεισε η στρόφιγγα των δημόσιων έργων έως σήμερα οι εταιρείες χτυπούν όσο-όσο τα λίγα έργα που βγαίνουν, με αποτέλεσμα πολλές φορές να αναλαμβάνονται έργα σε τιμές χαμηλότερες του κόστους. Όσο λοιπόν περνά ο καιρός, οι επιχειρήσεις αυτές καθίστανται ολοένα και περισσότερο αδύναμες...

--- Το κυβερνητικό «οπλοστάσιο»

Απέναντι σ’ αυτήν τη δυσμενή συγκυρία, το μόνο βέβαιο είναι ότι το κυβερνητικό οπλοστάσιο στο μέτωπο της ανάπτυξης είναι σαφώς περιορισμένο.

Για παράδειγμα, ο αναπτυξιακός νόμος, ακόμη και αν ψηφιστεί μέσα στο φθινόπωρο, στην καλύτερη περίπτωση θα ξεκινήσει να χρηματοδοτεί επενδύσεις που υλοποιήθηκαν προ τριετίας, προ διετίας, ή έστω μέσα στο 2009.

Σύμφωνα με τις πλέον αισιόδοξες προβλέψεις, οι πρώτες επιχορηγήσεις από τις προτάσεις που θα υποβληθούν θα ξεκινήσουν περί τα τέλη του επόμενου έτους...

Στο μέτωπο της πληροφορικής, το φθινόπωρο αναμένεται να προκηρυχτούν τα πρώτα έργα του ΕΣΠΑ, όμως μέχρι να ανατεθούν και να προκύψει ο πρώτος τζίρος μάλλον θα φτάσουμε προς τα τέλη του 2011.

Από την άλλη πλευρά, ελπίζεται ότι από το προσεχές φθινόπωρο θα «τρέξουν» (με χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ) κάποια έργα πληροφορικής του Γ΄ ΚΠΣ που είχαν ήδη υπογραφεί πολύ πριν από τις εκλογές του 2009, τα οποία όμως δεν έχουν ξεκινήσει τελικά μέχρι σήμερα λόγω έλλειψης χρημάτων.

Κάποιες προσδοκίες, επίσης, υπάρχουν και για επιμέρους προγράμματα του ΕΣΠΑ (για μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που θα επηρεάσουν διάφορους κλάδους όπως η πληροφορική, η ένδυση κ.λπ.), το νομοσχέδιο για την αλλαγή κουφωμάτων που αναμένεται να ψηφιστεί μέσα στο καλοκαίρι κ.ά.

Στον τομέα των κατασκευών, σημείο-κλειδί αποτελούν τόσο η προκήρυξη των πρώτων νέων μεγάλων έργων του ΕΣΠΑ μέσα στο τρέχον έτος όσο κυρίως η εξασφάλιση ότι μεγάλα έργα που έχουν ήδη ανατεθεί θα σταματήσουν πλέον να καθυστερούν λόγω της αδυναμίας χρηματοδότησής τους.

Ο νόμος, επίσης, που παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον είναι αυτός ο οποίος θα δημιουργηθεί για την ταχύτατη προώθηση μεγάλων επενδυτικών προγραμμάτων. Αυτός ο νόμος θα μπορούσε να συμπεριλάβει επενδύσεις από το εξωτερικό, όπως αυτές από την Κίνα (υποδομές και όχι μόνο), το Κατάρ (βλέπε τράπεζες και ενέργεια) αλλά και από τη Γαλλία, η οποία φέρεται να δείχνει έντονο ενδιαφέρον για να αναλάβει την υλοποίηση (και προφανώς τη χρηματοδότηση) επενδυτικών προγραμμάτων στην Ελλάδα (στο στόχαστρο των Γάλλων φαίνεται να είναι αυτοκινητόδρομοι, αεροδρόμια, ακόμη και ο ΟΣΕ). 

* Αναδημοσίευση από το 644ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 23 – 27 Ιουλίου 2010.