Το μη χείρον βέλτιστο. Μπροστά στην επαπειλούμενη χρεοκοπία, κακήν κακώς αποκτούμε μια κυβέρνηση «εθνικής ενότητας», περιορισμένης διάρκειας και προσδοκιών.

Παρότι ενδέχεται να επιτύχει πρόσκαιρη επικοινωνιακή εκτόνωση (η αντιπολίτευση περιορίζεται στα κόμματα της Αριστεράς), διατηρώ ζωηρές αμφιβολίες για το αν θα αποφορτίσει τα τμήματα της κοινωνίας που αντιδρούν στα μέτρα, για να μη χάσουν δίκαια ή άδικα κεκτημένα.

Η σήψη του πολιτικού συστήματος και η «απονομιμοποίησή» του, η χύδην ανάμιξη σωστών και λανθασμένων μέτρων το προηγούμενο διάστημα και η έλλειψη οργανωμένου κρατικού μηχανισμού μάλλον ξεπερνούν τις δυνατότητες υπέρβασης μιας εξ ορισμού μεταβατικής κυβέρνησης.

Εκτός αν δεν κάνει τίποτε για τα «τρέχοντα», πέρα από το να βάλει υπογραφές στο νέο μνημόνιο, οπότε ευλόγως θα υπάρξουν άλλου τύπου προβλήματα με τους δανειστές μας.

Στη λήξη της, δε, μάλλον θα αντικατασταθεί από μία άλλη, που, εκτός απροόπτου, θα έχει τα ίδια «συνθετικά» χαρακτηριστικά λόγω ελλείψεως αυτοδυναμίας. Μένει να δούμε πώς θα είναι τότε οι συνθήκες στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

Διότι στην Ευρώπη οι εξελίξεις λαμβάνουν τη μορφή χιονοστιβάδας. Η κατάσταση στις αγορές δείχνει ότι οι αποφάσεις της 26ης Οκτωβρίου και του G20 για μια ευρύτερη «λύση» στην Ευρώπη έχουν ήδη ξεπεραστεί.

Ο μηχανισμός EFSF πρακτικά δεν υπάρχει ακόμη, ενώ οι λύσεις που επιλέχθηκαν για την ενίσχυσή του μοιάζουν σήμερα με τσιρότα σε τραύμα που χρήζει χειρουργικής επέμβασης.

Η Ιταλία (βοηθούσης και της εσωτερικής πολιτικής κατάστασης, που μοιάζει επικίνδυνα με την ελληνική), κινείται ταχύτατα προς την κατάρρευση, οι σχεδιασμοί ανατράπηκαν και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανέλαβε ξανά τον ρόλο του πυροσβέστη με την πρόσφατη μείωση των επιτοκίων και τις μαζικές πλέον αγορές (ιταλικών κυρίως) ομολόγων.

Η Γαλλία ανακοίνωσε νέο πακέτο μέτρων λιτότητας και την ίδια ώρα οι περισσότεροι αναλυτές προβλέπουν ότι τα μονόπλευρα προγράμματα λιτότητας θα επιδράσουν αρνητικά στην (ήδη αναιμική) ανάπτυξη των «προβληματικών» χωρών.

Όλα λοιπόν δείχνουν ότι η προσπάθεια των Γερμανών (και άλλων Βόρειων) να αντιμετωπίσουν την κρίση χωρίς τη δυναμική και μόνιμη ανάμιξη του «απεριόριστου» ισολογισμού της ΕΚΤ είναι ένα βήμα πιο κοντά στην οριστική και αμετάκλητη αποτυχία.

Οι περισσότεροι αναλυτές τονίζουν ότι η Γερμανία θα πρέπει να αλλάξει στάση. Να συμφωνήσει σε περαιτέρω μείωση των επιτοκίων και στην ενίσχυση του EFSF, μέσω της ΕΚΤ, προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η κρίση και να ενισχυθεί η ρευστότητα. Ταυτόχρονα, αρκετοί υπογραμμίζουν πλέον ότι θα πρέπει να ενισχυθεί η ανάπτυξη, ειδικά στις χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα.

