Οι ενεργειακοί αγωγοί που στηρίζουν οι ΗΠΑ

Έντονη κινητικότητα παρατηρείται το τελευταίο διάστημα στα θέματα ενεργειακής γεωπολιτικής, με τη διπλωματία των ΗΠΑ αλλά και την ΕΕ να ξεκαθαρίζουν ακόμη μια φορά τη στάση τους απέναντι στα σχέδια που εξυπηρετούν τη διείσδυση του ρωσικού αερίου στην ΕΕ, με παράκαμψη της Ουκρανίας.

Την περασμένη εβδομάδα ολοκληρώθηκε στις Βρυξέλλες οι εργασίες του Ατλαντικού Συμβουλίου, που περιελάμβανε και το Συμβούλιο Ενέργειας ΕΕ-ΗΠΑ.

Στο τελευταίο συμμετείχαν ο Ντομινίκ Ριστόρι, γενικός διευθυντής Ενέργειας της Κομισιόν, και ο Έιμος Χοχστάιν, ειδικός απεσταλμένος του State Department για τις διεθνείς ενεργειακές υποθέσεις. Ο τελευταίος, ο οποίος αναμένεται στις 17 Μαΐου στη Θεσσαλονίκη για τα εγκαίνια των εργασιών κατασκευής του αγωγού ΤΑΡ, με προχθεσινές δηλώσεις του στο βουλγαρικό Nοvinite περιέγραψε ξεκάθαρα τα σχέδια διεθνών διασυνδέσεων τα οποία στηρίζει η αμερικανική διπλωματία, χαρακτηρίζοντας ταυτόχρονα τα σχέδια ρωσικού ενδιαφέροντος («Ποσειδών» με συμμετοχή ΔΕΠΑ-Edison και East Ring με συμμετοχή της Σλοβακίας) ως «σχέδια αντιπερισπασμού».

Η «επιθετική» στάση που τηρούν κυρίως οι ΗΠΑ (και λιγότερο η ΕΕ) στα θέματα αυτά δεν είναι άσχετη με τις τελευταίες εξελίξεις.

Δηλαδή, την επικείμενη στο τέλος Μαΐου επίσκεψη του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ελλάδα, οπότε αναμένεται να υπογραφεί συμφωνία συνεργασίας που θα περιλαμβάνει και ενεργειακά θέματα, την πρόσφατη υπογραφή ΜΟU μεταξύ της ΔΕΠΑ, της ιταλικής Edison (θυγατρικής της γαλλικής EdF) και της Gazprom για τον αγωγό ρωσικού αερίου από Ελλάδα προς Ιταλία. Ακόμη, με το market test του ελληνοβουλγαρικού αγωγού IGB να βρίσκεται σε εξέλιξη, οι τοποθετήσεις των αξιωματούχων ΕΕ και ΗΠΑ στοχεύουν στη στήριξη του συγκεκριμένου έργου, ώστε να προσελκυσθούν χρήστες που θα εγγυηθούν τη βιωσιμότητά του, καταθέτοντας δεσμευτικές προτάσεις για διέλευση ποσοτήτων αερίου.

Ειδικότερα, μιλώντας στο βουλγαρικό Μέσο, ο κ. Χοχστάιν ξεκαθάρισε ότι «τα σχέδια που είναι έτοιμα για υλοποίηση και εξυπηρετούν τους στόχους της ενεργειακής ασφάλειας, της εθνικής ασφάλειας και της οικονομικής ασφάλειας, είναι οι αγωγοί ελληνοβουλγαρικός-IGB και Trans Adriatic Pipeline-TAP, όπως επίσης και ο τερματικός υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Κροατία (Krk LNG Terminal), ο οποίος θα συνδεθεί με το δίκτυο της Ουγγαρίας. Αυτά είναι τα σχέδια (τα οποία στηρίζουν οι ΗΠΑ), μαζί με άλλα μικρότερα σχέδια στο εσωτερικό της Ευρώπης», ξεκαθαρίζει ο Αμερικανός αξιωματούχος.

Όσο για τα άλλα σχέδια ρωσικού ενδιαφέροντος, ο ίδιος πιστεύει ότι δεν έχουν άλλο στόχο από το να αποσπάσουν την προσοχή από τα «καλά σχέδια» (sic) για την ολοκλήρωση των οποίων απαιτούνται πλέον ελάχιστα, πέραν της βούλησης. Θέλοντας δε να περιγράψει καλύτερα τον τρόπο που χρησιμοποιεί την ενέργεια η ρωσική πολιτική, τονίζει ότι «σύμφωνα με την Ουάσινγκτον, η ενέργεια δεν χρησιμοποιείται μόνο ως "πολιτικό εργαλείο" αλλά επίσης και ως μηχανισμός που μπορεί να διαχωρίσει τη Δυτική Ευρώπη από την Ανατολική Ευρώπη και τις χώρες της Βαλτικής, διαμορφώνοντας δύο εντελώς διαφορετικές πραγματικότητες στις ενεργειακές τους αγορές».

Καταλήγοντας, επισημαίνει ότι οι δυνατότητες των χωρών της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης να επωφεληθούν από τις νέες τεχνολογίες και τις νέες αγορές είναι περιορισμένες (λόγω της εξάρτησής τους από έναν προμηθευτή).

