Φυσικό αέριο: Το εφιαλτικό σενάριο για την Ευρώπη

Ελλείψεις φυσικού αερίου 30 δισ. κυβικών μέτρων ή περίπου το 1/10 των ετήσιων αναγκών της θα κληθεί να διαχειριστεί τον επόμενο χειμώνα η Ευρώπη, αν οι εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία μέσω αγωγών πέσουν στο μηδέν από τις αρχές του 2023 και η ζήτηση LNG στην Κίνα επιστρέψει στα επίπεδα του 2021. Οι δεξαμενές φυσικού αερίου του χρόνου τέτοια εποχή θα είναι μόλις στο 30% από περίπου 90% σήμερα.

Παραμονή μιας ακόμα συνόδου των υπουργών Ενέργειας της Ε.Ε, με τον πήχη να είναι για άλλη μια φορά χαμηλά σε ό,τι αφορά την πιθανότητα συμφωνίας, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν συναντήθηκε χθες με τον επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας Φατίχ Μπιρόλ.

«Είμαστε ασφαλείς για τον φετινό χειμώνα, ο ρωσικός εκβιασμός κατέρρευσε», δήλωσε η πρόεδρος της Κομισιόν, δίνοντας το σύνθημα για την έναρξη της προετοιμασίας ενόψει του επόμενου, πολύ πιο δύσκολου χειμώνα. Χωρίς να μασάει τα λόγια του, ο Μπιρόλ, όμως, εκτίμησε πως «θα βγούμε από τον φετινό χειμώνα με κάποιες μελανιές, αλλά η κρίση δεν έχει τελειώσει ακόμα».

Στις πρώτες γραμμές της τοποθέτησής του άλλωστε, κατέστησε σαφές ότι «είμαστε στη μέση της πρώτης πραγματικά παγκόσμιας ενεργειακής κρίσης…».

Η ενεργειακή κρίση έχει πληγώσει βαθιά την Ευρώπη. Καταναλωτές αγανακτούν, επιχειρήσεις πασχίζουν να επιβιώσουν, κυβερνήσεις αγωνιούν για τη διαχείριση κοινωνικού, οικονομικού και εντέλει πολιτικού κόστους, κεντρικές τράπεζες δίνουν άνιση μάχη με τον πληθωρισμό, με βασικό όπλο τη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής με αυξήσεις επιτοκίων. Η Κομισιόν, από την πλευρά της, επιχειρεί να αναδείξει το έργο της από τον περασμένο Μάιο, που οδήγησε -κατά την ανάγνωση της Φον ντερ Λάιεν- στην πλήρωση των δεξαμενών σε ποσοστό μεγαλύτερο του 95% και με τη συνδρομή του ήπιου έως πρόσφατα καιρού δημιουργεί αισιοδοξία ότι τον φετινό χειμώνα… θα τον βγάλουμε.

Την ίδια ώρα όμως, δεν μπορεί να δώσει πειστικές απαντήσεις γιατί χρειάζονται αλλεπάλληλες Σύνοδοι υπουργών Ενέργειας αλλά και Σύνοδοι Κορυφής για να δοθεί μια αξιόπιστη λύση στο θέμα των τιμών.

«Πρέπει να συμπεριλάβουμε τον κίνδυνο της μείωσης της ζήτησης, πρέπει να συμπεριλάβουμε την ασφάλεια της ζήτησης και την οικονομική σταθερότητα. Αυτοί οι τρεις παράγοντες πρέπει να συμπεριληφθούν στην πολιτική απόφαση», είπε χθες η πρόεδρος της Κομισιόν.

Τα δεδομένα

Οι εισαγωγές φυσικού αερίου μέσω αγωγών από τη Ρωσία στην Ε.Ε πέρυσι, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, ήταν 140 δισ. κυβικά μέτρα (bcm). Φέτος έχουν υποχωρήσει στα 60 bcm και το 2023, ο ΙΕΑ υποθέτει πως θα είναι μηδέν.

