Η μερική εκτροπή του Αχελώου και τα τέσσερα προαπαιτούμενα

Ο διαγωνισμός για τις επεμβάσεις στα ημιτελή έργα του Αχελώου, ύψους περί τα τρία εκατ. ευρώ, που προκηρύσσει εντός των ημερών το υπουργείο Υποδομών, είναι απαραίτητος καθώς εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες δεν έχει γίνει συντήρηση κυρίως στη σήραγγα εκτροπής του φράγματος Συκιάς, ενώ απαιτούνται επισκευές στην επένδυσή της και έργα στην είσοδο και έξοδό της.

Η τεράστια σήραγγα των 17,4 χιλιομέτρων, που θα μετέφερε το νερό του Αχελώου στην άλλη πλευρά της Πίνδου, ώστε να καλύψει τις ανάγκες άρδευσης του θεσσαλικού κάμπου, έχει διανοιχθεί, όμως, έχουν «επενδυθεί» μόλις τα 5,3 χιλιόμετρα, ενώ τα υπόλοιπα βρίσκονται αντιμέτωπα με τον κίνδυνο κατάρρευσης.

Στην κυβέρνηση, έπειτα από ευρεία σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε προ ημερών, επιχειρούν να ανοίξουν την υπόθεση της «μερικής εκτροπής» του Αχελώου, όπως προκύπτει και από πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Υποδομών & Μεταφορών Κώστα Καραμανλή.

Κυβερνητικά στελέχη που συμμετείχαν στην ίδια σύσκεψη υποστηρίζουν στο Euro2day.gr πως πρόκειται για «πρόταση που απαιτεί προσεκτική μελέτη, γιατί η υλοποίησή της εξαρτάται από «τέσσερα μεγάλα εάν».

Πρώτον, χρειάζεται «επαρκής νομική τεκμηρίωση, ώστε να μην υπάρξει, για έβδομη φορά, αρνητική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ)». Το ΣτΕ έχει απορρίψει προηγούμενα σχέδια «μερικής εκτροπής», με τελευταία απόφαση αυτή του 2014, όταν και τότε προβλεπόταν η μεταφορά 250 εκατ. κυβικών μέτρων τον χρόνο προς τη Θεσσαλία. Υπενθυμίζεται πως με βάση τον αρχικό σχεδιασμό των έργων, θα μεταφέρονταν γύρω στα 1,2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού προς τον θεσσαλικό κάμπο!

Απαιτεί, επίσης, «σκληρή διαπραγμάτευση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, γιατί είναι αδύνατο, πριν το 2023, να ζητήσουμε αλλαγές στα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής του Αχελώου που κατατέθηκαν από την προηγούμενη κυβέρνηση το 2017, με τεράστια καθυστέρηση και ευθύνη διαδοχικών ελληνικών κυβερνήσεων». Τα συγκεκριμένα σχέδια προβλέπουν μηδενική εκτροπή υδάτων προς τη Θεσσαλία και πρέπει να αλλάξουν ώστε να προχωρήσει το μοντέλο της «μερικής εκτροπής», περίπου 250 εκατ. κυβικών μέτρων τον χρόνο, που εισηγούνται κάποιοι στην κυβέρνηση.

Επιπλέον, όπως εξηγούν τα ίδια κυβερνητικά στελέχη, «απαιτεί εθνική στρατηγική για τις καλλιέργειες που θέλουμε στον θεσσαλικό κάμπο, ώστε να διαπιστώσουμε πως υπάρχει πράγματι η ανάγκη της μερικής εκτροπής. Προς το παρόν τέτοιος σχεδιασμός δεν υφίσταται και ενδέχεται να ολοκληρωθούν τα έργα χωρίς να υπάρχει η αντίστοιχη ανάγκη νερού!».

Τέταρτο, «πρέπει να βρεθούν και τα κεφάλαια των εκατοντάδων εκατομμυρίων που θα απαιτηθούν για τα έργα άρδευσης στον θεσσαλικό κάμπο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν χρηματοδοτεί πλέον ανταποδοτικά έργα, δηλαδή υποδομές για τις οποίες μπορούν να πληρώσουν οι χρήστες και συνεπώς είναι ελκυστικά στον ιδιωτικό τομέα. Όμως, για να είναι ελκυστικό ένα τέτοιο έργο άρδευσης, αυτής της κλίμακας, στον ιδιωτικό τομέα, ώστε να το χρηματοδοτήσει, πρέπει να «μάθουν να πληρώνουν οι χρήστες», όταν είναι γνωστά τα προβλήματα των τοπικών φορέων αλλά και της ΔEH, με τις οφειλές καλλιεργητών».

