Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος κυκλοφόρησε το τεύχος Δεκεμβρίου 2002 της περιοδικής έκδοσης South Eastern Europe and Mediterranean Emerging Market Economies Bulletin.

Πρόκειται για το ένατο τεύχος του 2002 της σειράς ”Τρέχουσα Ενημέρωση Χωρών” (²Country Updates²), το οποίο αποτελεί σύντομη επισκόπηση των οικονομικών εξελίξεων των εξής έντεκα χωρών: Αίγυπτος, Αλβανία, Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Ουγγαρία, Σλοβενία, Σερβία και Μαυροβούνιο, Ρουμανία, Τουρκία και FYROM.

Η έρευνα αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο του γενικότερου ενδιαφέροντος της Τράπεζας για επέκταση των δραστηριοτήτων της στην ευρύτερη περιοχή και ανάδειξή της σε περιφερειακή δύναμη.

Τα κυριότερα συμπεράσματα που διατυπώνονται είναι τα εξής:

* Στην Τουρκία, οι εκλογές της 3ης Νοεμβρίου οδήγησαν στο σχηματισμό ισχυρής μονοκομματικής κυβέρνησης μετά τη μεγάλη νίκη του Ισλαμικού Κόμματος, το οποίο κέρδισε απόλυτη πλειοψηφία 363 εδρών, επί συνόλου 550, ενώ μόνο ένα ακόμη κόμμα, το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, εκπροσωπείται στη Βουλή. Η αγορά αντέδρασε θετικά και στη διάρκεια του Νοεμβρίου η τουρκική λίρα ισχυροποιήθηκε κατά 8%, το χρηματιστήριο εκτινάχτηκε προς τα πάνω (αύξηση κατά 38% σε δολαριακούς όρους) και τα επιτόκια των κρατικών τίτλων μειώθηκαν στο 50% έναντι 67% που ήταν πριν τις εκλογές.

Στις 9 Δεκεμβρίου, ξεκίνησαν οι συνομιλίες για την τέταρτη ανασκόπηση του τρέχοντος προγράμματος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Θέματα προς διαπραγμάτευση είναι η φορολογική μεταρρύθμιση και ο προϋπολογισμός του 2003, καθώς επίσης η προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων και η αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα, η οποία είχε ανασταλεί στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Είμαστε της άποψης ότι θα υπάρξει σύγκλιση απόψεων και συνέχιση του προγράμματος, ενώ η δόση του Νοεμβρίου, ύψους USD 1,6 δισεκατ. θα καταβληθεί με καθυστέρηση.

* Στη Ρουμανία, στις 13 Νοεμβρίου, ψηφίστηκε από τη Βουλή ο προϋπολογισμός του 2003 με στόχο νέα μείωση του ελλείμματος του ευρύτερου δημόσιου τομέα στο 2,7% του ΑΕΠ. Η ομολογουμένως μη φιλόδοξη δημοσιονομική προσαρμογή αναμένεται ότι θα προκύψει από τη μείωση των τόκων. Οι αρχές της χώρας έχουν εστιάσει την προσοχή τους σε εκκρεμή ζητήματα διαρθρωτικού χαρακτήρα (συγκράτηση των μισθών του δημοσίου τομέα, προώθηση της ιδιωτικοποίησης της Banca Commerciala Romana και του τομέα της ενέργειας κ.ά.) ώστε να είναι δυνατή η καταβολή της τέταρτης δόσης στη διάρκεια του επόμενου έτους. Επισημαίνεται ότι έχουν ήδη καθυστερήσει δύο φορές οι διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ.

* Στη Σερβία και το Μαυροβούνιο η πολιτική ομοφωνία, όπως προκύπτει από τη συμφωνία των δύο Δημοκρατιών για το νέο Σύνταγμα της αναμορφωμένης Ένωσης, αναμένεται να δώσει νέα ώθηση στην πορεία των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και στις σχέσεις της χώρας με διεθνείς πιστωτές και δωρητές. Στον τομέα της οικονομίας, ο προϋπολογισμός της Σερβίας για το 2003 στοχεύει σε έλλειμμα της τάξης του 3,7% του ΑΕΠ, έναντι στόχου για έλλειμμα 4% του ΑΕΠ στον προϋπολογισμό του 2002. Η μείωση του ελλείμματος θα είναι αποτέλεσμα μεγαλύτερης μείωσης των δαπανών σε σχέση με τα έσοδα, στο πλαίσιο της σχεδιαζόμενης φορολογικής μεταρρύθμισης. Το έλλειμμα αυτό προβλέπεται να καλυφθεί άνετα κυρίως από εξωτερικές πηγές αλλά και από έσοδα των ιδιωτικοποιήσεων.

