Πώς βαθμολογεί η Moody’s την ελληνική οικονομία

Μια αναλυτική αξιολόγηση της ελληνικής οικονομίας επιχειρεί η Moody’s σε έκθεση που δημοσίευσε λίγες ημέρες μετά την απόφασή της  να αφήσει αμετάβλητη την αξιολόγηση του ελληνικού αξιόχρεου.

Η Moody’s χαρακτηρίζει την οικονομική ισχύ της Ελλάδας ως «Μέτρια (-)», λαμβάνοντας υπόψη την αβεβαιότητα όσον αφορά τις μεσοπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές και τις επιπτώσεις της παρατεταμένης χαμηλής ανάπτυξης στα εισοδήματα.

Η αξιολόγηση αυτή κρατάει μια ισορροπία ανάμεσα στα σχετικά υψηλά επίπεδα πλούτου στη χώρα και το μέτριο μέγεθος της οικονομίας, καθώς και τον μέτριο βαθμό οικονομικής διαφοροποίησης, σημειώνει η Μοοdy’s.

Οι αναλυτές του διεθνούς οίκου τονίζουν πως αν και αναμένουν ότι οι αναπτυξιακές προοπτικές της Ελλάδας θα βελτιωθούν βραχυπρόθεσμα, παραμένουν σημαντικά εμπόδια για την επιστροφή σε βιώσιμη ανάπτυξη, μεταξύ των οποίων τα χαμηλά ποσοστά αποταμιεύσεων και επενδύσεων.

Όσον αφορά τα capital controls, αναφέρουν πως αν και έχουν χαλαρώσει, δεν έχουν αρθεί πλήρως, ενώ ο τραπεζικός τομέας παραμένει επιβαρυμένος με μεγάλο όγκο μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Την ίδια στιγμή, επισημαίνουν ότι η ανταγωνιστικότητα ως προς το εργασιακό κόστος έχει βελτιωθεί σημαντικά και ότι η Ελλάδα κατάφερε να μειώσει ένα μέρος των μεγάλων ανισορροπιών στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Η χρηματοδότηση του τραπεζικού τομέα έχει, επίσης, βελτιωθεί την τελευταία χρονιά, με την εξάρτηση από τον ELA να έχει σημειώσει σημαντική πτώση.

Στο μέτωπο της ανάπτυξης, η Moody’s αναμένει πως το ελληνικό ΑΕΠ θα αυξηθεί με ταχύτερο ρυθμό το 2018 και το 2019, λαμβάνοντας ώθηση από την ανάκτηση της εμπιστοσύνης μετά την επιτυχημένη ολοκλήρωση του προγράμματος διάσωσης. Ο οίκος αξιολόγησης σημειώνει πως η ανάκαμψη που έχει επιτύχει η Ελλάδα από πέρυσι ευθυγραμμίζεται σε γενικές γραμμές με αυτές της Ισπανίας, της Κύπρου και της Πορτογαλίας στο αντίστοιχο στάδιο εξόδου από την κρίση.

Προειδοποιεί ωστόσο πως παραμένουν ερωτήματα όσον αφορά τις μακροπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές της Ελλάδας, λόγω των δυσμενών δημογραφικών στοιχείων και τη μετανάστευση ενός μεγάλου μέρους των νέων και μορφωμένων πολιτών.

Εν τω μεταξύ, αν και η Ελλάδα έχει εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις, η Moody’s εκτιμά πως δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο πότε και σε ποιο βαθμό θα μεταφραστούν σε ταχύτερη ανάπτυξη. Σε κάθε περίπτωση, η Moody’s θεωρεί πως η Ελλάδα θα έπρεπε να συγκριθεί με την Πορτογαλία όσον αφορά την αναπτυξιακή δυναμική, παρά με την Ισπανία και την Κύπρο, δεδομένων των λιγότερων μεταρρυθμίσεων που χρειάζονται οι χώρες αυτές.

Οι θεσμοί

Η Moody’s αξιολογεί τη θεσμική ισχύ της Ελλάδας ως «Χαμηλή (+)». Το σκεπτικό του διεθνούς οίκου είναι το εξής:

