Σκληρό stress test για την κυβέρνηση

Μπορεί τα χειρότερα για την ελληνική οικονομία να αποφεύχθηκαν μετά τη συμφωνία με την Ευρώπη, ωστόσο η ελληνική κυβέρνηση καλείται να αντιμετωπίσει σειρά σημαντικών και σοβαρών προκλήσεων το επόμενο τετράμηνο.

Από τη μια πλευρά καλείται να προχωρήσει σε βαθύτατες και πολύπλευρες νομοθετικές αλλαγές σε κρίσιμα ζητήματα (ήδη προαναγγέλθηκε το πρώτο κύμα νομοσχεδίων) και από την άλλη να δημιουργήσει κλίμα ασφαλείας στην οικονομία, που θα μπορούσε να ευνοήσει τη ρευστότητα και την προσέλκυση επενδύσεων. Και όλα αυτά αφού βρει τρόπο να καλύψει τις επείγουσες ανάγκες για ρευστότητα προκειμένου να βγει ο Μάρτιος και να γίνουν οι πληρωμές του ΔΝΤ.

Την εβδομάδα που πέρασε είχαμε ευχάριστα νέα, αλλά μένουν πολλά ακόμη για να γίνουν! Αυτό είναι το μήνυμα που στέλνει η αγορά στην κυβέρνηση και στους επενδυτές, καθώς:

- Η συμφωνία με τους Ευρωπαίους απέτρεψε έναν «ξαφνικό θάνατο» της ελληνικής οικονομίας, που θα προκαλούσε βαρύτατες επιπτώσεις σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.

- Το περιεχόμενο του κειμένου των διαρθρωτικών αλλαγών που συμφώνησε η ελληνική κυβέρνηση με τους Ευρωπαίους, προκάλεσε θετική εντύπωση στην αγορά, αλλά και αντιδράσεις στο εσωτερικό του κόμματος.

Το κείμενο που συμφωνήθηκε με το Eurogroup έστω και αν σε ορισμένες περιπτώσεις φάνηκε υπερφιλόδοξο και σε κάποιες άλλες ασαφές, η ουσία είναι πως βρίσκεται «προς τη σωστή κατεύθυνση» και θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση μιας συμφωνίας με τους Ευρωπαίους τον προσεχή Ιούνιο.

Η δέσμευση για συνέχιση των ιδιωτικοποιήσεων των οποίων η διαδικασία έχει ήδη ξεκινήσει (π.χ. Ελληνικό, περιφερειακά αεροδρόμια) είναι σε θέση να οδηγήσει σε σημαντικές επενδύσεις και σε πολλές θέσεις εργασίας τα επόμενα χρόνια. Βέβαια θα πρέπει και σε αυτό το μέτωπο να ξεπεραστούν οι εσωκομματικές αντιδράσεις.

Παρ' όλα αυτά, φαίνεται πως ακόμη βρισκόμαστε στην αρχή. Σύμφωνα με στελέχη επιχειρήσεων, η κυβέρνηση θα πρέπει να δράσει αποφασιστικά, ταχύτατα και ευέλικτα ώστε, όσο το δυνατόν γρηγορότερα:

1 Να αποκαταστήσει την ομαλότητα και να εμπεδώσει κλίμα βεβαιότητας στην καθημερινή ζωή των πολιτών.

2 Να προχωρήσει σε μια σειρά από κινήσεις, οι οποίες θα αρχίσουν να βελτιώνουν την ρευστότητα στην πραγματική οικονομία.

3 Να δημιουργήσει το κατάλληλο κλίμα, για να αρχίσουν και πάλι να προσελκύονται στη χώρα επενδύσεις από το εξωτερικό.

4 Να προετοιμάσει με κατάλληλο τρόπο το έδαφος για να προκύψει συμφωνία με τους Ευρωπαίους δανειστές τον προσεχή Ιούνιο.

