Ο χάρτης των... μπαζούκας από χώρες και κεντρικές τράπεζες

H πανδημία του κορωνοϊού δημιουργεί πρωτόγνωρες συνθήκες για την παγκόσμια οικονομία. Οι συνθήκες απομόνωσης, η απαγόρευση στις μετακινήσεις που επιβάλλεται για την προστασία του πληθυσμού και τα lockdowns είναι πρωτόγνωρα για την πλειοψηφία των δυτικών χωρών.

Τα μέτρα προστασίας του πληθυσμού θα έχουν όπως φαίνεται πολύ υψηλό τίμημα για τις οικονομίες. Οι πρόδρομοι δείκτες υπευθύνων παραγγελιών (PMI) κυριολεκτικά κατέρρευσαν σε επίπεδα χαμηλότερα από την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης (GFC) προβάλλοντας ιδιαίτερα αρνητικές εκτιμήσεις για το ΑΕΠ. Ήδη επενδυτικοί οίκοι μιλούν για ύφεση που μπορεί να προσεγγίσει το 10% στην ευρωπαϊκή οικονομία. 

Η νομισματική πολιτική των μεγάλων κεντρικών τραπεζών ήταν το πρώτο εργαλείο που ρίχθηκε στη μάχη με την πανδημία, για τη λείανση των δυνητικά καταστροφικών κινδύνων για όλα τα σημαντικά τμήματα της οικονομικής δραστηριότητας.

Οι κεντρικές τράπεζες, με κινήσεις εκτός ατζέντας, έχουν κινηθεί ταχύτατα και έχουν θέσει σε εφαρμογή ειδικά μέτρα έκτακτης ανάγκης για οικονομίες, τράπεζες και επιχειρήσεις. Συνολικά, οι παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών ξεπερνούν ήδη σε μέγεθος τις δράσεις που χρειάστηκαν την περίοδο του 2007-2008 για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Ξεχωρίζουν οι πολιτικές της ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ με την «απεριόριστη» πολιτική και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με το νέο «οτιδήποτε χρειαστεί» της Κριστίν Λαγκάρντ.

Η προτεραιότητα

Οι οικονομολόγοι όμως επισημαίνουν ότι για να σωθεί η παρτίδα και να μην αποκτήσει η πανδημία χαρακτηριστικά χρόνιας συστημικής κρίσης, η δημοσιονομική πολιτική είναι αυτή που πρέπει να δράσει άμεσα, στοχευμένα και δυναμικά, για να συμπληρώσει τις ενέργειες της νομισματικής πολιτικής. Τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής είναι αυτά που θα κάνουν τη διαφορά, πριν η βαθιά οικονομική κρίση σαρώσει την οικονομία. Αντίθετα, τα μέτρα της νομισματικής πολιτικής λειτουργούν συνεπικουρικά και στοχεύουν να μεγιστοποιήσουν την αποτελεσματικότητα από αυτές τις πολιτικές. 

Η Ελλάδα ξεκινά αυτόν τον αγώνα ταχύτητας από δυσκολότερη θέση γιατί: 1) Το 2019 είναι μόλις η πρώτη χρονιά σχετικής κανονικότητας στην οικονομία με την ανάπτυξη κοντά στο 2% μετά από πολυετή οικονομική κρίση, οπότε οι αντοχές είναι περιορισμένες, 2) Ο τουρισμός αλλά και οι άμεσες και έμμεσες διασυνδέσεις του αντιπροσωπεύουν περίπου το 20% του ελληνικού ΑΕΠ και απ’ ό,τι φαίνεται ο τουρισμός θα είναι κλάδος που θα πληγεί βάναυσα από την πανδημία και τα μέτρα περιορισμού των πολιτών.

Στα θετικά, όμως, η χώρα μπαίνει στη μάχη με δημοσιονομικά πλεονάσματα και πιο υγιή ισολογισμό απ’ ό,τι το 2007-2008 και επίσης πήρε τις δύσκολες αποφάσεις περιορισμού κίνησης γρήγορα και αποφασιστικά και μένει να φανεί αν τα μέτρα «lockdown» που επιβλήθηκαν θα περιορίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις μετάδοσης του ιού. 

Οι πρώτες δράσεις

Η πρώτη και η δεύτερη δέσμη δημοσιονομικών μέτρων και κινήτρων που έχουν ανακοινωθεί μέχρι τώρα από τις οικονομίες αντιστοιχούν περίπου από 1% έως 2% του ΑΕΠ (2019) με μέσο όρο το 1,5%, οπότε το ποσοστό αυτό θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως σημείο αναφοράς για τις οικονομίες και τις δράσεις τους. Μοναδική εξαίρεση είναι για την ώρα οι ΗΠΑ, που με μέτρα 5,6% του ΑΕΠ, φαίνεται να είναι σε θέση να θωρακίσουν την οικονομία σε σημαντικό βαθμό. 

Η συνολική δημοσιονομική παρέμβαση της ελληνικής κυβέρνησης είναι στο πάνω εύρος των παρεμβάσεων, τόσο σε δράσεις όσο και σε περιεχόμενο, αλλά σε μέγεθος. Η κυβέρνηση έχει ήδη δεσμεύσει περίπου 5 δισ. ευρώ περίπου ή στο 2,6% του ΑΕΠ του 2019. Η πρώτη δέσμη μέτρων της κυβέρνησης υπολογίζεται έως τώρα να είναι της τάξεως του 1,5 δισ. ευρώ και η δεύτερη δέσμη τα υπόλοιπα 3,5 δισ. ευρώ. 