«H αξιολόγηση αυτή λαμβάνει υπόψη το βελτιωμένο ιστορικό στη θεσμοθέτηση και εφαρμογή των μεταρρυθμιστικών μέτρων που συμφωνήθηκαν στο τρέχον πρόγραμμα καθώς και τη σημαντική τεχνική βοήθεια που έλαβαν οι ελληνικές αρχές στους τομείς της δημόσιας και φορολογικής διοίκησης, που συνήθως δεν είναι διαθέσιμη για χώρες με παρόμοια αξιολόγηση. Αλλά λαμβάνουμε επίσης υπόψη τις ακόμα αδύναμες επιδόσεις της Ελλάδας στο κράτος δικαίου, στην αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης και στον έλεγχο της διαφθοράς, όπως υπολογίζονται με βάση τους Δείκτες Παγκόσμιας Διακυβέρνησης, οι οποίοι έχουν επιδεινωθεί την τελευταία δεκαετία και είναι χαμηλότεροι από αυτούς στις άλλες χώρες της ευρωζώνης. Η αναδιάρθρωση χρέους του 2012 είναι ένας ακόμα παράγοντας που περιορίζει στο τρέχον επίπεδο την αξιολόγηση όσον αφορά τη θεσμική ισχύ».

Όσον αφορά τη δημοσιονομική ισχύ, η αξιολόγηση της Ελλάδας είναι «Χαμηλή (+)», εξαιτίας του υψηλού χρέους, το οποίο ανήλθε στο 180% του ΑΕΠ. Οι επιμηκύνσεις των ωριμάνσεων και τα υπόλοιπα μέτρα ελάφρυνσης που συμφωνήθηκαν τον Ιούνιο του 2018 συμβάλλουν σημαντικά στο να γίνει το ελληνικό χρέος βιώσιμο την επόμενη δεκαετία. Ένας άλλος θετικός παράγοντας στη διάρθρωση του ελληνικού χρέους είναι, σύμφωνα με τη Moody’s, τα πολύ χαμηλά επιτόκια και οι μεγάλες ωριμάνσεις.

Oι αναλυτές της Moody’s αναμένουν πως το χρέος θα αρχίσει να μειώνεται σταδιακά από το 2019 και έπειτα, αλλά θα παραμείνει σε πολύ υψηλά επίπεδα για πολλές δεκαετίες ακόμα. Ακόμα και ελάχιστες αποκλίσεις στη δημοσιονομική ή οικονομική απόδοση μπορεί να καταστήσουν το μονοπάτι του χρέους μη βιώσιμο, προειδοποιούν οι ίδιοι και προσθέτουν ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να εξαρτάται από την πολιτική στήριξη των χωρών της ευρωζώνης.

Αν και οι πιστώτριες χώρες έχουν δεσμευτεί να επανεξετάσουν τις προοπτικές του ελληνικού χρέους το 2032 και η στήριξή τους προς την Ελλάδα είναι αυτή τη στιγμή ισχυρή, οι αναλυτές της Moody’s τονίζουν πως δεν μπορούν να προβλεφθούν οι πολιτικές εξελίξεις στις πιστώτριες χώρες μακροπρόθεσμα.

«Υψηλή (+)» θεωρεί η Moody’s ότι είναι η ευπάθεια της Ελλάδας σε ενδεχόμενα ρίσκα. Η αξιολόγηση της χώρας στον τομέα αυτό ήταν προηγουμένως στην κατηγορία «Πολύ Υψηλή». Η Moody’s επισημαίνει πως η αξιολόγηση αυτή προκύπτει από τα ρίσκα που αντιμετωπίζει ο τραπεζικός τομέας, ο οποίος χαρακτηρίζεται από αδύναμη ποιότητα ενεργητικού και χαμηλή κερδοφορία. Μια θετική εξέλιξη είναι κατά τη Moody’s η μείωση της εξάρτησης των ελληνικών τραπεζών από τον ELA.

Το πολιτικό ρίσκο

Ο διεθνής οίκος εκτιμά παράλληλα ότι έχει μειωθεί το πολιτικό ρίσκο για την Ελλάδα, το οποίο αξιολογεί «Mέτριο (+)» από «Υψηλό (+)» προηγουμένως. Ο διεθνής οίκος αναμένει ότι οι εκλογές θα διεξαχθούν κάποια στιγμή το καλοκαίρι του 2019. Υποστηρίζει επίσης πως η ελληνική κυβέρνηση κατάφερε να θεσμοθετήσει ένα μεγάλο μέρος των μεταρρυθμιστικών μέτρων παρά την ισχνή της πλειοψηφία στο κοινοβούλιο και χωρίς να πυροδοτήσει μεγάλης κλίμακας διαδηλώσεις, όπως συνέβη στα δύο προηγούμενα προγράμματα. Υπογραμμίζει ακόμα πως οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μια σταθερή στήριξη προς τα κόμματα που τάσσονται υπέρ της παραμονής στο ευρώ.

Το ρίσκο όσον αφορά τη ρευστότητα της κυβέρνησης αξιολογείται ως «Χαμηλό (+)». H Moody’s υποστηρίζει πως οι χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας θα υποχωρήσουν κάτω από το 10% του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια.