Δύσκολη εξίσωση

Πόσο εφικτά όμως είναι όλα αυτά μέσα στο προσεχές τετράμηνο; Κύκλοι της αγοράς φοβούνται -με δεδομένη την απουσία οποιασδήποτε χρηματοδότησης από την πλευρά της Ευρώπης- πως στο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, το ελληνικό δημόσιο θα συνεχίσει να απομυζά ρευστότητα από τις τράπεζες και την πραγματική οικονομία.

Και πράγματι, η κυβέρνηση δεν έχει πείσει καν για το πώς θα μπορέσει να εξοφλήσει -χωρίς νέους φόρους, χωρίς έκτακτη εισφορά (την οποία πρώτη φορά έβαλε στο τραπέζι ο υπουργός Οικονομικών), χωρίς χρηματοδότηση από το εξωτερικό- τις υποχρεώσεις της χώρας, αν δεν... ξεζουμίσει την πραγματική οικονομία από ρευστότητα.

H JP Morgan, μάλιστα, εκτιμά πως μέχρι τον Ιούνιο πολύ μικρό ποσοστό καταθέσεων θα επιστρέψει στις ελληνικές τράπεζες, μετά την εκροή 22 δισ. ευρώ κατά το τρίμηνο Δεκεμβρίου 2014 - Φεβρουαρίου 2015. Και, τέλος, άνθρωποι της αγοράς εκτιμούν πως οι ξένοι δεν θα αρχίσουν να επενδύουν σημαντικά ποσά στην Ελλάδα πριν από την ολοκλήρωση των συνομιλιών με την Ευρώπη και τη σύναψη συμφωνίας τον προσεχή Ιούνιο.

Όλα αυτά δημιουργούν προβληματισμό για την πορεία της ελληνικής οικονομίας για το πρώτο μισό του 2015, καθώς έχουν ήδη παρέλθει δύο ουσιαστικά νεκροί μήνες σε ό,τι αφορά το ΑΕΠ και τα δημόσια οικονομικά. Έτσι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των περισσότερων παραγόντων που ρωτήσαμε, το φετινό ΑΕΠ δεν θα φτάσει το +2,9% που αναγράφεται στον προϋπολογισμό, αλλά ούτε θα πέσει στο +0,6% που πρόβλεψε πρόσφατα η Merrill Lynch.

Χαρακτηριστικό στοιχείο της κατάστασης είναι πως ο υπουργός Επικρατείας της κυβέρνησης, κ. Νίκος Παππάς, δήλωσε ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο για την κυβέρνηση θα είναι μια ενδεχόμενη αδυναμία της να μη δουλέψει αποτελεσματικά τους επόμενους μήνες.

Η αλήθεια είναι πως έχει δεσμευτεί για δεκάδες μεγάλες μεταρρυθμίσεις που –τουλάχιστον- θα πρέπει να έχουν νομοθετηθεί το επόμενο τετράμηνο για σειρά από καυτά θέματα: Δίκαιο και αποτελεσματικό σύστημα, νομικό πλαίσιο και υποδομές για την πάταξη του λαθρεμπορίου στα καύσιμα, διατάξεις και δράσεις για την περιστολή της φοροδιαφυγής, συγχωνεύσεις φορέων του δημοσίου, τομές στο ασφαλιστικό, αλλαγές στα μισθολόγια των δημοσίων υπαλλήλων, έλεγχοι δαπανών του δημοσίου σε ΟΤΑ, καθώς και τόσα άλλα χρονοβόρα και επίπονα ζητήματα, θα πρέπει να έχουν κλείσει σε σύντομο χρονικό διάστημα. Και αν μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα, οι Ευρωπαίοι αρκέστηκαν σε γενικόλογες παρατηρήσεις, σε τέσσερις μήνες θα ζητήσουν αναλυτικές και εμπεριστατωμένες προβλέψεις, καθώς και πειστικά απολογιστικά στοιχεία των τελευταίων τεσσάρων μηνών.

