Ποιοι κλάδοι είναι πιο τρωτοί στο «μαύρο χρήμα» στην Ελλάδα

Δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, λογιστές και μεσίτες ακινήτων βρίσκονται στη ζώνη υψηλού κινδύνου αναφορικά με ενδεχόμενο ξέπλυμα βρώμικου χρήματος στην Ελλάδα, όπως προκύπτει από την πρώτη σχετική έκθεση η οποία δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα από το υπουργείο Οικονομικών.

Υψηλό επίπεδο κινδύνου ξεπλύματος βρώμικου χρήματος αντιμετωπίζει και ο κλάδος των παρόχων υπηρεσιών εμβασμάτων, με τον τραπεζικό  κλάδο να ακολουθεί με επίπεδο κινδύνου «Μέσο - Υψηλό».

Η έκθεση βασίστηκε σε ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία των διωκτικών αρχών (Ελληνική Αστυνομία, Ε.Γ ΣΔΟΕ και Τελωνεία), των εποπτικών αρχών, της Αρχής του άρθρου 7 του ν. 3691/2008 (εφεξής Αρχή) και της ΑΑΔΕ, καθώς και σε ποιοτικά στοιχεία των εισαγγελικών και δικαστικών αρχών. Επίσης, στηρίχτηκε σε στοιχεία από έρευνες αναγνωρισμένων ιδρυμάτων και εκθέσεις διεθνών οργανισμών.

Σύμφωνα με την έκθεση, ο  μη χρηματοπιστωτικός τομέας και ειδικότερα ορισμένα από τα επαγγέλματα που εντάσσονται σε αυτόν, συμμετέχουν σε δραστηριότητες που σχετίζονται με υψηλή απειλή για ξέπλυμα χρήματος και ως εκ τούτου, είναι ευάλωτα στον κίνδυνο ξεπλύματος χρήματος.

Για παράδειγμα:

- Οι συμβολαιογράφοι, οι δικηγόροι και οι μεσίτες ακινήτων που μεσολαβούν στις αγοραπωλησίες ακινήτων, δύναται να συμμετέχουν στη φοροδιαφυγή, η οποία αποτελεί βασικό αδίκημα του ξεπλύματος χρήματος και χρησιμοποιούνται συχνά ως διαμεσολαβητές για τη νομιμοποίηση εσόδων, προερχόμενων από διαφθορά και παράνομη διακίνηση ναρκωτικών, πολλές φορές και εν αγνοία τους. Τα στοιχεία από τους φορολογικούς ελέγχους έδειξαν ότι οι πραγματικές τιμές πώλησης των ακινήτων ήταν συνήθως και για μεγάλο χρονικό  διάστημα, ιδιαίτερα πριν από την οικονομική κρίση, κατά πολύ μεγαλύτερες σε σχέση με την αναγραφόμενη στο συμβόλαιο τιμή, που συνέπιπτε με την αντικειμενική αξία του ακινήτου. Κατά συνέπεια οι αγοραστές κατέβαλαν φόρο κατά πολύ μικρότερο του αναλογούντος.

- Όσον αφορά στους δικηγόρους, συμβολαιογράφους και λογιστές - φοροτεχνικούς, η απειλή για ξέπλυμα χρήματος σχετίζεται με τη συμμετοχή τους στη δημιουργία, τη λειτουργία ή τη διαχείριση εταιρειών, δεδομένου ότι ορισμένες φορές επιχειρείται νομιμοποίηση εσόδων από τα βασικά εγκλήματα (π.χ. διακίνηση ναρκωτικών) μέσω νέων ή υφιστάμενων επιχειρήσεων.

- Οι έμποροι αγαθών υψηλής αξίας χρησιμοποιούνται από εγκληματικές ομάδες για να νομιμοποιήσουν τα έσοδα από παράνομη δραστηριότητα, η οποία αφορά κυρίως σε λαθρεμπόριο ή αδικήματα κατά της ιδιοκτησίας. Το επίπεδο απειλής για τον κλάδο χαρακτηρίζεται ως «Μέσο», τα δε προϊόντα του εγκλήματος, τα οποία προέρχονται κυρίως από εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας νομιμοποιούνται και μέσω των ενεχυροδανειστών. Το επίπεδο απειλής για τον κλάδο χαρακτηρίζεται ως «Μέσο».

