Στις αλλαγές που ενδέχεται να φέρει στο μοντέλο κερδοφορίας των ελληνικών τραπεζών η επικείμενη απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να κάνει αποδεκτά και μετά την 31/12/2010 ως ενέχυρο -κρατικά και εταιρικά- ομόλογα με διαβάθμιση έως "BBB-" στρέφεται πλέον το ενδιαφέρον της αγοράς.

Η δήλωση-προαναγγελία Τρισέ, αν και αναμενόμενη μετά το κλίμα που δημιούργησαν οι δηλώσεις των κεντρικών τραπεζιτών της Γερμανίας και της Αυστρίας τον τελευταίο μήνα, θέτει ένα ισχυρό "δίχτυ ασφαλείας" για τη ρευστότητα του εγχώριου τραπεζικού συστήματος.

Οι τράπεζες απαλλάσσονται από το στρες της εξασφάλισης ρευστότητας, καθώς η απόφαση της ΕΚΤ θα επιτρέψει για τον επόμενο έναν τουλάχιστον χρόνο να χρησιμοποιούν κρατικά ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρο για δανεισμό. Είχε προηγηθεί, κατόπιν άτυπου σήματος, η διεύρυνση της άντλησης ρευστότητας από την ΕΚΤ κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων μηνών της περυσινής χρονιάς.

Ταυτόχρονα, ανοίγουν ξανά οι αγορές αναχρηματοδότησης καθώς τα κρατικά ελληνικά ομόλογα αποκτούν και πάλι αξία, μια και απομακρύνεται ο κίνδυνος να μη γίνονται αποδεκτά ως ενέχυρο από την ΕΚΤ. Ήδη οι ελληνικές τράπεζες μπορούν να δανείζονται και πάλι από ξένες με ενέχυρο ομόλογα του ελληνικού δημοσίου που λήγουν εντός της επόμενης διετίας, αφού η προαναγγελία της ΕΚΤ μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο χώρας που ενσωματώνουν.

Τα παραπάνω εξασφαλίζουν ότι η δημοσιονομική κρίση δεν θα μετεξελιχθεί άμεσα σε τραπεζική και βάζουν τέλος στην κατάσταση συναγερμού που είχε σημάνει προ ενός 10ημέρου. Σε μεγάλο βαθμό, όμως, έχουν προεξοφληθεί από την αγορά.

Το ερώτημα της επόμενης ημέρας και η στάση αναμονής των μεγάλων ξένων

Το ερώτημα της επόμενης ημέρας είναι οι επιπτώσεις που θα έχει η απόφαση της ΕΚΤ στο καθαρό επιτοκιακό περιθώριο των τραπεζών. Για το Χ.Α. αποτελεί και το ερώτημα πολλών εκατομμυρίων καθώς οι λεπτομέρειες της απόφασης της ΕΚΤ μπορούν από το να εκτινάξουν τις αποτιμήσεις των τραπεζών ως να σημάνουν το τέλος ενός μίνι ράλι ανακούφισης.

Χαρακτηριστικό είναι ότι, παρά τον πανηγυρικό της τόνο, λόγω short covering και μπόλικου trading, η συνεδρίαση της Παρασκευής αποτύπωσε την παραπάνω στάση αναμονής.

Μεγάλοι ξένοι brokers όπως η Goldman Sachs, η Merrill Lynch και η ΚΒW ήταν αγοραστές τραπεζικών μετοχών στο πρώτο μισό της συνεδρίασης, δεν κυνήγησαν όμως τιμές εν συνεχεία. Αντίστοιχα, αμερικανική τράπεζα, που είχε τοποθετηθεί μεθοδικά στη μετοχή της Εθνικής, τις προηγούμενες συνεδριάσεις, ήταν από την αρχή της συνεδρίασης πωλητής.

Προς το παρόν, η ΕΚΤ δεν έχει αποσαφηνίσει τις προθέσεις της. Υπάρχει, όμως, η δήλωση του Γερμανού κεντρικού τραπεζίτη, κ. Alex Weber, ότι για ομόλογα χαμηλότερης αξιολόγησης από την ελάχιστη αποδεκτή θα αποφασιστούν υψηλότερα haircuts.

Αντίστοιχα, κύκλοι της ΕΚΤ διαμήνυαν, μετά τη δήλωση Τρισέ, ότι οι χρεώσεις της κεντρικής τράπεζας θα είναι κλιμακωτές ανάλογα με την αξιολόγηση του -εταιρικού ή κρατικού- ομολόγου. Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι προσδοκίες των ελληνικών τραπεζών, οι διοικήσεις των οποίων εκτιμούν ότι μετά τις 31/12/2010 θα δανείζονται με υψηλότερο κόστος από την ΕΚΤ.

