Τι ζητά η αγορά για τα έργα διαχείρισης απορριμμάτων

Με την κυβέρνηση να ζητάει παράταση της... παράτασης που έχει ήδη λάβει η χώρα μας ώστε να προχωρήσει σε αλλαγή του μοντέλου διαχείρισης των απορριμμάτων, με βάση τις κοινοτικές οδηγίες (ανακύκλωση, διαλογή στην πηγή κ.α.), στην αγορά θεωρούν πως απαιτούνται ουσιαστικά μέτρα ώστε να μην ξαναλέμε τα ίδια σε πέντε χρόνια!

Σε χθεσινή ημερίδα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΤΕΕ) για τη διαχείριση αποβλήτων, τα στελέχη των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στα σχετικά έργα υποστήριξαν πως απαιτούνται αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο προώθησης των διαγωνισμών, αλλαγές στον εθνικό σχεδιασμό (που ήδη προωθείται από την κυβέρνηση) και... Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ). Ακόμα και όσοι δεν βλέπουν με καλό μάτι τα ΣΔΙΤ παραδέχθηκαν πως οι μοναδικές τρεις μονάδες διαχείρισης απορριμμάτων που λειτουργούν σήμερα στη χώρα (σε Ανατολική Μακεδονία, Ηπειρο και Σέρρες) προχώρησαν με αυτό το μοντέλο.

«Ο τομέας διαχείρισης αποβλήτων μπορεί να αποτελέσει τομέα ανάπτυξης με επενδύσεις 2,5 δισ. ευρώ και 15.000 νέες θέσεις εργασίας» υποστήριξε ο γενικός διευθυντής της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή Γιώργος Αγραφιώτης. Η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή κατασκεύασε και λειτουργεί τη μονάδα επεξεργασίας απορριμμάτων της περιφέρειας Ηπείρου και από το 2014 προσπαθεί να υλοποιήσει το αντίστοιχο έργο στην περιφέρεια Πελοποννήσου. Το τελευταίο έχει εμπλακεί σε αέναη μικροπολιτική διαμάχη και εκτιμάται πως μπορεί να ξεκινήσει τον επόμενο χρόνο.

Ο κ. Αγραφιώτης υποστήριξε πως «εμείς προτείνουμε τη μέθοδο των ΣΔΙΤ κυρίως γιατί ως χώρα δεν έχουμε όλα αυτά τα λεφτά, αλλά και γιατί κατοχυρώνουν όρους διαφάνειας στους διαγωνισμούς, βάζουν υψηλούς ποιοτικούς στόχους και εγγυώνται πως οι μονάδες θα λειτουργούν με την ίδια αξιοπιστία επί 25 χρόνια».

Ο ίδιος ζήτησε, όμως, και αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο των ΣΔΙΤ, το οποίο θεωρεί πεπαλαιωμένο, ώστε να καταστεί πιο λειτουργικό. Κατά τον κ. Αγραφιώτη, το πρόσθετο αρχικό κόστος που έχουν τα συγκεκριμένα έργα μπορεί να οδηγήσει τελικά σε χαμηλότερο κόστος για τον πολίτη. Ο ίδιος είπε πως απαιτείται πιο ρεαλιστικός σχεδιασμός για την κάλυψη των κοινοτικών απαιτήσεων, γιατί «κυνηγάμε την ουρά μας» αφού βάζουμε υψηλούς στόχους, που δεν τους προλαβαίνουμε και τελικά δεν προχωρά κανένα έργο».

Για τον προβληματισμό που αναπτύσσεται σε σχέση με το αν με τη λειτουργία των υφιστάμενων μονάδων ΣΔΙΤ ή ορισμένων που βρίσκονται υπό διαγωνιστική διαδικασία η Ελλάδα θα καλύψει τους αυστηρούς κοινοτικούς στόχους (π.χ. στην ανακύκλωση), ο κ. Αγραφιώτης απάντησε πως όπου υπάρχει κεντρική διαχείριση απορριμμάτων, οι μονάδες «μπορούν εύκολα να προσαρμοστούν με μικρό κόστος στις οδηγίες, ώστε να παρακολουθήσουν την όποια εξέλιξη, διότι υπάρχει η βασική υποδομή. Οταν όμως είσαι στο μηδέν, με ό,τι να το πολλαπλασιάσεις θα προκύψει πάλι μηδέν».

Ο γενικός διευθυντής της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή επισήμανε, τέλος, πως η κεντρική διοίκηση πρέπει να στηρίξει τα ΣΔΙΤ,  καθώς οι τεχνικές υπηρεσίες των περιφερειών και των δήμων δεν έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν τέτοιες πολύπλοκες συμβάσεις και διαγωνισμούς.

