Είναι πολύ νωρίς για να ξέρουμε το ακριβές περιεχόμενο του δημοψηφίσματος, που ανήγγειλε χθες ο πρωθυπουργός, ή με ποια ακριβώς διαδικασία θα γίνει. Άλλωστε, με δεδομένο ότι θα λάβει χώρα κάπου στον Γενάρη, δεν είναι καν βέβαιο ότι η κυβέρνηση θα έχει αντέξει μέχρι τότε.

Η ουσία όμως είναι μία:

Αν γίνει το δημοψήφισμα, ο πολίτης θα έχει τη δυνατότητα να απαντήσει ο ίδιος σε ένα θεμελιώδες ερώτημα: αν θέλει να παραμείνει η Ελλάδα στο ευρώ, με τους όρους που έχουν διαμορφωθεί, ήτοι με την εφαρμογή της συμφωνίας που επιτεύχθηκε στη Σύνοδο Κορυφής.

Η χθεσινή απόφαση του κ. Παπανδρέου συμφωνεί με την απάντηση που έδωσε η πλειονότητα των πολιτών (54,2%) σε ερώτημα της Kappa Research αν θα ήθελαν να εγκριθεί η νέα σύμβαση με δημοψήφισμα.

Ωστόσο, στην ίδια δημοσκόπηση, το 45,5% δήλωσε ότι θα καταψηφίσει και μόλις το 35,2% ότι θα υπερψηφίσει, παρότι το 72,5% επιθυμεί να παραμείνει η χώρα στο ευρώ.

Συνεπώς, υπάρχουν δύο ρεαλιστικά σενάρια: ο λαός υπερψηφίζει και η συμφωνία εφαρμόζεται ή ο λαός καταψηφίζει και η συμφωνία δεν εφαρμόζεται...

Το ερώτημα είναι τι γίνεται μετά. Η κυβέρνηση υποστηρίζει πως έχει εξαντλήσει τα περιθώρια επαναδιαπραγμάτευσης με την Ευρώπη, άρα για όσους την πιστεύουν τυχόν απόρριψη της συμφωνίας θα πρέπει να σημάνει και de facto χρεοκοπία της χώρας, πιθανώς και έξοδό της από το ευρώ.

Ωστόσο, αν πιστέψουμε την άποψη της Νέας Δημοκρατίας ότι υπάρχουν διαπραγματευτικά περιθώρια που δεν έχει αξιοποιήσει η κυβέρνηση κι ότι η όλη συνταγή είναι λάθος, τότε αν δεν ψηφιστεί η συμφωνία θα πρέπει να ξεκινήσει από την αρχή μια νέα διαπραγμάτευση με την Ευρώπη.

Εδώ, λοιπόν, βρίσκεται και η κρυφή «πολιτική» αξία ενός δημοψηφίσματος.

Όχι μόνο ο κάθε πολίτης αλλά και το κάθε κόμμα θα πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του. Αν κάποια κόμματα πιστεύουν ότι υπάρχουν περιθώρια επαναδιαπραγμάτευσης για καλύτερη συμφωνία, θα πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη και να προτείνουν στον πολίτη να πει «όχι», με σκοπό να γίνει καλύτερη διαπραγμάτευση στη συνέχεια.

Υπό τον κίνδυνο, όμως, να χρεωθούν την ευθύνη αν χρεοκοπήσει ανεξέλεγκτα η Ελλάδα.

Υπάρχουν, βέβαια, και αντίθετες απόψεις.

Κάποιοι αντιτίθενται επί της αρχής, επικαλούμενοι τις συνθήκες κρίσης και τη δυσαρέσκεια της κοινωνίας, με τον φόβο ενός πιθανού «όχι». Αυτοί μάλλον ξεχνούν το θεμέλιο της Δημοκρατίας. Ότι κάθε πολίτης έχει μία ψήφο, ανεξαρτήτως γνώσεων και επιπέδου, για να αποφασίζει όπως νομίζει για λογαριασμό του.

Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, πάλι, ζητούν αντί για δημοψήφισμα να γίνουν εκλογές. Τυπικά, μάλλον έχει δίκιο η κυβέρνηση. Ψηφίστηκε για μία 4ετία, έχει (ακόμη) τη δεδηλωμένη και προκαλεί δημοψήφισμα για ένα μεγίστης σημασίας θέμα, που θα δεσμεύσει την ελληνική πλευρά για πολλά χρόνια. Δικαίωμά της από τη στιγμή όπου οι άλλες παρατάξεις αρνούνται να δεσμευτούν οικειοθελώς..

Επί της ουσίας, δεν βλέπω τι θα αλλάξει αν γίνουν εκλογές, για το ίδιο θέμα, αντί δημοψήφισμα. Αν οι εκλογές γίνουν σύντομα, πριν από την πλήρη γνωστοποίηση της συμφωνίας, οι πολίτες δεν θα ξέρουν ποια είναι η νέα δανειακή συμφωνία, οπότε δεν θα ξέρουν αν πρέπει να πάνε με αυτούς που είναι υπέρ της ή με αυτούς που είναι εναντίον της. Όλες δε οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι πολύ δύσκολα θα προκύψει αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Αλλά και μετά τη γνωστοποίηση της συμφωνίας να τοποθετηθούν οι εκλογές, πάλι προκύπτει πρόβλημα. Αν κάποια κόμματα της αντιπολίτευσης συναινούν στη νέα δανειακή συμφωνία, γιατί θα αρνηθούν να την ψηφίσουν στην παρούσα Βουλή, προσφέροντας την ευρύτερη συναίνεση που εναγωνίως αναζητά η κυβέρνηση αλλά και η Ευρώπη;

Κι αν πάλι πράγματι δεν συμφωνούν ούτε δεσμεύονται να την τηρήσουν, τότε γιατί ο «εθνικός κίνδυνος» που προκαλεί το δημοψήφισμα δεν προκαλείται κι από τις εκλογές; Γιατί τότε δεν θα εκτροχιαστούν οι εξελίξεις;

Ας μη βαυκαλιζόμαστε, λοιπόν. Το δημοψήφισμα ίσως είναι μια πρώτη διέξοδος στο αδιέξοδο που έχει διαμορφωθεί. Τα κόμματα κι οι πολιτικές ηγεσίες αδυνατούν να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, να συνεννοηθούν, να δώσουν λύσεις, οπότε τι απομένει από το να απαντήσει η ίδια η κοινωνία;

Μπορεί αυτό να είναι μια αρχή. Μια ευκαιρία για την κοινωνία να σκεφτεί πιο καθαρά τι θέλει, τι επιδιώκει και ποιοι είναι οι στόχοι της.