Ουδέν κακό αμιγές καλού

Τουλάχιστον ενδιαφέρουσες είναι οι παρατηρήσεις οι οποίες αποτυπώνονται στην έκθεση αναφορικά με τους λόγους επιβολής capital controls στην Ελλάδα αλλά και τις «ευεργετικές» τους επιπτώσεις στην αύξηση της χρήσης πλαστικού χρήματος.

Όπως αναφέρεται στην έκθεση «στο δεύτερο τρίμηνο του 2015, η Ελλάδα βρέθηκε στη λήξη του προγράμματος διάσωσης χωρίς να έχει καταλήξει σε συμφωνία με τους πιστωτές της για την περαιτέρω παράτασή του. Το γεγονός αυτό αύξησε την πολιτική αβεβαιότητα της χώρας, εξαιτίας της οποίας υπήρξε σημαντική εκροή καταθέσεων από το Ελληνικό τραπεζικό σύστημα κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015. Έτσι λοιπόν, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αποφάσισε να μην προβεί σε περαιτέρω αύξηση του επιπέδου του Μηχανισμού Έκτακτης Ρευστότητας (ELA) που προβλεπόταν για τα Ελληνικά ΠΙ.

Αποτέλεσμα αυτού ήταν ότι η Ελληνική κυβέρνηση υποχρεώθηκε στην επιβολή μιας περιόδου τραπεζικής αργίας για τουλάχιστον 20 ημέρες (από 28/6 έως 20/7/2015) και στην επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, στους οποίους περιλαμβάνονταν, μεταξύ άλλων οι εξής διατάξεις:

α)οι μεταφορές πιστώσεων στο εξωτερικό επιτρέπονταν μέχρις ενός μηνιαίου ορίου ύψους €1.000 ανά άτομο και ανά ΠΙ,

β)οι αναλήψεις μετρητών επιτρέπονταν μέχρις ενός ημερησίου ορίου €60 ανά άτομο και ανά ΠΙ (από 1/3/2018, μηνιαίο όριο €2.300),

γ) εξέταση με δέουσα επιμέλεια των μεταφορών σημαντικών εμπορικών πιστώσεων στο εξωτερικό (λεπτομερής αιτιολόγηση και τεκμηρίωση).

Οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές προσαρμόστηκαν σε μεγάλο βαθμό στην πραγματοποίηση πληρωμών χωρίς μετρητά, μετά την εφαρμογή των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, όπως προκύπτει από τα κατωτέρω δεδομένα (αφορούν το τέλος του 2017):

• Ο αριθμός τερματικών ΡΟS σε σημεία πώλησης αυξήθηκε σημαντικά κατά 312.459 (87%).

• Οι συναλλαγές με κάρτες πληρωμών αυξήθηκαν κατά 245,2 εκατομμύρια (79%) και οι ηλεκτρονικές μεταφορές πιστώσεων κατά 24%.

• Η αξία συναλλαγών με κάρτες πληρωμών αυξήθηκε κατά €7,1 δισ. (45%).

• Η αξία των τραπεζικών συναλλαγών μέσω διαδικτύου (internetbanking) και κινητής τηλεφωνίας (mobile banking) αυξήθηκε κατά 29% (€11,2 δισ.) και 82% +€359 εκατομμύρια) αντίστοιχα.

Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων, εκτός από τις αρνητικές οικονομικές τους επιπτώσεις, προήγαγαν την χρήση καρτών και ηλεκτρονικών συναλλαγών για τη διενέργεια πληρωμών με αποτέλεσμα τον μετριασμό του κινδύνου ΞΧ και ειδικότερα εκείνου που προκύπτει από τον κίνδυνο φοροδιαφυγής.»

Χρυσές βίζες – χρυσά λεφτά

Σε ειδική ενότητα όπου αναλύεται η «τρωτότητα» του συμβολαιογραφικού επαγγέλματος  έναντι του μαύρου χρήματος σημειώνεται πως αυτή αυξάνεται από τη μη απαγόρευση της χρήσης μετρητών στις αγοραπωλησίες ακινήτων. «Αποτέλεσμα της χρήσης μετρητών είναι η ύπαρξη αυξημένου κινδύνου φοροδιαφυγής και κατ’ επέκταση νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες.

Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι για τις περιπτώσεις αγοροπωλησίας ακινήτου ή μίσθωσης ξενοδοχειακών καταλυμάτων ή τουριστικών κατοικιών άνω των 250.000 ευρώ για τις οποίες χορηγείται σε πολίτη τρίτης χώρας άδεια διαμονής το τίμημα καταβάλλεται με δίγραμμη τραπεζική επιταγή ή με άλλη τραπεζική συναλλαγή, τα ειδικότερα στοιχεία της οποίας πρέπει να δηλώνονται υπευθύνως από τους συμβαλλόμενους ενώπιον του συμβολαιογράφου που συντάσσει το συμβόλαιο και τα αναγράφει σε αυτό. Επίσης, η χρήση μετρητών έχει περιοριστεί από το 2015 και μετά λόγω των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων.

Παρά τα ανωτέρω, οι συμβολαιογράφοι σε σχετική ερώτηση στο ερωτηματολόγιο δήλωσαν σε ποσοστό 88% ότι στις συναλλαγές στις οποίες εμπλέκονται γίνεται χρήση μετρητών και συνεπώς το ύψος των δραστηριοτήτων του κλάδου σε μετρητά κρίνεται υψηλό.

Σε γκρίζα ζώνη το 1/5 του ΑΕΠ

Σύμφωνα με την έκθεση, το μέγεθος της παραοικονομίας στην Ελλάδα είναι σχετικά υψηλό συγκριτικά με τις λοιπές αναπτυγμένες χώρες του ΟΟΣΑ. Η παραοικονομία στην Ελλάδα έχει μειωθεί στο 23,6% του ΑΕΠ το 2013, σε σύγκριση με το 24% το 2012, το 25,1% πριν από την κρίση του 2008 και το 28,2% το 2003. Το 2015 στην Ελλάδα, η παραοικονομία άγγιξε το 22,4% του ΑΕΠ, σχεδόν το ένα τέταρτο της οικονομικής δραστηριότητας, που είναι από τα υψηλότερα ποσοστά μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ.

Σήμερα, η παράνομη οικονομική δραστηριότητα εκτιμάται σε λίγο περισσότερο από το 20% του εθνικού εισοδήματος, μείωση που προκλήθηκε από την παρατεταμένη οικονομική κρίση και τις σχετικές μεταρρυθμίσεις, γεγονός που τοποθετεί την Ελλάδα σε υψηλή θέση σε επίπεδο παραοικονομίας μεταξύ των 27 κρατών μελών της ΕΕ, και πάντως σημαντικά υψηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ.

Η μεθοδολογία της έκθεσης

H πρώτη «Έκθεση Εκτίμησης Εθνικού Κινδύνου για τη Νομιμοποίηση Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες και τη Χρηματοδότηση της Τρομοκρατίας» (“National Risk Assessment”) δημοσιεύτηκε σήμερα στον ιστότοπο του Υπουργείου Οικονομικών.

Εκπονήθηκε στο πλαίσιο ενίσχυσης της δράσης και της αποτελεσματικότητας του εθνικού μηχανισμού ενάντια στα συναφή αδικήματα, από ομάδα εξειδικευμένων στελεχών των αρμόδιων φορέων του δημόσιου τομέα, με τη συμμετοχή εκπροσώπων του ιδιωτικού τομέα, και εγκρίθηκε από την Επιτροπή Στρατηγικής για την Αντιμετώπιση της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες, της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και της Χρηματοδότησης της Διάδοσης Όπλων Μαζικής Καταστροφής.

Σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Παγκόσμιας Τράπεζας, το επίπεδο εθνικού κινδύνου νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες εκτιμήθηκε σε «Μέσο - Υψηλό».

Για τον υπολογισμό του εθνικού κινδύνου λήφθηκε υπόψη το επίπεδο εθνικής απειλής, το οποίο εκτιμήθηκε ως «Μέσο - Υψηλό», σε συνδυασμό με το επίπεδο της εθνικής τρωτότητας το οποίο εκτιμήθηκε ως «Μέσο».

Η ως άνω Έκθεση -η οποία εκπονείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα- σε συνδυασμό με την τεχνική συμμόρφωση της χώρας με τις Συστάσεις της Ομάδας Χρηματοπιστωτικής Δράσης (Financial Action Task Force - FATF), καθώς και το Στρατηγικό Σχέδιο Δράσης ενάντια στο Ξέπλυμα Χρήματος και τη Χρηματοδότηση της Τρομοκρατίας, αποτελούν τον κορμό της αξιολόγησης της χώρας μας στο πλαίσιο του τέταρτου γύρου αμοιβαίων αξιολογήσεων της FATF, η οποία θα ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του 2019.

*Δείτε την έκθεση NRA του ΥΠΟΙΚ με την εκτίμηση του εθνικού κινδύνου για το «μαύρο χρήμα» στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".