* Στην Βουλγαρία, η αναθεώρηση του προκαταρκτικού σχεδίου του προϋπολογισμού του 2003 αποτελεί προϋπόθεση για την συνέχιση του χρηματοδοτικού προγράμματος του ΔΝΤ, η οποία αναμένεται να πραγματοποιηθεί στα τέλη Δεκεμβρίου 2002. Στο μεταξύ, οι καθυστερήσεις που παρατηρούνται στις ιδιωτικοποιήσεις δεν προκαλούν ανησυχία, καθώς το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών εξελίσσεται καλύτερα από ό,τι αναμενόταν. Παράλληλα, η βελτίωση των μακροοικονομικών μεγεθών αναμένεται να συνεχιστεί και κατά το 2003, συνεπικουρούμενη από την θετική αντιμετώπιση των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των αξιολογικών οίκων.

* Στη FYROM η σύσταση νέας κυβέρνησης συνασπισμού, υπό τον Μπράνκο Τσεβρνκόβσκι, σηματοδοτεί τη σταδιακή ομαλοποίηση της εσωτερικής πολιτικής κατάστασης. Οι μακροοικονομικές επιδόσεις του τρέχοντος έτους παραμένουν, πάντως, αναιμικές υπό το βάρος του κλίματος αβεβαιότητας που κυριάρχησε στην αγορά κατά τη διάρκεια της παρατεταμένης προεκλογικής περιόδου. Στο τέλος Νοεμβρίου ολοκληρώθηκε ο πρώτος κύκλος επαφών με το ΔΝΤ για νέα χρηματοδοτική συμφωνία, η οποία αναμένεται ότι θα υπογραφεί κατά τα τέλη Ιανουαρίου 2003. Το κύριο σημείο αντιπαράθεσης είναι ο προϋπολογισμός του 2003 και ειδικότερα η ανάγκη αύξησης των εσόδων, μέσω αύξησης του συντελεστή ΦΠΑ, πρόταση στην οποία φαίνεται ότι επιμένει το ΔΝΤ.

* Οι μακροοικονομικές επιδόσεις της Αλβανίας κατά το τρέχον έτος δεν θα είναι τόσο καλές όσο αναμενόταν αρχικά. Δεδομένης, όμως, της προσήλωσης που έχουν επιδείξει έως τώρα οι οικονομικές αρχές της χώρας στους στόχους των προγραμμάτων, αναμένουμε σημαντικές βελτιώσεις των μακροοικονομικών μεγεθών κατά το 2003. Στην κατεύθυνση αυτή θα συμβάλει και η αναμενόμενη έναρξη των διαπραγματεύσεων για το Σύμφωνο Συνεργασίας και Σταθερότητας με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), η υπογραφή του οποίου θα αποτελέσει σημαντικό βήμα για τη μελλοντική ένταξη της χώρας στην ΕΕ.

* Στις 13 Δεκεμβρίου, το Συμβούλιο της ΕΕ στη Κοπεγχάγη αποφάσισε την είσοδο της Κύπρου στην ΕΕ στα μέσα του 2004. Όσον αφορά τις τρέχουσες οικονομικές εξελίξεις, παρά την περαιτέρω επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης εξαιτίας της πτωτικής πορείας του τουρισμού, η δημοσιονομική θέση της οικονομίας της αναμένεται να διατηρηθεί σε ικανοποιητικά επίπεδα (κατά το τρέχον έτος προβλέπεται έλλειμμα 2,8% του ΑΕΠ), στο πλαίσιο του αντίστοιχου κριτηρίου του Μάαστριχτ. Εξάλλου, ο προϋπολογισμός του 2003 αποσκοπεί σε ενίσχυση της δημοσιονομικής σύγκλισης κατά το εν λόγω έτος (στόχος για έλλειμμα 2,1% του ΑΕΠ).

