Η ώρα της αλήθειας για την ελληνική οικονομία

H κυβέρνηση που πρέπει να προκύψει από τις εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου, καλείται μέσα στους επόμενους έξι μήνες όχι μόνο να ψηφίσει πολύ δύσκολα μέτρα, που καμιά προηγούμενή της δεν μπόρεσε, και παράλληλα να σταθεροποιήσει την κατάσταση, να βελτιώσει το κλίμα και να προσελκύσει επενδύσεις.

Βέβαια, όλα αυτά φαντάζουν πολύ δύσκολα, ιδίως για όποιους γνωρίζουν την ελληνική πολιτική πραγματικότητα και για όσους γνωρίζουν το μέγεθος των προβλημάτων και την κρισιμότητα της περιστάσεως.

Ωστόσο, αρκετοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι -κάτω από προϋποθέσεις- το παιχνίδι μπορεί να γυρίσει και τελικά να αποδειχτεί πως το 2015 ήταν ο πάτος του βαρελιού, που ακολουθήθηκε από ένα μακροπρόθεσμο ανοδικό κανάλι. Προϋπόθεση γι' αυτό, όμως, είναι να σοβαρευτούμε όλοι μας – σε πολιτικό επίπεδο...

Όλα δείχνουν πως από την προσεχή Δευτέρα 21/9 ξεκινάει μια... άλλη μέρα. Οι σημερινές συζητήσεις για το ποιο κόμμα προηγείται στις δημοσκοπήσεις ή για το ποιος είναι ο καταλληλότερος πρωθυπουργός θα δώσουν τη θέση τους στη σκληρή πραγματικότητα και τα προβλήματά της. Οι συγκεντρώσεις θα σταματήσουν, οι πολιτικοί τόνοι θα πέσουν και τα περισσότερα απ' όσα ελέχθησαν στα debate των πολιτικών αρχηγών και στα κανάλια θα ξεχαστούν για πάντα.

Αντίθετα, σε κάθε περίπτωση:

- Οι Ευρωπαίοι θα σταματήσουν να παρακολουθούν την κατάσταση από μακριά και θα ζητήσουν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να υπογραφούν πολύ δύσκολα νομοσχέδια, όπως για παράδειγμα αυτό για το ασφαλιστικό (Οκτώβριος). Ήδη μας έχουν προειδοποιήσει κατά την προεκλογική περίοδο τόσο οι Γερμανοί όσο και ο πρόεδρος του Eurogroup, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ.

- Η κυβέρνηση θα πρέπει να προχωρήσει άμεσα το ζήτημα της ακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, με λύσεις που πολύ πιθανόν να μην είναι αρεστές σε πολλούς.

- Θα πρέπει να ψηφιστούν τόσα πολλά μέτρα σε σύντομο χρονικό διάστημα, ώστε η χώρα να περάσει με επιτυχία την πρώτη αξιολόγηση του νέου Μνημονίου, προκειμένου να λάβουμε τη δανειακή δόση και να ξεκινήσει η συζήτηση για την ελάφρυνση του δημοσίου χρέους.

- Επιβάλλεται να βρεθεί λύση για τα καθυστερούμενα κονδύλια του ΕΣΠΑ για να πληρωθούν οι ελληνικές επιχειρήσεις και να προχωρήσουν επενδύσεις απαραίτητες για το μέλλον της χώρας.

- Η Τράπεζα της Ελλάδος σε συνεργασία με τη νέα ηγεσία της χώρας θα πρέπει να εξετάσουν τρόπους σταδιακής χαλάρωσης των κεφαλαιακών ελέγχων.

- Οι πολίτες θα κληθούν να καταβάλουν έως το τέλος του έτους φόρους πάνω από 10 δισ. ευρώ.

- Οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά θα κληθούν να πάρουν σειρά σημαντικών αποφάσεων, που μέχρι σήμερα τις αναβάλλουν με το επιχείρημα «άσε να δούμε για μετά τις εκλογές»...

- Και φυσικά, το ελληνικό Δημόσιο θα πρέπει να αρχίσει να αποπληρώνει τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του προς τους προμηθευτές του, οι επιχειρήσεις να καταβάλουν τους απλήρωτους μισθούς στους εργαζομένους τους και οι τράπεζες να αρχίσουν να εισπράττουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, που μάλιστα αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού μετά την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων.

