Για ανάγκη ουσιαστικής αναβάθμισης της επιχειρηματικής λειτουργίας των ελληνικών λιμένων, με αφορμή τους διαγωνισμούς για τον ΟΛΠ και τον ΟΛΘ που βρίσκονται σε εξέλιξη, κάνει λόγο μελέτη της Alpha Bank.

Οι ελληνικοί λιμένες (όπως τονίζεται χαρακτηριστικά) δεν ανταγωνίζονται πλέον άλλους ανεξάρτητους λιμένες, αλλά παγκόσμιους διαχειριστές που λειτουργούν τερματικούς σταθμούς, ενώ επισημαίνεται ότι μια σειρά παράγοντες έχουν οδηγήσει τον ΟΛΠ και τον ΟΛΘ σε χαμηλή παραγωγικότητα, σε μειωμένη ανάπτυξη και σε καθυστερήσεις σε ζωτικής σημασίας επενδύσεις, με περαιτέρω απώλεια της ανταγωνιστικής τους θέσης

Για κάθε χώρα, στη σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης και της ταχείας ανάπτυξης των θαλάσσιων μεταφορών, η αποτελεσματική και αποδοτική λειτουργία των λιμένων της αποτελεί βασικό παράγοντα που προσδιορίζει τη διεθνή ανταγωνιστικότητά της και την ελκυστικότητά της σε ξένες επενδύσεις.

Ειδικότερα για την Ελλάδα, η αποτελεσματική λειτουργία των πολυάριθμων λιμένων της αποτελεί παράγοντα που προσδιορίζει τη διεθνή θέση της στο εμπόριο αγαθών και ως τουριστικό προορισμό. Ως εκ τούτου, μεγάλη σημασία έχουν όχι μόνο οι εμπορικοί λιμένες, μέσω των οποίων πραγματοποιείται το εγχώριο και εξωτερικό εμπόριο αγαθών της χώρας, αλλά και οι επιβατικοί λιμένες, μέσω των οποίων διακινούνται ετησίως άνω των 90 εκατ. επιβατών, πολλοί περισσότεροι απ' ό,τι στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Παρά τη μεγάλη τους σημασία για την οικονομία, η ανάπτυξη πολλών ελληνικών επιβατικών λιμένων είναι μέχρι σήμερα μη ικανοποιητική, ενώ σε πολλές περιπτώσεις τίθενται ακόμη και θέματα ασφαλείας πέραν της αδυναμίας για παροχή ποιοτικών υπηρεσιών. Αλλά και στον τομέα των εμπορευματικών λιμένων, στον οποίο η Ελλάδα κατέχει σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα λόγω της γεωγραφικής θέσεώς της, οι ευκαιρίες ανάπτυξης χάνονται καθώς έχουν περάσει απαρατήρητες οι ραγδαίες εξελίξεις στη βιομηχανία διαχείρισης των εμπορευματικών λιμένων.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς ΑΕ (ΟΛΠ), ο λιμένας του Πειραιά μπορεί να προσελκύσει εργασίες ύψους 4,7 εκατ. Ε/Κ τα επόμενα έτη, από 1,45 εκατ. Ε/Κ που διακινεί σήμερα, ενώ ο Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ) μπορεί να επωφεληθεί από τον αναμενόμενο τριπλασιασμό της κίνησης εμπορευματοκιβωτίων (Ε/Κ) στην περιοχή της ανατ. Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας τη δεκαετία 2005 - 2015.

Αντί αυτού, σήμερα ο τομέας των Ε/Κ αυτών των λιμένων υπολειτουργεί: το 1998 ο σταθμός Ε/Κ (ΣΕΜΠΟ) του ΟΛΠ κατείχε την 41η θέση στην παγκόσμια κατάταξη και  το 2005 μόλις την 60ή, ενώ το 2006 ο ΣΕΜΠΟ του ΟΛΘ σημείωσε πτώση εργασιών κατά -6,07%, τη στιγμή που η διακίνηση Ε/Κ στα ευρωπαϊκά λιμάνια, στην ανατολική Μεσόγειο και στη Μαύρη Θάλασσα αυξήθηκε κατά 12,9%.