«Χρειαζόμαστε ένα θαύμα, ειδικά στην ανακύκλωση», ώστε να πετύχουμε τους στόχους των οδηγιών είπε ο κ. Διονύσης Γεωργόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της Μεσόγειος ΑΕ, που εξειδικεύεται στα έργα επεξεργασίας απορριμμάτων και υδάτινων πόρων. Ο ίδιος θεωρεί πως χρειάζονται κίνητρα και πολιτικές όπως το «τέλος ταφής» (ένα τέλος που θα πληρώνουν οι δήμοι για κάθε τόνο απορριμμάτων που καταλήγει σε χωματερή, που προβλέπεται εδώ και χρόνια στην Ελλάδα χωρίς να εφαρμόζεται...) ώστε να καλύψει η χώρα τις κοινοτικές απαιτήσεις. Υπενθύμισε πως «η δυνατότητα ταφής μη επεξεργασμένων απορριμμάτων είναι παράνομη από το 2002» και πρόσθεσε πως «μόνο όταν μπει στον οικονομικό προγραμματισμό του δήμου το τέλος ταφής θα λάβει μέτρα για ανακύκλωση».

Ο ίδιος θεωρεί πως «πρέπει, επίσης, να θεσπιστούν αποτελεσματικά συστήματα ελέγχου. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει σαφής εικόνα για τη ροή των αποβλήτων». Τέλος, «οι δήμοι πρέπει να δεσμευτούν με ετήσιους στόχους που να συνδέονται με το τέλος ταφής». Ο κ. Γεωργόπουλος έθεσε και το ζήτημα των ΣΔΙΤ και της καλύτερης σύνδεσής τους με την κάλυψη των κοινοτικών απαιτήσεων για ανακύκλωση κ.λπ.

Ο γενικός διευθυντής της Intrakat (που ηγείται της κοινοπραξίας που κατασκεύασε και διαχειρίζεται τη μονάδα επεξεργασίας απορριμμάτων Σερρών) Χαράλαμπος Καλλής επισήμανε από τα περίπου 5,4 εκατομμύρια τόνους απορριμμάτων που παράγονται ετησίως στη χώρα, μόλις οι 288.000 τόνοι πάνε στις μονάδες επεξεργασίας που κατασκευάστηκαν με ΣΔΙΤ, ενώ άνω του 80% καταλήγει σε χωματερές. Επιπλέον, υπάρχει ελάχιστη αξιοποίηση αποβλήτων για παραγωγή ενέργειας ή κομποστοποίηση.

Υπενθύμισε πως το 2014 υπήρχαν 14 ώριμα έργα ΣΔΙΤ αλλά ο σχεδιασμός ανετράπη από την προηγούμενη κυβέρνηση, χωρίς τελικά να γίνει τίποτα (με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Αττική). Ακόμα και όταν τελειώσουν τα δύο άλλα έργα που προωθούνται με ΣΔΙΤ (σε Περιφέρεια Πελοποννήσου και Ηλεία) καθώς και άλλα δύο υπό εκτέλεση δημόσια έργα θα πηγαίνουν σε μονάδες επεξεργασίας μόλις 800.000 τόνοι.

Τα στελέχη της αγοράς υποστηρίζουν πως δεν υπάρχουν ώριμα έργα, την ίδια στιγμή που περίπου 700 εκατ. ευρώ από κοινοτικούς πόρους δεν έχουν απορροφηθεί και γίνεται αγώνας δρόμου από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ). Ταυτόχρονα παρατράγουδα υπάρχουν και σε υφιστάμενες μονάδες επεξεργασίας. Για παράδειγμα στις Σέρρες δεν έφτασαν ποτέ τα απορρίμματα από το νομό Κιλκίς, όπως προβλέπονταν, γιατί ουδέποτε κατασκευάστηκαν οι σταθμοί μεταφόρτωσης!

Ο κ. Μιχάλης Γεράνης, Πρόεδρος του φορέα διαχείρισης απορριμμάτων (ΦΟΣΔΑ) Κεντρικής Μακεδονίας, που εκπροσωπεί 38 δήμους, αναφέρθηκε, χωρίς λεπτομέρειες, στο σχέδιο για ενεργειακή αξιοποίηση των απορριμμάτων που προωθεί. Ο ίδιος είπε πως του χρόνου θα ξεκινήσει ο διαγωνισμός για τη μεγαλύτερη μονάδα διαχείρισης απορριμμάτων με ΣΔΙΤ στη χώρα που θα αφορά τις ανατολικές περιοχές της περιφέρειας, ενώ μια τρίτη μονάδα (για το κέντρο και τη δυτική Θεσσαλονίκη) θα κατασκευαστεί ως δημόσιο έργο.