Την «τρύπα» αυτή δεν μπορεί να καλύψει το LNG, διότι σύμφωνα με τον Φατίχ Μπιρόλ, η δυνατότητα πρόσθετων ποσοτήτων LNG στην αγορά αφορά μόλις 23 bcm και αν η ζήτηση στην Κίνα επανέλθει στα επίπεδα του 2023, τότε η Κίνα μπορεί να «ρουφήξει» όλη την έξτρα ποσότητα.

Η Ε.Ε εισήγαγε 130 δισ. κυβικά μέτρα LNG το 2022, με αύξηση 60% σε σχέση με πέρυσι, όταν οι εισαγωγές ήταν 80 δισ. κυβικά μέτρα, την ώρα που οι εισαγωγές LNG στην Ασία υποχώρησαν κατά 7%, κυρίως λόγω της μειωμένης κατά 20% ζήτησης από την Κίνα.

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ΙΕΑ, η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ε.Ε θα φτάσει το 2022 τα 360 bcm και οι αποθήκες φυσικού αερίου στις αρχές Απριλίου 2023 θα είναι γεμάτες μόλις κατά 1/3, που σημαίνει πως χρειάζονται προμήθειες 65 Bcm το καλοκαίρι, για να γεμίσουν σε ποσοστό 95% πριν τον επόμενο χειμώνα. Ο ήπιος χειμώνας μέχρι τώρα οδήγησε σε μείωση των αναγκών θέρμανσης κατά περίπου 7% σε σχέση με τον μέσο όρο της περιόδου 2017-2021. Αν επιστρέψουμε στον μέσο όρο της προηγούμενης πενταετίας, θα χρειαστούν επιπλέον 11 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.

Παράλληλα, καταγράφεται μείωσης της βιομηχανικής ζήτησης κατά 20% (25 bcm) σε σχέση με το 2021, με τις μισές περικοπές στην κατανάλωση ενέργειας να αφορούν τη βιομηχανία λιπασμάτων.

Τα μέτρα

Ο IEA βάζει στο τραπέζι των προτάσεων για να βγει και ο επόμενος χειμώνας δέσμη πέντε προτάσεων:

1. Βελτίωση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας - εξοικονόμηση 8 bcm. Ανακαινίσεις κατοικιών, εξοικονόμηση ενέργειας σε δημόσια κτίρια και δημόσιο φωτισμό, λάμπες Led και εξοικονόμηση ενέργειας σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις και βιομηχανία. Υπολογίζεται πως κάθε χρόνο ανακαινίζεται το 1% των ακινήτων στην Ε.Ε και ο ΙΕΑ εκτιμά πως εάν αυτό το ποσοστό αυξηθεί στο 1,7% το 2023 και τεθούν σε πρακτική εφαρμογή λύσεις αντικατάστασης συσκευών και φωτισμού, η εξοικονόμηση μπορεί να φτάσει τα 2,5 bcm.

2. Επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας - 7,5 bcm.

3. Παροχή κινήτρων για την εγκατάσταση αντλιών θερμότητας για τη θέρμανση - 2 bcm. Υπολογίζεται πως το ένα τρίτο της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην Ε.Ε σήμερα αφορά στη θέρμανση κτιρίων με φυσικό αέριο.

4. Επιχείρηση θερμοστάτης - 5 bcm. Η μέση θερμοκρασία στην οποία έχουν ρυθμιστεί οι θερμοστάτες στην Ε.Ε. είναι σήμερα 22 βαθμοί Κελσίου και η μείωση κατά 1 βαθμό Κελσίου υπολογίζεται πως μπορεί να οδηγήσει σε εξοικονόμηση 10 bcm τον χρόνο.

5. «Αιχμαλωτίστε» το χαμένο αέριο - 4,5 bcm. Υπολογίζεται πως σήμερα 170 bcm φυσικού αερίου -εκτός του ρωσικού- διαχέεται στην ατμόσφαιρα ή καίγεται κατά τη διαδικασία εξόρυξης. Μόνο σε τέσσερις αφρικανικές χώρες που θα μπορούσαν να εξάγουν στην Ε.Ε, και συγκεκριμένα στην Αλγερία, την Αγκόλα, την Αίγυπτο και τη Νιγηρία, «χάνονται» 13 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.