Ωστόσο, τέτοιου είδους επιλογές αφενός απαιτούν σημαντική αλλαγή φιλοσοφίας εκ μέρους της Γερμανίας και των δορυφόρων της κι αφετέρου προϋποθέτουν σημαντικά ανταλλάγματα.

Κι έτσι ερχόμαστε στον πρώτο δρόμο: της περαιτέρω «ένωσης». Μιλάμε για την οργανωμένη κίνηση προς μια «ομοσπονδιακή Ευρώπη», στην οποία προφανώς θα πρωταγωνιστεί η Γερμανία.

Στη ζώνη αυτή -σε βάθος ορίζοντα- το χρέος είναι πρακτικά ενιαίο, ευρωπαϊκό, ενώ οι χώρες που ανήκουν σε αυτήν παραχωρούν βασικά κυριαρχικά δικαιώματα προς την «ομοσπονδιακή» διοίκηση, ιδίως σε θέματα δημοσιονομικά, αλλά όχι μόνο σε αυτά..

Το σενάριο αυτό εύλογα θα απαιτήσει χρόνο για την ενδεχόμενη υλοποίησή του.

Ωστόσο, εκτιμώ ότι η τροχοδρόμησή του, με συγκεκριμένους, σαφείς, «γερμανικούς» όρους, αποτελεί προαπαιτούμενο για να αλλάξει στάση η πτέρυγα των βόρειων κρατών. Κάποιες, άλλωστε, από τις προϋποθέσεις, όπως ήδη φαίνεται (και από την ανοιχτά «επιτακτική» στάση έναντι της Ελλάδας) συντελούνται επίσημα και ανεπίσημα στις μέρες μας.

Ο δεύτερος δρόμος είναι αυτός της… διχοτόμησης! Που θα ανοίξει στην περίπτωση όπου η κρίση ξεπεράσει κάποια όρια, καθώς ο χρόνος των αγορών συνεχίζει να κινείται ταχύτερα από τον πολιτικό χρόνο των Ευρωπαίων ηγετών.

Οι συνέπειες που θα είχε η αποχώρηση ενός κράτους από το ενιαίο νόμισμα έχουν ήδη αναλυθεί από πολλούς και είναι πράγματι δυσβάστακτες. Είτε το κράτος αυτό είναι οικονομικά ισχυρό είτε όχι.

Αυτό που δεν έχει ακόμη μελετηθεί αρκετά είναι τι θα συμβεί αν μια ομάδα ισχυρών οικονομικά κρατών αποφασίσει να αποχωρήσει, αφήνοντας στην ενιαία ζώνη τα υπόλοιπα, προκειμένου να ιδρύσει μια νέα!

Το βέβαιο είναι ότι σε αυτήν την περίπτωση οι δυσμενείς συνέπειες θα είναι μικρότερες. Και γι' αυτούς που φεύγουν (μικρότερη ανατίμηση του νέου νομίσματος) και γι' αυτούς που μένουν (de facto υποτίμηση του ευρώ και του χρέους τους προς το εξωτερικό, αύξηση ανταγωνιστικότητας, αλλά χωρίς καταβαράθρωση του νομίσματος).

Το αβέβαιο είναι με ποια διαδικασία θα μπορούσε να συμβεί με την απαιτούμενη ταχύτητα, μια και δεν υπάρχει προηγούμενο.

Σε κάθε περίπτωση, οι αναταράξεις σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο θα είναι μεγάλες. Όποιος δρόμος κι αν επιλεγεί.


ΥΓ.: Υπάρχει, βεβαίως, κι ένας τρίτος δρόμος: αυτός της διάλυσης της ευρωζώνης, που είναι το χειρότερο και το πιο ακραίο σενάριο, με βάση τους διεθνείς συσχετισμούς. Δεν μπορεί, όμως, να αποκλειστεί εφόσον επικρατήσουν συνθήκες αντιπαλότητας και πανικού, παρότι για αρκετές χώρες, μία εξ αυτών και η Ελλάδα, οι συνέπειες θα είναι ολέθριες. Γι' αυτό ίσως προτιμώ να μην το πολυσκέφτομαι.