* Στην Ουγγαρία οι δημοσιονομικές υπερβάσεις του τρέχοντος έτους - η κυβέρνηση προχώρησε στις αρχές Δεκεμβρίου σε νέα αναθεώρηση του ελλείμματος σε 9,2% του ΑΕΠ, έναντι αρχικού στόχου για έλλειμμα 3,3% – θέτει σε αμφισβήτηση και τη δυνατότητα επίτευξης του στόχου για έλλειμμα 4,5% του ΑΕΠ στο τέλος του 2003. Ενδεχόμενη αδυναμία υλοποίησης του προϋπολογισμού του 2003 θα οδηγήσει σε πιο περιοριστική νομισματική πολιτική με περαιτέρω ενίσχυση των ανατιμητικών τάσεων στο φόριντ και των πιέσεων στην ανταγωνιστικότητα της χώρας στο εξωτερικό. Κατά συνέπεια, είναι άμεση η ανάγκη να αντιμετωπιστεί η επιδεινούμενη εξωτερική θέση της χώρας και ιδιαίτερα να περιοριστούν οι εισαγωγές με τον κατάλληλο συνδυασμό περιοριστικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής.

* Η εκλογή, την 1η Δεκεμβρίου, του πρώην πρωθυπουργού Γ. Ντρνόβσεκ στη θέση του Προέδρου της Σλοβενίας αναμένεται να συμβάλει στην προώθηση του προγράμματος διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και να έχει θετικές επιδράσεις στην οικονομία της χώρας. Οι καλές μακροοικονομικές επιδόσεις (πλεονασματικό ισοζύγιο, προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων, χαμηλό χρέος και υγιής δημοσιονομική θέση) φαίνεται ότι θα διευκολύνουν τη μετάβαση, εντός του επόμενου έτους, από το ισχύον σύστημα σταθερότητας της συναλλαγματικής ισοτιμίας σε σύστημα σταθερότητας των τιμών, με στόχο την αποκλιμάκωση του τρέχοντος υψηλού πληθωρισμού (δεδεκάμηνος ρυθμός 6,7% το Νοέμβριο).

* Στα μέσα Νοεμβρίου ολοκληρώθηκε δεκαπενθήμερη επίσκεψη στην Κροατία αντιπροσωπείας του ΔΝΤ, χωρίς να επιτευχθεί νέα συμφωνία λόγω σημαντικών διαφωνιών κυρίως σε θέματα δημοσιονομικής πειθαρχίας. Από τις αρχές όμως Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση προχώρησε σε αναθεώρηση του προϋπολογισμού του 2003 (στόχος για έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης 5% του ΑΕΠ), γεγονός που αναμένεται να διευκολύνει την υπογραφή νέου προγράμματος χρηματοδοτικής ενίσχυσης τον προσεχή Ιανουάριο.

* Στην Αίγυπτο, πρόσφατα στοιχεία παρουσιάζουν τάση ανάκαμψης του τουρισμού, του σημαντικότερου τομέα της αιγυπτιακής οικονομίας. Παράλληλα, η Κεντρική Τράπεζα προχώρησε σε μείωση του προεξοφλητικού επιτοκίου από 11% σε 10%, ενώ προωθούνται και άλλες πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση μείωσης των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων. Η αυξανόμενη, όμως, ένταση στην ευρύτερη περιφέρεια αποτελεί απειλή για τις υπάρχουσες θετικές προοπτικές. Πάντως αποκλιμάκωση των σημερινών υψηλών πραγματικών επιτοκίων και σθεναρή ανάκαμψη της οικονομίας αναμένονται μετά την υιοθέτηση πιό ευέλικτου συναλλαγματικού καθεστώτος.

Αναλυτικότερη παρουσίαση των οικονομιών των παραπάνω χωρών έχει ήδη γίνει στον πρώτο κύκλο του Bulletin (Country Overviews), ενώ οι τρέχουσες εξελίξεις τους παρουσιάζονται ανά μήνα στο Bulletin (Country Updates).