Τα έργα στον Αχελώο κόστισαν περί τα 700 εκατ. ευρώ και η κυβέρνηση έχει λάβει πρόχειρους υπολογισμούς, σύμφωνα με τους οποίους για να «ξηλωθούν» ώστε να επανέλθει το περιβάλλον στην προηγούμενη κατάσταση (και να μην υπάρχουν κίνδυνοι από πλημμύρες κ.λπ.), θα χρειαστούν άλλα 300 εκατ. ευρώ. Μεγάλη ζημιωμένη είναι φυσικά η ΔΕH, η οποία διαθέτει ένα ολοκληρωμένο φράγμα (Μεσοχώρας) με υδροηλεκτρικό σταθμό (Γλύστρας) που δεν λειτουργεί, με ετήσια ζημιά περί τα 30 εκατ. ευρώ.

Το φράγμα Μεσοχώρας έχει αποσυνδεθεί από την εκτροπή του Αχελώου, ενώ προ διετίας είχε γίνει και πανηγυρική συνέντευξη Τύπου από την τότε ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και την τότε διοίκηση της ΔΕH για το σχέδιο επαναλειτουργίας. Τα σοβαρά προβλήματα ρευστότητας της Επιχείρησης (απαιτούνται σημαντικά κεφάλαια για αποζημιώσεις, κ.ά.) και οι εκκρεμότητες με την έγκριση του τοπικού πολεοδομικού σχεδιασμού δεν επέτρεψαν να τηρηθούν οι υποσχέσεις περί λειτουργίας του υδροηλεκτρικού σταθμού το 2020… Αναλυτικά στοιχεία για την υπόθεση της Μεσοχώρας είχε παρουσιάσει η διαΝΕΟσις σε μια μεγάλη έρευνα.

Τα στοιχειωμένα έργα

Οι εργασίες στον Αχελώο ξεκίνησαν το 1986 και σταμάτησαν σταδιακά από τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Ο σχεδιασμός, έπειτα από διαδοχικές αλλαγές ώστε να ικανοποιούνται οι απαιτήσεις διαδοχικών αρνητικών αποφάσεων του ΣτΕ, προέβλεπε, όπως είχε παρουσιάσει αναλυτικά στη Βουλή προ ενάμισι έτους ο τότε υπουργός Υποδομών Χρ. Σπίρτζης, τα εξής έργα:

• Δύο φράγματα με τους αντίστοιχους ταμιευτήρες στις θέσεις Μεσοχώρα και Συκιά των νομών Τρικάλων και Άρτας-Καρδίτσας καθώς και τους αντίστοιχους Υδροηλεκτρικούς Σταθμούς (ΥΗΣ) στις θέσεις Γλύστρα και Πευκόφυτο.

• Σήραγγα εκτροπής του Αχελώου ποταμού προς τη Θεσσαλία, μήκους 17,4 χλμ.

• Έργα πρόσβασης και εργοταξιακών εγκαταστάσεων, αναρρυθμιστική δεξαμενή Μαυροματίου και υδροηλεκτρικός σταθμός Μαυροματίου και τα έργα συμπλήρωσης άρδευσης της Θεσσαλικής πεδιάδας.

Μέχρι τη διακοπή των εργασιών, είχαν κατασκευαστεί τα εξής έργα:

Φράγμα Συκιάς: Οι σήραγγες εκτροπής του Κουμπουριανίτικου (μήκος 420 μέτρα, διάμετρος 10 μέτρα) και του Αχελώου (μήκος 959 μέτρα, διάμετρος 11 μέτρα) από τη ΔEH και η πρόσθετη σήραγγα εκτροπής, που έχει μήκος 1.400 μέτρα και διάμετρο 12 μέτρα. Τα κυρίως ανάντη προφράγματα του Κουμπουριανίτικου και του Αχελώου και το κυρίως κατάντη πρόφραγμα. Το σύνολο σχεδόν των εκσκαφών των αντερεισμάτων του φράγματος. Το κατάντη τμήμα των σκυροδεμάτων του εκχειλιστή και οι έξι σήραγγες τσιμεντενέσεων αποστραγγίσεων.

Σήραγγα εκτροπής: Διάνοιξη σε όλο το μήκος (17,4 χλμ.) και τελική επένδυση στο κατάντη τμήμα (5,5 χλμ. περίπου). Υπολείπονται για την ολοκλήρωση του έργου, τα έργα υδροληψίας, το φρέαρ θυροφραγμάτων, το φρέαρ ανάπλασης και η τελική επένδυση της σήραγγας, από οπλισμένο σκυρόδεμα, σε μήκος 12 χλμ. περίπου, (Χ.Θ. 11+964 έως Χ.Θ. 0+100).

Φράγμα Μεσοχώρας: Έχει κατασκευασθεί από τη ΔΕH, αλλά δεν έχει τεθεί σε λειτουργία, όπως προαναφέρθηκε.