Ζήτημα σταθερότητας

Πέραν αυτών, στην Ελλάδα το επόμενο τετράμηνο θα πρέπει να διατηρηθεί η ομαλότητα σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Ωστόσο, ήδη στην τελευταία σύγκληση της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκαν πέντε βουλευτές που καταψήφισαν το περιεχόμενο της συμφωνίας με την Ευρώπη και άλλοι πέντε που ψήφισαν «λευκό», ενώ όπως προαναφέρθηκε ενστάσεις υπήρξαν και στην Κεντρική Επιτροπή. Βέβαια, πιθανότατη είναι η στήριξη της θεωρούμενης «μνημονιακής» αντιπολίτευσης, ωστόσο βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή, καθώς:

1 Θεωρείται βέβαιο ότι η κυβέρνηση θα κληθεί να πάρει δυσάρεστα οικονομικά μέτρα μέχρι τον Ιούνιο, με τον υπουργό Οικονομικών να προσπαθεί να καθησυχάσει λέγοντας ότι οι αλλαγές στον ΦΠΑ δεν θα αφορούν νησιά, τουρισμό και τρόφιμα. Από την ανάγνωση επίσης της συμφωνίας με την Ευρώπη, υπονοούνται κάποιες μειώσεις στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων και νέοι περιορισμοί δαπανών σε υγεία, παιδεία, τοπική αυτοδιοίκηση.

2 Ηδη έχουν αρχίσει να φαίνονται οι πρώτες κυβερνητικές αρρυθμίες, όπως για παράδειγμα τα περί προτύπων σχολείων στον χώρο της παιδείας ή οι δηλώσεις υπουργών που είναι αντίθετες με το γράμμα και το πνεύμα της συμφωνίας με την Ευρώπη.

Αγορά στα... τρία

Υπό αυτά τα δεδομένα, η ελληνική χρηματιστηριακή αγορά βρίσκεται σπασμένη σε τρία κομμάτια: στις -χαμηλότερου κινδύνου- εταιρείες με διεθνοποιημένο προσανατολισμό (οι περισσότερες εκ των οποίων διαπραγματεύονται σε επίπεδα Γενικού Δείκτη 1.200 μονάδων), στις τραπεζικές μετοχές που χαρακτηρίζονται από εντονότατη μεταβλητότητα και πολύ χαμηλά επίπεδα αποτιμήσεων (υψηλότερου κινδύνου) και, τέλος, στις δεκάδες μετοχές της χαμηλής κεφαλαιοποίησης που λόγω της ασήμαντης εμπορευσιμότητάς τους, συχνά ανταποκρίνονται στις εξωτερικές μεταβολές των συνθηκών με περιορισμένα αντανακλαστικά και χρονική καθυστέρηση.

Σύμφωνα λοιπόν με τους περισσότερους αναλυτές και υπό την προϋπόθεση ότι οι συζητήσεις με τους Ευρωπαίους εταίρους τον προσεχή Ιούνιο θα καταλήξουν σε συμφωνία, υπάρχουν δυνατότητες ανόδου του Γενικού Δείκτη, με ασφαλέστερες επιλογές τα «διεθνοποιημένα χαρτιά» και τα κρατικά ομόλογα, οι αποδόσεις των οποίων εκτιμάται -με βάση πάντοτε το σενάριο της συμφωνίας του προσεχούς Ιουνίου- ότι θα υποχωρήσουν. Σε ό,τι αφορά τέλος τις τράπεζες, αυτές συνεχίζουν να αποτελούν τίτλους που αφορούν τους λάτρεις των έντονων διακυμάνσεων.

Τα δεδομένα για το χρηματιστήριο και τα ομόλογα

Το πρώτο ζητούμενο για το χρηματιστήριο και τα ομόλογα ήταν να υπάρξει μια αρχική συμφωνία που να διασφαλίζει την απρόσκοπτη λειτουργία των τραπεζών και την παραμονή της χώρας στη νομισματική ένωση, χωρίς αστερίσκους και ερωτηματικά. Η επίτευξη αυτού το πρωταρχικού στόχου μετατόπισε το ενδιαφέρον στη συμφωνία και στο περιεχόμενο των ελληνικών προτάσεων προς το Eurogroup.