Η ουσία είναι πως η χώρα έχει μείνει ουσιαστικά ακυβέρνητη από τον Νοέμβριο του 2014 (όταν πίστεψε ο κόσμος πως πηγαίνουμε για πρόωρες εκλογές) έως και σήμερα. Και επίσης ότι κατά το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα τα προβλήματα αυξήθηκαν σε αριθμό και μεγάλωσαν σε ένταση, ενώ οι ξένοι επενδυτές -όπως φάνηκε και από το πρόσφατο Roadshow του Χρηματιστηρίου της Αθήνας στο Λονδίνο- είναι σήμερα περισσότερο επιφυλακτικοί για την Ελλάδα και όλα δείχνουν πως θα χρειαστούν ακόμη πολλοί μήνες μέχρις ότου να εξετάσουν το κατά πόσον τα πράγματα έχουν αλλάξει στη χώρας μας και το κατά πόσον μπορούν να επενδύσουν σε μας.

Έτσι, αν το πρώτο εξάμηνο του 2014 είχαν τοποθετήσει 8,3 δισ. ευρώ στις ελληνικές τράπεζες, τον Σεπτέμβριο του 2014 είχαν διαμηνύσει πως φοβούνταν τις πολιτικές εξελίξεις και σήμερα δηλώνουν πως θα πρέπει να ξεκαθαρίσει το νέο πολιτικό και οικονομικό τοπίο στη χώρα, για να επανεξετάσουν τη θέση τους.

Και αυτό γιατί μπορεί οι απώλειες από την πολύμηνη πολιτική αβεβαιότητα και την επιβολή των capital controls να μην ήταν τελικά τόσο έντονες όσο αρχικά προβλεπόταν, ωστόσο:

- Το κούρεμα των ελληνικών καταθέσεων εξακολουθεί να παραμένει ως ένα ενδεχόμενο, ακόμη και αν έχει πολύ περιορισμένες πιθανότητες.

- Ο κίνδυνος εξόδου της χώρας από την ευρωζώνη δεν έχει εκλείψει.

- Σε κάθε περίπτωση, τα προβλήματα της μεγάλης ανεργίας και των πολύ χαμηλών εισοδημάτων σε ένα ευρύ τμήμα του πληθυσμού θα παραμείνουν και μετά τις εκλογές, άρα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν όσο το δυνατόν ταχύτερα και αποτελεσματικότερα.

Τα αντίμετρα

Απέναντι σ' αυτήν τη δυσμενή συγκυρία, ορισμένοι υποστηρίζουν πως... το παιχνίδι μπορεί να γυρίσει, κάτω φυσικά από προϋποθέσεις:

Το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι ο σχηματισμός μιας ισχυρής κυβέρνησης, που θα έχει πολιτική ζωή τουλάχιστον τριών ετών. Τα δύο μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα έχουν εγγυηθεί ότι δεν θα προκύψει νέα προσφυγή στην κάλπη μετά την 20ή Σεπτεμβρίου, ωστόσο οι αμφιβολίες είναι υπαρκτές, κάτω τουλάχιστον από ορισμένα σενάρια εκλογικού αποτελέσματος.

Το δεύτερο θετικό φαίνεται ότι είναι πως και τα δύο μεγαλύτερη κόμματα έχουν αφήσει να εννοηθεί ότι θα υπάρξουν δύσκολα μέτρα μέσα τουλάχιστον στο επόμενο εξάμηνο, ενώ γενικότερα -για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της μεταπολιτευτικής περιόδου- οι υποσχέσεις που δόθηκαν ήταν από πολύ περιορισμένες έως μηδαμινές.

Το τρίτο -και ίσως ακόμη πιο θετικό- είναι πως υπάρχουν λόγοι που θα μπορούσαν να σηκώσουν το ελληνικό ΑΕΠ προς τα πάνω, αναδεικνύοντας το 2015 ως τον... πάτο του βαρελιού:

- Ο τουρισμός και οι εξαγωγές έχουν μπει κατά τα τελευταία σε ένα ανοδικό κανάλι, που είναι πολύ πιθανό να συνεχιστεί και κατά τα επόμενα χρόνια.