Από την άλλη, η δήλωση Τρισέ σηματοδοτεί, σύμφωνα με οικονομολόγους, επιβράδυνση στην πορεία σύσφιγξης της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ και επομένως παράτασης της πολιτικής χαμηλών επιτοκίων. Κίνηση που διενεργείται με στόχο προφανώς να ενισχυθεί η ανάπτυξη στην ευρωζώνη και όχι -μόνο- για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών.

Το πολύ αισιόδοξο σενάριο για τις ελληνικές τράπεζες

Η ΕΚΤ θα πρέπει με την απόφασή της να ανοίξει περισσότερες γραμμές ρευστότητας για τις τράπεζες με ενέχυρο ομόλογα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι τράπεζες θα μπορούν με τη ρευστότητα που αντλούν να αγοράζουν κρατικά ελληνικά ομόλογα νέων εκδόσεων, τα οποία εν συνεχεία θα τα δίνουν στην ΕΚΤ ως ενέχυρο για άντληση νέας ρευστότητας.

Ακόμη και αν τα spreads υποχωρήσουν, οι τράπεζες, ελληνικές και ευρωπαϊκές, θα αγοράζουν ελληνικά ομόλογα με επιτόκια της τάξης του 4,5% - 5,5% και θα τα ρεπάρουν στην ΕΚΤ με κόστος 1%. Η διαφορά θα ενισχύει τα κέρδη τους και η ζήτηση για ελληνικά ομόλογα θα αυξηθεί καθιστώντας ευκολότερο τον φθηνότερο δανεισμό της Ελλάδας.

Σε αυτήν την περίπτωση το καθαρό επιτοκιακό περιθώριο των τραπεζών θα διατηρηθεί στα ίδια επίπεδα με αυτά του 2009, πιθανώς και να βελτιωθεί λόγω των υψηλότερων φέτος αποδόσεων που ενσωματώνουν τα κρατικά ομόλογα (κυρίως τα ελληνικά και δευτερευόντως και αυτά άλλων χωρών της Ε.Ε.) και οι τραπεζικές μετοχές θα ανακάμψουν σημαντικά.

Το σενάριο ενέχει, όμως, πολλά μειονεκτήματα: Το βασικότερο είναι ότι θα αυξηθεί η έκθεση των ελληνικών και ευρωπαϊκών τραπεζών σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου και θα δημιουργηθούν όπως και πέρυσι συνθήκες πλαστής ευφορίας ως προς τη δυνατότητα και το κόστος αναχρηματοδότησης του ελληνικού χρέους.

Το δεύτερο μειονέκτημα είναι ότι οι τράπεζες θα προτιμούν να αγοράζουν ομόλογα, εξασφαλίζοντας άκοπα κέρδος από το αρμπιτράζ με την ΕΚΤ, όπως πέρυσι, από το να δανείζουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Έτσι, η ρευστότητα δεν θα μεταφερθεί στην πραγματική οικονομία και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και οι προβλέψεις θα συνεχίσουν να αυξάνονται.

Το σενάριο της συγκρατημένης αισιοδοξίας

Το πιθανότερο σενάριο, σύμφωνα με τραπεζίτες, είναι ότι η ΕΚΤ θα βάλει δικλίδες για να εξασφαλίσει ότι η νέα ρευστότητα δεν θα κατευθυνθεί σε αγορές κρατικών ομολόγων.

Σε αυτήν την περίπτωση οι ελληνικές τράπεζες θα μπορούν να χρησιμοποιούν απρόσκοπτα για έναν ακόμη χρόνο τα κρατικά ομόλογα που ήδη έχουν προκειμένου να δανείζονται με χαμηλό κόστος, αλλά το καθαρό επιτοκιακό τους περιθώριο δεν θα επηρεαστεί θετικά. Αντίθετα, θα πρέπει τη ρευστότητα που λαμβάνουν από την ΕΚΤ να τη ρίξουν στην πραγματική οικονομία ή να διατηρηθεί στις τράπεζες θωρακίζοντας τη ρευστότητά τους.

Ότι, δηλαδή, έγινε -άτυπα- το τελευταίο δίμηνο του 2009, κατά τη διάρκεια του οποίου οι ελληνικές τράπεζες αύξησαν τον δανεισμό τους από την ΕΚΤ, ενώ με βάση τον προγραμματισμό που είχε ανακοινώσει η κεντρική τράπεζα θα έπρεπε να τον μειώσουν. Η επιπλέον ρευστότητα διατηρήθηκε στις τράπεζες για θωράκισή τους.

Κατά τη διάρκεια του δ΄ τριμήνου οι νέες χορηγήσεις των τεσσάρων μεγάλων τραπεζών αυξήθηκαν μόλις 1,5% σε σχέση με το γ΄ τρίμηνο της ίδιας χρονιάς. Ειδικότερα, οι τράπεζες Εθνική Τράπεζα, Alpha Bank, Eurobank και Τράπεζα Πειραιώς χορήγησαν κατά τη διάρκεια του δ΄ τριμήνου του 2009 δάνεια 220,9 εκατ. ευρώ έναντι 217,7 εκατ. ευρώ. Το ένα τρίτο αυτών μάλιστα (71,6 εκατ. ευρώ) το χορήγησε η Εθνική.