Οι λόγοι που έχουν οδηγήσει τον ΟΛΠ και τον ΟΛΘ σε χαμηλή παραγωγικότητα και σε αδυναμία να αντεπεξέλθουν στον εντεινόμενο ανταγωνισμό είναι:

α) Ο εκτεταμένος κρατισμός στη διαχείριση αυτών των εταιριών που είναι πλήρως εκτεθειμένες στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, με υπεράριθμο κατά κανόνα προσωπικό, με κρατικές διοικήσεις κ.ά.

β) Ο αποκλεισμός του ανταγωνισμού και η απουσία επιχειρηματικότητας για την ανάπτυξή τους.

γ) Η έλλειψη της αναγκαίας διασυνδέσεως της αξίας των προσφερόμενων υπηρεσιών για τους πελάτες με το κόστος προσφοράς, όπου το τελευταίο διογκώνεται κυρίως λόγω του ταχέως αυξανόμενου εργατικού κόστους.

δ) Οι συνδικαλιστικές πρακτικές για τη στήριξη υπερβολικών πολλές φορές προνομίων του προσωπικού.

Τα παραπάνω έχουν οδηγήσει τον ΟΛΠ και τον ΟΛΘ σε χαμηλή παραγωγικότητα, σε μειωμένη ανάπτυξη και σε καθυστερήσεις σε ζωτικής σημασίας επενδύσεις, με περαιτέρω απώλεια της ανταγωνιστικής τους θέσης. Συνεπώς, για την ικανοποιητική και ανταγωνιστική προσφορά των σύγχρονων λιμενικών υπηρεσιών απαιτείται η ουσιαστική αναβάθμιση της επιχειρηματικής λειτουργίας των ελληνικών λιμένων.

Παράλληλα, εγείρονται θέματα όπως η άμεση και επαρκής χρηματοδότηση σημαντικών επενδύσεων σε σύγχρονες λιμενικές υποδομές, που δεν είναι δυνατό να γίνει από το υπερχρεωμένο ελληνικό δημόσιο και η καθαρά επιχειρηματική λειτουργία των διοικήσεων και του προσωπικού των λιμένων.

Από την άλλη πλευρά, η παγκοσμιοποίηση τροφοδοτεί τις εξελίξεις στους εμπορευματικούς λιμένες δημιουργώντας σημαντικές ευκαιρίες αναπτύξεως καθώς:

α) Βρίσκονται σήμερα στο επίκεντρο των διεθνών επενδυτών, με τις υποδομές των λιμένων να αναδεικνύονται μεταξύ των πλέον περιζήτητων περιουσιακών στοιχείων για επενδυτές, εν όψει των σημαντικών προοπτικών αναπτύξεώς τους.

β) Παρατηρείται σημαντική αύξηση της ζήτησης θαλάσσιων μεταφορών και αλλαγή των βασικών χαρακτηριστικών του διεθνούς εμπορίου κυρίως λόγω της ραγδαίας ανάπτυξης της Κίνας, της Ινδίας και της αύξησης της αγοραστικής δύναμης των χωρών της Μαύρης Θάλασσας.

γ) Διευρύνονται τα είδη των παρεχόμενων λιμενικών υπηρεσιών. Οι διεθνείς λιμένες αποτελούν ισχυρό κρίκο των ολοκληρωμένων ανεφοδιαστικών αλυσίδων, δημιουργώντας την ανάγκη για παροχή νέων υπηρεσιών από τους λιμένες (π.χ. για έλεγχο ποιότητας των προϊόντων, για ανασυσκευασία, επισκευή, συναρμολόγηση προϊόντων κ.ά.).

δ) Οδηγούν σε συγκέντρωση και καθετοποίηση των εταιριών θαλάσσιας διακίνησης Ε/Κ και ενισχύουν την τάση συγχωνεύσεων στους διαχειριστές λιμένων.

ε) Ο λιμενικός ανταγωνισμός έχει αλλάξει γιατί το χαρακτηριστικό της σύγχρονης διαχείρισης των λιμένων είναι η αυξημένη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα με την ανάληψη της διαχείρισης των τερματικών σταθμών από εταιρίες-διαχειριστές παγκόσμιας εμβέλειας. Οι ελληνικοί λιμένες δεν ανταγωνίζονται πλέον άλλους ανεξάρτητους λιμένες, αλλά παγκόσμιους διαχειριστές που λειτουργούν τερματικούς σταθμούς.

