Kύμα φυγής αρκετών πολυεθνικών από τη χώρα πυροδοτούν η οικονομική κρίση, το ασταθές φορολογικό σύστημα, το υψηλό κόστος, η έλλειψη ανταγωνιστικότητας, η γραφειοκρατία και η μικρή κατά γενική ομολογία ελληνική αγορά.

Η έξοδος της Shell αποτελεί την τελευταία αποχώρηση πολυεθνικής από την αγορά της Ελλάδας και προστίθεται σε έναν κατάλογο ο οποίος μεγαλώνει, υπενθυμίζοντας ότι η χώρα παραμένει αφιλόξενη για τις πολυεθνικές, και όχι μόνο.

Η τάση αυτή επιβεβαιώνεται σαφώς και από την πορεία των άμεσων ξένων επενδύσεων στη χώρα: αν και πέρυσι ενισχύθηκαν, αυτό οφείλεται αποκλειστικά στην πώληση ποσοστού του ΟΤΕ στην Deutsche Telekom.

Συγκεκριμένα, από τα 5,09 δισ. δολάρια που ήταν οι ξένες άμεσες επενδύσεις στην Ελλάδα το 2008, τα 4 δισ. δολάρια αφορούν στην εξαγορά του ΟΤΕ από τη γερμανική εταιρία. Έτσι η Ελλάδα, σύμφωνα με την έκθεση "World Investment Report 2009" της Διάσκεψης για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη του ΟΗΕ (UNCTAD) βρίσκεται στην 49η θέση -σε σύνολο 206 χωρών- σε σχέση με την 73η το 2007.

Ωστόσο, τα αποθέματα εισροών άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) στην Ελλάδα ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν 10,3% το 2008 εν συγκρίσει με το 17% του 2007, αισθητά χαμηλότερο του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (35,1% το 2008).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα στοιχεία για την πορεία των ΑΞΕ στην Ελλάδα τη φετινή χρονιά αφού εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς κάνουν λόγο για πτώση τους 15% - 20% το α΄ εξάμηνο του έτους.

Σύμφωνα με τα δεδομένα της ΤτΕ, στο διάστημα Ιανουαρίου - Απριλίου 2009 η καθαρή εισροή κεφαλαίων μη κατοίκων για άμεσες επενδύσεις στη χώρα ανήλθε σε 1,310 δισ. ευρώ, ενώ η καθαρή εκροή κεφαλαίων κατοίκων της Ελλάδας για άμεσες επενδύσεις στο εξωτερικό έφτασε τα 343 εκατ. ευρώ.

Η συντεταγμένη έξοδος της BP και της Shell

Μετά την BP, η οποία μέσα στο καλοκαίρι ανακοίνωσε ότι μεταβιβάζει τις εμπορικές της δραστηριότητες στην Ελλάδα εκτός αυτών που αφορούν στα καύσιμα αεροπορίας, στα λιπαντικά και στον τομέα ηλιακής ενέργειας, στα Ελληνικά Πετρέλαια, τον δρόμο της εξόδου από τη χώρα αποφάσισε να ακολουθήσει και η Shell, η οποία πριν από λίγες ημέρες υπέγραψε συμφωνίες για την πώληση των δραστηριοτήτων εμπορίας (downstream) που διατηρεί στην Ελλάδα με τη Motor Oil και την Πετρόπουλος.

Βέβαια, των δύο (προαναγγελθεισών επί της ουσίας) αποχωρήσεων είχαν προηγηθεί τα βαριά πρόστιμα της Επιτροπής Ανταγωνισμού ύψους 30,066 εκατ. ευρώ στην BP Hellas και 19,664 εκατ. ευρώ στη Shell Hellas, τα οποία επιτάχυναν τις εξελίξεις για τις δύο αυτές εταιρίες.

Ωστόσο, η έξοδος των συγκεκριμένων επιχειρήσεων, οι οποίες είχαν και μακροχρόνια παρουσία στη χώρα και ισχυρά μερίδια στην αγορά όπου δραστηριοποιούνταν, δεν είναι οι μοναδικές. Και απ’ ό,τι φαίνεται ούτε οι τελευταίες.

Πληροφορίες θέλουν και άλλες εταιρίες να σκέφτονται να αποχωρήσουν από την ελληνική αγορά διατηρώντας στην καλύτερη περίπτωση ένα γραφείο "διεκπεραίωσης" των δραστηριοτήτων τους εντός των ελληνικών τειχών, εκχωρώντας παραγωγική δραστηριότητα και διανομή σε τρίτους.