Τι ρευστότητα έχουν αντλήσει από την ΕΚΤ - το χαρτοφυλάκιο ομολόγων

Στις 31/12/2009 οι τέσσερις προαναφερθείσες τράπεζες είχαν δανειστεί από την ΕΚΤ 34,2 δισ. ευρώ, περίπου 3 δισ. ευρώ περισσότερα απ' ό,τι στο τέλος Σεπτεμβρίου του 2009. Στο τέλος της περυσινής χρονιάς είχαν στα χαρτοφυλάκιά τους ελληνικά κρατικά ομόλογα συνολικής αξίας 34 δισ. ευρώ και η Εθνική είχε περισσότερα από τα μισά (18 δισ. ευρώ).

Η ΕΤΕ στο τέλος του 2009 είχε αντλήσει από την ΕΚΤ ρευστότητα ύψους 11 δισ. ευρώ. Ταυτόχρονα, την ίδια περίοδο διατηρούσε θέσεις σε κρατικά ομόλογα αξίας
25 δισ. ευρώ, εκ των οποίων μόλις τα 3 δισ. ευρώ ήταν τοποθετημένα στο χαρτοφυλάκιο trading.

Από τα 25 δισ. ευρώ κρατικά ομόλογα, δε, τα 18 δισ. ευρώ είναι έκδοσης ελληνικού δημοσίου. Η διακράτηση κρατικών ομολόγων άλλων χωρών 7 δισ. ευρώ επιτρέπει στην Εθνική να δανείζεται από την ΕΚΤ με όρους αντίστοιχους των ευρωπαϊκών τραπεζών, ακόμα και σε περίπτωση νέας υποβάθμισης της ελληνικής οικονομίας.

Η EFG Eurobank αύξησε κατά τη διάρκεια του δ΄ τριμήνου τη ρευστότητα που άντλησε από την ΕΚΤ, η οποία έφτασε στα 6 δισ. ευρώ. Η τράπεζα διαθέτει χαρτοφυλάκιο κρατικών ελληνικών ομολόγων αξίας 6,7 δισ. ευρώ.

Η τράπεζα πέτυχε να αυξήσει κατά τη διάρκεια του δ΄ τριμήνου τα χρηματοοικονομικά της έσοδα στα 48 εκατ. ευρώ έναντι 45 εκατ. ευρώ στο γ΄ τρίμηνο του 2009, με αποτέλεσμα να είναι και η μοναδική από τις τέσσερις μεγάλες που εμφάνισε αύξηση συνολικών εσόδων (788 εκατ. ευρώ στο δ΄ τρίμηνο από 777 στο γ΄ τρίμηνο).

Ρευστότητα 10,3 δισ. ευρώ είχε αντλήσει στο τέλος του έτους από την ΕΚΤ η Alpha Bank σύμφωνα με όσα αναφέρει η παρουσίαση αποτελεσμάτων 2009. Το ποσό είναι αυξημένο κατά 1 δισ. ευρώ σε σχέση με το αντίστοιχο στις 30/9/2009.

Ταυτόχρονα, η Alpha έχει τη δυνατότητα να τιτλοποιήσει, όπως αναφέρει, assets ύψους 1 δισ. ευρώ, τα οποία εν συνεχεία θα βάλει ως ενέχυρο στην ΕΚΤ για άντληση ρευστότητας. Όπως έχει γράψει ήδη το Euro2day, προσανατολίζεται στην αλλαγή της δομής του προγράμματος έκδοσης καλυμμένων ομολογιών, ώστε να μπορούν να δοθούν απευθείας στην ΕΚΤ ως ενέχυρο για άντληση ρευστότητας.

Η Alpha στο τέλος του έτους διατηρούσε μικρή θέση σε ελληνικά κρατικά ομόλογα, αξίας μόλις 2,8 δισ. ευρώ. Επομένως, δανείζεται ήδη από την ΕΚΤ με ενέχυρο κατά κύριο λόγο τιτλοποιήσεις και καλυμμένες ομολογίες. Η τράπεζα κατά το δ΄ τρίμηνο πέτυχε να αυξήσει τις καταθέσεις της κατά 2,4%, εξέλιξη στην οποία πιθανότατα συνέβαλε εν μέρει και η αύξηση κεφαλαίου.

Τέλος, η Τράπεζα Πειραιώς έχει δανειστεί από την ΕΚΤ 6,7 δισ. ευρώ, στο τέλος της περασμένης χρονιάς, ενώ διαθέτει ισόποσης αξίας κρατικά ελληνικά ομόλογα.