Εργα βιολογικού καθαρισμού και αποχέτευσης αφορά το 30% των περίπου τριών δισ. ευρώ που είναι ο συνολικός προϋπολογισμός των 165 έργων προτεραιότητας του ΕΣΠΑ, όπως συμφώνησε η Ελλάδα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Πρόκειται για βιολογικούς καθαρισμούς και αποχετευτικά δίκτυα, συνολικής δαπάνης άνω του ενός δισεκατομμυρίου, που έχουν ενταχθεί στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Περιβάλλον» (ΕΠΠΕΡΑ) και αποτελούν ήδη πεδίο έντονης αντιπαράθεσης μεταξύ των εργολάβων.

Οι κόντρες, κυρίως με αφορμή το σύστημα «μελέτη – κατασκευή» με το οποίο προωθούνται αρκετά εξ’ αυτών και οι ουκ ολίγες προσφυγές οδηγούν σε πολύμηνες καθυστερήσεις των αναθέσεων. Ορισμένα έργα «σέρνονται» από το Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (Γ’ ΚΠΣ), ενώ κάποια άλλα είναι ημιτελή με αποτέλεσμα η Ελλάδα να βρίσκεται αντιμέτωπη με νέο πρόστιμο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Στα έργα προτεραιότητας του ΕΣΠΑ, που ανακοινώθηκαν κατά την τελευταία επίσκεψη του επιτρόπου Περιφερειακής Πολιτικής Γιοχανες Χαν, περιλαμβάνεται και κονδύλι 1,05 δισ. για τους βιολογικούς καθαρισμούς, αλλά δεν αφορά αποκλειστικά σε νέα έργα.

Σημαντικοί πόροι πρέπει να διατεθούν προκειμένου να επιστρέψουν οι εργολάβοι σε εργοτάξια τα οποία εγκατέλειψαν επειδή το δημόσιο τους οφείλει σημαντικά ποσά. Κονδύλια απαιτούνται και για να λειτουργήσουν 25 – 30 βιολογικοί καθαρισμοί η κατασκευή των οποίων έχει ολοκληρωθεί. Δεν λειτουργούν είτε γιατί δεν υπάρχουν αποχετευτικά δίκτυα, είτε για άλλους λόγους (κακοτεχνίες, προσφυγές, κ.λπ).

Η Ελλάδα πρέπει να βιαστεί καθώς έως τα τέλη του 1998 έπρεπε να έχουν δημιουργηθεί εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων σε όσους οικισμούς άνω των 10.000 κατοίκων απορρίπτουν λύματά σε "ευαίσθητες" περιοχές. Μέχρι τα τέλη του 2000, έπρεπε να λειτουργούν αντίστοιχες εγκαταστάσεις για όλους τους οικισμούς άνω των 15.000 κατοίκων.

Μέχρι τα τέλη του 2005 θα έπρεπε ουσιαστικά να εξυπηρετούνται από βιολογικούς καθαρισμούς όλοι οι οικισμοί που έχουν από 2.000 έως 15.000 κατοίκους.

Με δεδομένο πως ακόμα και μεγάλες περιοχές της Αττικής (από το Θριάσιο μέχρι το Γέρακα, τη Νέα Μάκρη και τη Ραφήνα) δεν διαθέτουν ούτε δίκτυα αποχέτευσης, ούτε βιολογικό καθαρισμό, η Ελλάδα έχει παραβιάσει τα συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα.

Πάντως υπήρχαν και άλλες χώρες της Ε.Ε. που πήγαν ακόμα χειρότερα από την Ελλάδα, τουλάχιστον σύμφωνα με στοιχεία του 2009. Τότε υπήρχαν στην χώρα μας περιοχές που διέθεταν πλήρως κατασκευασμένα δίκτυα αποχέτευσης (Γαστούνη-Βαρθολομιό, Σκύρος, Δοξάτο, Λαγκαδάς και Νιγρίτα) αλλά δεν είχαν βιολογικό καθαρισμό ή περιοχές όπου είχαν ημιτελή δίκτυα αποχέτευσης, όπως Λεχαινά-Ανδραβίδα-Τραγανό, Πάτμος, Αταλάντη, Σπερχειάδα, Στυλίδα, Ορχομενός, Βάγια, Προσοτσάνη και Νέα Ζίχνη).

Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στους οικισμούς με πληθυσμό 2.000 – 15.000 κατοίκους καθώς περίπου το 80% της συγκεκριμένης κατηγορίας δεν εξυπηρετείται από βιολογικό καθαρισμό.

Με την εξαίρεση της Ανατολικής Αττικής και του Θριασίου, στις μεγάλες πόλεις η κατάσταση έχει ομαλοποιηθεί (αρκεί να λειτουργήσουν ορισμένοι αδρανείς βιολογικοί καθαρισμοί).

Σήμερα έχουν κατασκευαστεί ή βρίσκονται υπό κατασκευή περί τις 350 εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων.

Τα κονδύλια του ΕΣΠΑ θα συμβάλλουν στην ολοκλήρωση αρκετών εξ’ αυτών προκειμένου να αποφευχθούν τα νέα πρόστιμα από την Ε.Ε.

Επειδή το ΕΠΠΕΡΑ είναι ένα από τα λίγα προγράμματα του ΕΣΠΑ που έχει «ψαχνό» για τους μικρομεσαίους εργολάβους, έχουν δοθεί ομηρικές μάχες. Δεν είναι λίγοι οι εκπρόσωποι των τεχνικών εταιρειών που έχουν υποστηρίξει πως η φάμπρικα με τις προκηρύξεις των έργων με το σύστημα «μελέτη – κατασκευή» έχει οδηγήσει σε υψηλότερο κόστος (τουλάχιστον 30% έναντι των έργων που προκηρύσσονται με το σύστημα της μειοδοσίας και με ξεχωριστή μελέτη) καθώς και σε χρονοβόρες διαδικασίες εξαιτίας των προσφυγών και ενστάσεων.

Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός πως σχεδόν σε όλους τους διαγωνισμούς υπήρξαν καταγγελίες για "στημένες" επιτροπές που βαθμολογούσαν ευνοϊκά τη μελέτη του "εκλεκτού" και αρνητικά τις άλλες. Μέχρι και επιταγές με εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ αναφέρθηκαν σε τέτοιους "διαγωνισμούς", σύμφωνα με ανακοίνωση εργοληπτικού συνδέσμου.