Μέχρι τώρα: 

-Η Ιταλία, η οποία είναι η ευρωπαϊκή χώρα με το μεγαλύτερο ανθρώπινο κόστος από την πανδημία και η πρώτη που ανακοίνωσε έκτακτα δημοσιονομικά μέτρα, έχει αρχίσει ήδη να διανέμει κεφάλαια από το πακέτο διάσωσης των 25 δισ. ευρώ το οποίο αντιστοιχεί σε 1,4% ιταλικού ΑΕΠ για το 2019. 

-H Ισπανία, η οποία εισέρχεται σε δυσκολότερη φάση σε όρους ανθρώπινων απωλειών, δημιουργεί ένα συνολικό πακέτο δημοσιονομικών μέτρων και ρευστότητας 200 δισ. ευρώ ή ποσοστό 16% του ΑΕΠ, με την άμεση πραγματική δημοσιονομική δαπάνη να είναι της τάξεως των 32 δισ. ευρώ ή 2,6% του ΑΕΠ όπως και η Ελλάδα. 

-Το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε προϋπολογισμό ύψους 72 δισ. ή 3,3% σε δημοσιονομικά μέτρα και κίνητρα στις 17 Μαρτίου. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει μείωση φόρων και επιχορηγήσεις σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, παροχή αμοιβής ασθενείας σε άτομα που θα χρειαστούν αυτοαπομόνωση και επιδότηση για την κάλυψη του κόστους των αμοιβών των ασθενών για τις μικρές επιχειρήσεις. 

-Στις 17 Μαρτίου ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών ανακοίνωσε ένα πακέτο βοήθειας 45 δισ. ευρώ ή 2% του ΑΕΠ (2019) το οποίο περιλαμβάνει τις περικοπές φόρων κοινωνικής ασφάλισης, ειδικές παροχές για άτομα που αναγκάζονται να εργάζονται με μειωμένο ωράριο και ένα ταμείο για να βοηθηθούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι αυτοαπασχολούμενοι. Επιπρόσθετα όμως, ο υπουργός δήλωσε ότι θα εγγυηθεί τραπεζικά δάνεια ύψους μέχρι 300 δισ. ευρώ ή 12% του ΑΕΠ του 2019 για να βοηθήσει τις επιχειρήσεις.

-Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ήδη προγράμματα συνολικού ύψους που ξεπερνούν τα 1,2 τρισ. δολάρια. Το πακέτο αντιπροσωπεύει το 6%-7% της αμερικανικής οικονομίας και ξεπερνά το μέγεθος με το πρόγραμμα του 2009, τουλάχιστον σε όρους αρχικού κόστους. Τα 500 δισ. αφορούν άμεσες πληρωμές, 50 δισ. για ειδικά προγράμματα διάσωσης για τη βιομηχανία αερομεταφορών και πάνω από 500 δισ. δολάρια για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ). 

-Η Γερμανία δεσμεύει 62 δισ. ευρώ άμεσα σε φόρους και περικοπές ή 1,9% του ΑΕΠ, 100 δισ. ευρώ σε κεφάλαια για αγορές μετοχικού κεφαλαίου σε εταιρείες και δάνεια εταιρικού τομέα μέσω της KfW επίσης ύψους 100 δισ. ευρώ. Θέτει το ποσό για εγγυήσεις για εταιρικά χρεόγραφα στα 400 δισ. ευρώ και δάνεια (απεριόριστη δέσμευση και αρχικό προϋπολογισμό 553 δισ. ευρώ μέσω της τράπεζας KfW.

-Ο Καναδάς με 27 δισ. δολάρια Καναδά σε άμεσες ενισχύσεις ή 1,2% του ΑΕΠ του 2019 σε ενέργειες όπως ατομική πίστωση φόρου, αμειβόμενη άδεια ασθενείας, αντικατάσταση εισοδήματος εργατικού δυναμικού και επιδότηση μισθών μικρών επιχειρήσεων 3% και 10%, αλλά και 55 δισ. δολάρια Καναδά σε αναβαλλόμενες φορολογικές πληρωμές. 

-Η Αυστραλία βρίσκεται στο πάνω εύρος των παρεμβάσεων με 4,5% του ΑΕΠ και 85 δισ. δολάρια Αυστραλίας, με πληρωμές σε μετρητά σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, στήριξη εισοδήματος για άτομα που αναζητούν εργασία ή άτομα που ήδη εργάζονται για κοινωνική μέριμνα και πληρωμές σε μετρητά για μικρομεσαίες επιχειρήσεις και κίνητρα για την τόνωση των επενδύσεων.

Με τον ιό όμως να έχει χτυπήσει τόσο ισχυρά και μαζικά τις αλυσίδες της προσφοράς και με την καραντίνα του πληθυσμού να μεταφέρει γοργά την κρίση στη ζήτηση, το ερώτημα δεν είναι αν η πρώτη δέσμη από τα δημοσιονομικά κίνητρα και μέτρα είναι αρκετά, αλλά αν οι κυβερνήσεις θα κάνουν πράξη το περίφημο «whatever it takes» για να μη δημιουργηθούν συνθήκες χάους στην παγκόσμια οικονομία.