Διαπιστώνεται λοιπόν ότι πλέον τα λιμάνια είναι ολοκληρωμένοι επιχειρηματικοί οργανισμοί που διαθέτουν διαχειριστικά και σύγχρονα πληροφορικά συστήματα, διασυνδέσεις με εταιρίες ναυτιλιακών μεταφορών και δυνατότητες προσέλκυσης μεγάλων πελατών, επιπλέον χώρους αποθήκευσης και υποστήριξης των logistics και άλλων παράλληλων δραστηριοτήτων. Όμως, οι διεθνείς ελληνικοί λιμένες υπολείπονται αυτών των οργανωτικών δομών και δυνατοτήτων, με αντίκτυπο στην ανταγωνιστικότητά τους.

Αυτό εξηγεί την προσπάθεια της Πολιτείας να παραχωρήσει τους ΣΕΜΠΟ του ΟΛΠ και ΟΛΘ σε διαχειριστές παγκόσμιας εμβέλειας που διαθέτουν την τεχνογνωσία και τις επιχειρηματικές διασυνδέσεις οι οποίες απαιτούνται για την πραγματοποίηση των αναγκαίων επενδύσεων και για παροχή ενός ευρύ φάσματος υπηρεσιών που οφείλει να παρέχει κάθε διεθνής ανταγωνιστικός λιμένας.

Πρόκειται για υπόδειγμα που εφαρμόζεται ευρέως διεθνώς (150 μεγάλα λιμάνια παγκοσμίως έχουν εκχωρήσει τερματικά ή δραστηριότητες σε ιδιωτικές εταιρίες, ενώ οι μεγαλύτεροι παγκόσμιοι διαχειριστές λιμανιών ελέγχουν πάνω από 35 τερματικούς σταθμούς στην Ευρώπη, πολλοί από τους οποίους είναι άμεσα ανταγωνιστικοί του Πειραιά), που επίσης επιτρέπει να διατηρηθεί η ιδιοκτησία των λιμένων στον ΟΛΠ και στον ΟΛΘ, να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, έσοδα για το Δημόσιο, ενώ ο πάροχος θα αναγκαστεί να προσφέρει ανταγωνιστικές τιμές και υψηλής ποιότητας υπηρεσίες για να προσελκύσει φορτία, με σημαντικά οφέλη για τα εισαγόμενα και εξαγόμενα προϊόντα.

Τα δεδομένα στο εμπόριο και στη λιμενική βιομηχανία έχουν αλλάξει ριζικά και γι' αυτό δεν αρκεί η κερδοφορία των διεθνών ελληνικών λιμένων χωρίς αναπτυξιακή τροχιά και μελλοντική προοπτική.

Προκειμένου να διατηρηθεί το ανταγωνιστικό πλεονέκτημά τους, το υπόδειγμα διαχειρίσεως των λιμένων θα πρέπει: α) Να χαρακτηρίζεται από επιχειρηματικότητα και ευελιξία αποφάσεων. β) Να παράγει προστιθέμενη αξία από την ολοκληρωμένη προσέγγιση σε θέματα διαχειρίσεως και logistics, η οποία θα τους καθιστά ελκυστικότερους. γ) Να δημιουργεί και να εκμεταλλεύεται τις οικονομίες κλίμακος και σκοπού, που πλέον είναι κοινή πρακτική στους διεθνείς λιμένες.

Από την άλλη πλευρά, η παρουσία του κράτους είναι αναγκαία στη διαμόρφωση της γενικότερης λιμενικής πολιτικής και στον διακανονισμό χρήσεως γης και συμπληρωματική στο να φροντίσει οι λιμένες να εντάσσονται στον ευρύτερο σχεδιασμό του δικτύου συνδυασμένων μεταφορών της χώρας και να εγγυηθεί ότι δεν δημιουργούνται μονοπωλιακές συνθήκες στην παροχή των λιμενικών υπηρεσιών.

Συνολικά, η δημόσια αρχή λειτουργεί κυρίως ως σχεδιαστής, διαμεσολαβητής και νομοθέτης, ενώ ο ιδιωτικός τομέας δρα ως εργολάβος, χειριστής και πάροχος υπηρεσιών.

* Η αναλυτική μελέτη της Alpha Bank για τα λιμάνια δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".