- Από τη στιγμή που ο κίνδυνος της χώρας μειωθεί, η Ελλάδα έχει να προσφέρει στους ξένους επενδυτές το «recovery story» (το σενάριο της ανάκαμψης) όταν οι τρέχουσες αποτιμήσεις των ελληνικών περιουσιακών στοιχείων είναι πολύ χαμηλές, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες σε Ευρώπη και ΗΠΑ.

- Αν η επόμενη ελληνική κυβέρνηση καταφέρει να συμμαζέψει τα δημόσια οικονομικά, να προωθήσει τις ιδιωτικοποιήσεις και να σταθεροποιήσει το κλίμα, τότε και οι Ευρωπαίοι πολύ πιθανόν να χαλαρώσουν κάποιους όρους ή καλύτερα να δώσουν με μεγαλύτερη ευκολία κοινοτικά επενδυτικά κονδύλια στη χώρα. Άλλωστε, κοινή πεποίθηση είναι ότι, αν ήθελαν οι Ευρωπαίοι να μας διώξουν από τη ζώνη του ευρώ, θα το είχαν κάνει τον Ιούλιο στις Βρυξέλλες και όχι για παράδειγμα το 2016 αφού στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα θα έχουν δώσει επιπλέον κάποιες δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ.

- Στο εξωτερικό -ίσως εκτός Ευρώπης- υπάρχει ρευστότητα που αναζητά επενδυτικούς προορισμούς.

- Η Ελλάδα πλήττεται σε μικρότερο βαθμό από μια ενδεχόμενη στασιμότητα της κινεζικής οικονομίας σε σύγκριση με τον υπόλοιπο αναπτυγμένο κόσμο.

Η αγορά περιμένει τον καταλύτη

Χωρίς καταλύτη από θετικές εγχώριες ειδήσεις πριν από τις εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου και παρά την αρνητική είδηση με την υποβάθμιση από τον οίκο FTSE Group, η αγορά, όπως έγινε και τον Ιανουάριο, προσπαθεί να κινηθεί υψηλότερα.

Αν και η υποβάθμιση της αγοράς από τον οίκο FTSE Group μεσοπρόθεσμα δεν αποτελεί ευνοϊκό νέο, το γεγονός ότι στις εκθέσεις τους οι επενδυτικοί οίκοι HSBC και Societe Generale εκτιμούν εισροές μέχρι τον Μάρτιο του 2016, οπότε θα γίνει η τελική μετάβαση, έδωσε αφορμή για νέες τοποθετήσεις. Παράλληλα, οι βραχυπρόθεσμοι επενδυτές, όπως και στις διεθνείς αγορές, ποντάρουν στην προσδοκία για θετικά νέα από την απόφαση της Fed για τα επιτόκια.

Πάντως, η αγορά φαίνεται να διαβάζει τις δημοσκοπήσεις με δικό της τρόπο και για την ώρα το μόνο που φαίνεται να την απασχολεί είναι ο σχηματισμός κυβέρνησης, χωρίς να δίνει βαρύτητα στη σύνθεσή της.

Από την άλλη, η κίνηση των μη τραπεζικών μετοχών σε υψηλότερα επίπεδα είναι το σημαντικό νέο για την αγορά, αφού στις τραπεζικές μετοχές όλες οι κινήσεις στην πραγματικότητα γίνονται με βραχυπρόθεσμο χαρακτήρα.

Η συνεχής παραμονή του Γενικού Δείκτη πάνω από τα επίπεδα των 680-685 μονάδων επιτρέπει να παραμένει εφικτό το σενάριο επαναπροσέγγισης των 710 μονάδων. Για τον δείκτη της υψηλής κεφαλαιοποίησης, η διάσπαση των 200 μονάδων μπορεί να φέρει στο προσκήνιο τις 208 ή και τις 215 μονάδες.

Η αύξηση του όγκου συναλλαγών, παρότι οφείλεται μερικώς στη μετακύλιση θέσεων στην αγορά των παραγώγων ελέω triple witching την Παρασκευή 18/9, σίγουρα περιλαμβάνει και πονταρίσματα για το εκλογικό αποτέλεσμα αν κρίνουμε από το άνοιγμα του premium που εμφανίζεται στο συμβόλαιο του δείκτη για τον Οκτώβριο.