Οι αγορές υποδέχτηκαν με θετικές διαθέσεις τις ελληνικές προτάσεις στο Eurogroup, παρότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εξέφρασαν τις επιφυλάξεις τους για την έλλειψη ποσοτικών στοιχείων, αλλά και ρητών δεσμεύσεων αναφορικά με το ήδη υπάρχον πρόγραμμα.

Οι αισιόδοξοι πιστεύουν πως οι κινήσεις της κυβέρνησης αποτελούν σημαντική διαφοροποίηση από τις προεκλογικές της δεσμεύσεις της και επίσης διαπιστώνουν ότι η λίστα με τις μεταρρυθμίσεις που προωθήθηκε, αν και εφόσον παραμείνει ως έχει, θα αποτελέσει μεγάλη τομή στην Ελλάδα για να αντιμετωπιστούν πειστικά χρόνιες αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας.

Το δεύτερο στοιχείο είναι η αυξημένη πιθανότητα αυτό το σχέδιο αλλαγών και μεταρρυθμίσεων να τύχει ευρύτερης αποδοχής και από τις λοιπές φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις της χώρας, οι οποίες θα το στηρίξουν είτε στο σύνολό του είτε εν μέρει όταν έρθει στη Βουλή για να ψηφιστεί.

Στον αντίποδα, οι απαισιόδοξοι, αν και αναγνωρίζουν την πρόοδο που έχει σημειωθεί σε μια σειρά θεμάτων και διαδικασιών, εξακολουθούν να θεωρούν ότι ο μεγαλύτερος εχθρός της νέας κυβέρνησης δεν βρίσκεται στο εξωτερικό ή στην αντιπολιτευτική πολιτική των άλλων κομμάτων, αλλά στο εσωτερικό του ίδιου του κυβερνώντος κόμματος.

Εκεί στηρίζουν τα ισχυρά και όχι αναίτια επιχειρήματα των απαισιόδοξων ότι αυτές οι μεταρρυθμίσεις δεν είναι δυνατόν να ψηφιστούν από την κοινοβουλευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ, ειδικά εάν τύχουν και ευρείας αποδοχής από τα «μνημονιακά» κόμματα της Ν.Δ., του ΠΑΣΚΟΚ και του Ποταμιού. Αυτό το αρνητικό ενδεχόμενο θα μπορούσε να οδηγήσει άμεσα είτε σε ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις που θα μπορούσαν να σχετίζονται με μια νέα κυβέρνηση εθνικής ενότητας, είτε σε βουλευτικές εκλογές και -στο χειρότερο σενάριο- σε δημοψήφισμα για το νέο μνημόνιο και την παραμονή της χώρας στο ευρώ ή ακόμα και σε σημαντική ολική σύγκρουση με τους Ευρωπαίους εταίρους. Χαρακτηριστικές ως προς αυτό ήταν οι τοποθετήσεις του πρωθυπουργού στην κεντρική επιτροπή.

Παρότι λοιπόν η αγορά των μετοχών μετά τις σαρωτικές μετεκλογικές απώλειες έχει βρεθεί να μετρά σημαντικά κέρδη, όχι μόνο στις τραπεζικές μετοχές, αλλά και σε όλο το ταμπλό και στα ομόλογα, ο φόβος και η αβεβαιότητα ότι όλα μπορεί να τιναχθούν στο αέρα εξακολουθεί να υπάρχει, αφού το βασικότατο θέμα χρηματοδότησης της οικονομίας παραμένει άλυτο. Συνεπώς, η κυρίαρχη άποψη είναι ότι η μεταβλητότητα στην ελληνική αγορά μετοχών και ομολόγων θα παραμείνει τους επόμενους μήνες.