Ο μόνος τρόπος να πάψουν να είναι εξαρτημένες από τον μοναδικό τους προμηθευτή είναι να διαμορφώσουν μηχανισμούς που θα τους επιτρέψουν να δεχτούν νέες ποσότητες αερίου και νέα προϊόντα. Όσο δεν υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές, δεν θα μπορούν να επωφεληθούν. Και είναι κρίμα, ειδικά τώρα που οι τιμές αερίου βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα στην Ευρώπη».

Όχι στα μεγάλα έργα

Οι εργασίες του Ενεργειακού Συμβουλίου ΕΕ-ΗΠΑ στις 5 Μαΐου έδωσαν την ευκαιρία στις δύο πλευρές να διατυπώσουν ευρύτερες απόψεις για τον ρόλο και τον χαρακτήρα που πρέπει να έχουν τα έργα υποδομής κυρίως στο φυσικό αέριο.

Ο Έιμος Χοχστάιν καταρχήν χαρακτήρισε ως θεμελιώδεις κινήσεις της ΕΕ, την προώθηση και εφαρμογή του τρίτου ενεργειακού πακέτου και της Ενεργειακής Ένωσης. Όσο για το κατά πόσο είναι απαραίτητα τα μεγάλα έργα με προϋπολογισμούς δισεκατομμυρίων, τόνισε ότι «η τεχνολογία και ο ιδιωτικός τομέας κινούνται με τόσο γρήγορα βήματα που πολλές φορές τα σχέδια αυτά καθίστανται άνευ αντικειμένου, πριν ακόμη ολοκληρωθούν». Έτσι έγινε απορριπτικός και για τη ρωσική πρωτοβουλία (σε συνεργασία με ευρωπαϊκούς κολοσσούς) να κατασκευαστεί και δεύτερος αγωγός στη Βαλτική, ο Nord Stream II.

Χαρακτήρισε αρνητική την προοπτική του έργου, καθώς όπως είπε στην πρώτη φάση του έργου, ο αγωγός Nord Stream I χρησιμοποιείται σε ποσοστό 50%, αν και το ποσοστό αυτό αμφισβητεί ο διαχειριστής του. Πάντως το θέμα του Nord Stream II ξεκάθαρα έχει να κάνει με την προοπτική διακοπής της ροής ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω του ουκρανικού δικτύου, κάτι που πολεμά με κάθε μέσον η διπλωματία των ΗΠΑ, με συμπαραστάτη την ΕΕ, αν και οι Ευρωπαίοι ενδιαφερόμενοι για το έργο είναι πολλοί και ισχυροί.

Η αναφορά του αφορά παραδείγματα όπως του τερματικού LNG στο νησί Κrk της Κροατίας. Ξεκίνησε να συζητείται και να σχεδιάζεται ως κρατικό χερσαίο τερματικό υψηλού κόστους, για να προωθείται πλέον ως πλωτό (FSRU) με τη συμμετοχή και του ιδιωτικού τομέα και βέβαια με πολύ χαμηλότερο κόστος και με εξυπηρέτηση πέραν της Κροατίας, της Ουγγαρίας, της Αυστρίας και της Σλοβακίας. Αντίστοιχο χαρακτήρα χαμηλού κόστους και υψηλής χρησιμότητας έχει και ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός φυσικού αερίου IGB, καθώς θα επιτρέψει να διοχετευθούν νέες ποσότητες αερίου μέσω της Ελλάδας σε Βουλγαρία, Σερβία, Ρουμανία, ΠΓΔΜ και Ουγγαρία.

Γενικότερα δε επιδιώκεται η προώθηση έργων χαμηλού κόστους με συμμετοχή και του ιδιωτικού τομέα, προκειμένου να διευκολυνθεί η ταχύτερη δυνατή διαμόρφωση στις αγορές συνθηκών ανταγωνισμού μεταξύ ποσοτήτων αερίου από διαφορετικές πηγές (gas-on-gas competition).

«Ας αφήσουμε το αέριο από αγωγούς να ανταγωνιστεί το υγροποιημένο, ας αφήσουμε αέριο από τη Ρωσία, το Κατάρ, ή τις ΗΠΑ, να ανταγωνιστούν το ένα το άλλο, αργότερα ενδεχομένως το αέριο του Ιρακινού Κουρδιστάν να ανταγωνιστεί το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου ή της Αυστραλίας. Αφήστε την αγορά να λειτουργήσουν οι κανόνες της και να υπάρξει ανταγωνισμός με τη Ρωσία», καταλήγει ο ίδιος.

Τέλος, από την πλευρά του και ο γενικός διευθυντής ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ντομινίκ Ριστόρι, καταρχήν εξέφρασε την ικανοποίηση της Επιτροπής για την άφιξη στην Ευρώπη του πρώτου φορτίου αμερικανικού LNG. Όπως δε τόνισε, η ΕΕ αξιοποίησε την επιρροή της στην κυβέρνηση των ΗΠΑ, προκειμένου να άρει τους περιορισμούς στις εξαγωγές αερίου και πετρελαίου. Η είσοδος αερίου από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη αποτελεί μια θεμελιώδη εξέλιξη στην αγορά φυσικού αερίου, καθώς το καύσιμο γίνεται περισσότερο ανταγωνιστικό με θετικότατες επιπτώσεις στις τιμές.

Σε ό,τι δε αφορά στις διεθνείς διασυνδέσεις, και ο κ. Ριστόρι έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην κατασκευή του ελληνοβουλγαρικού αγωγού, όπως και στο τερματικό υγροποιημένου αερίου της Κροατίας, καθώς θα διευκολύνουν τη διακίνηση αερίου στους άξονες Βορρά-Νότου και Ανατολής-Δύσης.