Με αιχμές προς την προηγούμενη διοίκηση διάνθισε την παρέμβασή του ο περιφερειάρχης Αττικής Γ. Πατούλης, ο οποίος επανέλαβε πως παράλληλα με τη σύνταξη νέου σχεδίου επεξεργασίας των απορριμμάτων θα δοθεί μεγάλο βάρος στην ανακύκλωση και στη διαλογή στην πηγή, με πλήρη ανάπτυξη δικτύου καφέ κάδων (για τα βιοαποδομήσιμα απορρίμματα).

Ο κ. Μανώλης Γραφάκος, γενικός γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων, είπε πως είμαστε ουραγοί σε επίπεδο διαχείρισης αστικών απορριμμάτων στην Ε.Ε. καθώς θάβουμε το 80% των απορριμμάτων ενώ ανακτούμε μόνο το 20%. Παράλληλα δεν έχουμε προωθήσει αξιοποίηση απορριμμάτων για παραγωγή ενέργειας. «Θέλουμε να πάμε σε αναστροφή των αριθμών αυτών με ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα, δηλαδή τα επόμενα 6 - 7 χρόνια. Αυτός θα είναι και ο πρώτος στόχος αναθεώρησης του εθνικού σχεδιασμού. Βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή σε συζήτηση με την Κομισιόν ώστε να πειστούν πως δε μπορούμε να πετύχουμε τους στόχους των κοινοτικών οδηγιών. Εντός του πρώτου εξάμηνου του 2020 θα υπάρχει νέος σχεδιασμός με ρεαλιστικούς στόχους». Επιπλέον, «αυτή τη στιγμή στο ΥΠΕΝ ετοιμάζουμε ένα νέο πλαίσιο για τις αδειοδοτήσεις και τους διαγωνισμούς προκειμένου να γίνει πιο ευέλικτο». Ο κ. Γραφάκος είπε πως ο νέος εθνικός σχεδιασμός για τα απορρίμματα, που θα παρουσιαστεί στο πρώτο εξάμηνο του 2020 θα είναι ανοικτός τόσο στα ΣΔΙΤ, όσο και σε τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας από τα απόβλητα.

Αυτή τη στιγμή κατασκευάζονται οκτώ μονάδες επεξεργασίας, βρίσκονται σε δημοπράτηση άλλες 12 και σε διαδικασία μελέτης άλλες 40 (η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων έχει πετύχει και τη χωροθέτηση). «Μπορεί να έχουμε όλοι την εικόνα της Αττικής όπου είναι η ουραγός περιφέρεια, αλλά στην υπόλοιπη χώρα τα πράγματα κινούνται με άλλους ρυθμούς και χωρίς μεγάλα προβλήματα» είπε ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΝ. Ο ίδιος κατέληξε πως «η χώρα οφείλει σε πρώτο στάδιο και στον πρώτο βαθμό ΟΤΑ να δημιουργήσει προϋποθέσεις για αύξηση των ποσοστών ανάκτησης στην πηγή, τόσο μέσα από διεύρυνση της ανακύκλωσης και στον καφέ κάδο. Από 20% να φτάσουμε στο 30% της ανακύκλωσης σε μια τετραετία. Αν η Αττική δώσει άλλο τέμπο στη διαχείριση απορριμμάτων θα βελτιωθούν αισθητά οι επιδόσεις της χώρας συνολικά. Σε μια τετραετία θα έχουμε αρκετές μονάδες ώστε να πιάσουμε άλλο ποσοστό ανάκτησης μέσα από τα εργοστάσια. Πρέπει να συζητήσουμε σοβαρά, ώστε το υπόλειμμα να οδηγηθεί σε παραγωγή ενέργειας, όπως με το πρωτοπόρο έργο που σχεδιάζει ο ΦΟΣΔΑ Κεντρικής Μακεδονίας».

Ο πρόεδρος του ΤΕΕ Γ. Στασινός επισήμανε μεταξύ άλλων πως «ελάχιστοι θέλουν να πάρουν το πολιτικό βάρος των αποφάσεων που πρέπει να ληφθούν ώστε να λυθεί το ζήτημα. Οι κυβερνήσεις και οι φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όταν μπορούν να πετάξουν το μπαλάκι στους επόμενους το κάνουν. Προσπαθούν να πετύχουν προσωρινές λύσεις, μέχρι να τελειώσει η θητεία τους. Κεντρικά η κυβέρνηση, μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον γιατί τώρα έχουμε μια νέα κυβέρνηση, δεν λαμβάνει τις αποφάσεις που πρέπει να λάβει ώστε όλοι οι φορείς να πάνε με κοινή στόχευση ώστε να λυθούν τα προβλήματα».