Η επιτυχημένη έξοδος από το πρόγραμμα στηρίζει το αναπτυξιακό momentum

Ο οίκος αξιολόγησης επισημαίνει πως η εκταμίευση της τελευταίας δόσης του ESM, ύψους 15 δισ. ευρώ, θα αυξήσει το συνολικό μαξιλάρι ρευστότητας στα 24 δισ. ευρώ (13% του ΑΕΠ) και θα βοηθήσει την επιστροφή της Ελλάδας στις αγορές κεφαλαίου. Το μαξιλάρι αυτό θα καλύψει τις χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας για περίπου δύο χρόνια, σημειώνει η Moody’s.

Οι αναλυτές του διεθνούς οίκου επισημαίνουν ακόμα πως τα στοιχεία για το πραγματικό ΑΕΠ επιβεβαιώνουν τη θετική αναπτυξιακή δυναμική, με την ανάπτυξη να κινείται στο 0,2% το δεύτερο τρίμηνο σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του έτους. Σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο του προηγούμενου έτους, το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,8%.

Η ενίσχυση της ιδιωτικής κατανάλωσης, η οποία αυξήθηκε κατά 1% σε ετήσια βάση, ήταν το κυριότερο θετικό στοιχείο σύμφωνα με τη Moody’s. Θετική ήταν η συνεισφορά στην ανάπτυξη και των εξαγωγών, ενώ οι επενδύσεις παρέμειναν σχετικά αδύναμες.

Η Moody’s προβλέπει ότι η ελληνική οικονομία θα αναπτυχθεί κατά 2% το 2018, ενώ η ανάπτυξη αναμένεται να ανεβάσει ελαφρώς ταχύτητα το 2019, σε αντίθεση με την ευρύτερη τάση στην ευρωζώνη, όπου η ανάπτυξη προβλέπεται να επιβραδυνθεί.

Οι θετικές προοπτικές για το ελληνικό ΑΕΠ υπερισχύουν των καθοδικών ρίσκων, σύμφωνα με τους αναλυτές της Moody’s, καθώς οι προγραμματισμένες μειώσεις φόρων θα μπορούσαν να δώσουν μεγαλύτερη ώθηση στην εμπιστοσύνη και στις δαπάνες. Την ίδια στιγμή, σημειώνουν, η αγορά εργασίας συνεχίζει να καταγράφει σταθερή βελτίωση, στηρίζοντας την ιδιωτική κατανάλωση.

Δημοσιονομικά περιθώρια για κάποια φιλοαναπτυξιακά μέτρα

Η Moody’s διαπιστώνει ότι τα στοιχεία για την εκτέλεση του προϋπολογισμού το πρώτο οκτάμηνο επιβεβαιώνουν τη διαρκή βελτίωση στο δημοσιονομικό μέτωπο. Το έλλειμμα διαμορφώθηκε στο 1,22 δισ. ευρώ κάτω από τον στόχο των 3,38 δισ. ευρώ, ενώ το πρωτογενές πλεόνασμα ήταν πάνω από 2 δισ. ευρώ υψηλότερο από τον στόχο, κυρίως λόγω του περιορισμού των δημοσίων επενδύσεων και τα ισχυρότερα από τα αναμενόμενα έσοδα.

Τα στοιχεία του Σεπτεμβρίου θα αποτελέσουν μια καλή ένδειξη για τη δημοσιονομική επίδοση όλου του έτους σύμφωνα με τη Moody's, καθώς θα περιλαμβάνουν και τα έσοδα από τον ΕΝΦΙΑ. 

Η Moody’s αναφέρει ότι η ελληνική κυβέρνηση αναμένει ότι θα έχει περιθώριο για κάποια φιλοαναπτυξιακά δημοσιονομικά μέτρα, δεδομένης της υπερκάλυψης των στόχων. Η έμφαση θα δοθεί στη μείωση των φόρων και των εισφορών, ιδίως για τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα. Όπως επισημαίνει η Moody’s, τα μέτρα έχουν συμφωνηθεί με τους πιστωτές της ευρωζώνης.

Στα μέτρα περιλαμβάνονται ακόμα μια σταδιακή μείωση της φορολόγησης των επιχειρήσεων, μια αύξηση του κατώτατου μισθού και μια μείωση του ΦΠΑ από το 2021 και μετά.

Όσον αφορά τις συντάξεις, η Moody’s σημειώνει ότι συνεχίζονται οι συζητήσεις με τους θεσμούς σχετικά με το αν θα γίνουν επιπλέον περικοπές 1% του ΑΕΠ το 2019.