Στο πλαίσιο αυτό ο όμιλος ING, ο οποίος προχωρά σε αναδιάρθρωση των δραστηριοτήτων του σε διάφορες ευρωπαϊκές αγορές προκειμένου να μειώσει τα κόστη του, δεν αποκλείεται να μεταφέρει κάποιες της εν Ελλάδι θυγατρικής του πιθανότατα στη Ρουμανία, η οποία θα αποτελέσει το κέντρο της ΝΑ. Ευρώπης.

Την ίδια ώρα το σύνολο σχεδόν των ξένων πολυεθνικών, που δραστηριοποιούνται στον ευρύτερο τομέα των καταναλωτικών προϊόντων, είτε έχει εκχωρήσει την παραγωγή σε ελληνικές εταιρίες είτε εισάγει τα διακινούμενα στην ελληνική αγορά προϊόντα του.

Συγκεκριμένα, σε περιορισμό της παραγωγικής της δραστηριότητας στην Ελλάδα προχωρά ο αμερικανικός όμιλος συσκευασίας Crown Cork & Seal, ενώ η Unilever, που από τις αρχές του έτους μετέφερε στη μονάδα της στη Ρουμανία την παραγωγή των απορρυπαντικών που διέθετε στην Ελλάδα, εξέρχεται και από την αγορά του ελαιόλαδου, και όχι μόνο, καθώς μέσω διεθνούς διαγωνισμού επιδιώκει μέχρι το τέλος του έτους να πουλήσει τους τομείς ελαιόλαδων, σπορέλαιων, μαγειρικών λιπών και προϊόντων τομάτας που διαθέτει.

Οι ηχηρές αποχωρήσεις

Η φυγή ήταν εντυπωσιακή τα προηγούμενα χρόνια, με αποτέλεσμα σήμερα ελάχιστες μεγάλες πολυεθνικές να παραμένουν παραγωγικά στη χώρα. Μεταξύ των πιο ηχηρών αποχωρήσεων ήταν προ διετίας η διακοπή της παραγωγικής δραστηριότητας της Triumph και της Tate & Lyle, ενώ στις 31 Οκτωβρίου του 2008 έκλεισε το εργοστάσιο κατασκευής τηλεπικοινωνιακού υλικού της Siemens Enterprise Communications (SΕΝ) στη Θεσσαλονίκη, το οποίο λειτουργούσε από το 1964.

Πέρυσι εξάλλου πουλήθηκε και το δίκτυο των 33 καταστημάτων της γερμανικής εκπτωτικής αλυσίδας Ρlus Ηellas, μέλους του γερμανικού ομίλου Τengelmann, στην ΑΒ Βασιλόπουλος αντί 70 εκατ. ευρώ. Φυσικά στα ιστορικά λουκέτα εντάσσονται αυτά της Ρirelli το 1991 στην Πάτρα και της Goodyear στη Θεσσαλονίκη το 1996.

Σημαντικός είναι και ο αριθμός των ξένων τραπεζών που κατά καιρούς έχουν αποχωρήσει από την Ελλάδα, με πιο πρόσφατη την απόφαση της Αmerican Εxpress να αναστείλει τη λειτουργία στη χώρα έπειτα από 88 έτη παρουσίας στη χώρα. Επίσης και στο λιανεμπόριο έχουν καταγραφεί αρκετές αποχωρήσεις όπως αυτή της αμερικανικής αλυσίδας εστίασης Wendy’s, της Planet Hollywood αλλά και της Dunkin Donuts.

Επιπλέον, πληθαίνουν οι θυγατρικές πολυεθνικών ομίλων που εγκαταλείπουν το Χ.Α. Από τους πιο γνωστούς και περισσότερο ιστορικούς τίτλους που έχουν εγκαταλείψει το Χ.Α. είναι της Καπνοβιομηχανίας Παπαστράτος, που εξαγοράστηκε από τη Philip Morris, της σοκαλατοποιίας Παυλίδης από την Kraft Foods, της Panafon που εξαγοράστηκε από τη Vodafone, της Ελαΐς από τη Unilever κ.ά., ενώ εκτός Χ.Α. επιδιώκει να βρεθεί και η ΑΒ Βασιλόπουλος που ανήκει στον βελγικό όμιλο Delhaize.

****Τα στοιχεία για τις άμεσες ξένες επενδύσεις στις χώρες του ΟΟΣΑ δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".