Πρόσφατα γράψαμε για την επερχόμενη κατάρρευση των «κανόνων της διεθνούς τάξης» που για δεκαετίες επέβαλε μέσω των ΗΠΑ η Δύση.
Λιγότερο από 15 ημέρες αργότερα, ήρθε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Φινλανδίας Αλεξάντερ Στουμπ (πολύ γνωστός και στην Ελλάδα από την περίοδο 2015-2016), ένας γνήσιος liberal, ευρωπαϊστής, φιλοαμερικανός και πολέμιος της Ρωσίας, με άρθρο στον Economist και συνέντευξη στη Wall Street Journal να επιβεβαιώσει την κατάσταση.
Ο τίτλος του θέματος στη Wall Street Journal τα λέει όλα, «Μόνο η Κίνα μπορεί να δώσει τέλος στον πόλεμο της Ουκρανίας» υποστηρίζει ο Π.τ.Δ. της Φινλανδίας, σημειώνοντας ότι θα πρέπει να μειωθεί από τις ΗΠΑ η ένταση ενάντια στη νέα υπερδύναμη. Κάτι που είχαμε επισημάνει αρθρογραφικά εδώ και εδώ από αυτή τη μικρή γωνία του κόσμου, σχεδόν 18 μήνες πριν, χαρακτηρίζοντας μάλιστα την εμπλοκή της Κίνας στο Ουκρανικό ως αναπόδραστη.
Aκόμη πιο άμεση -και ωμή- είναι η διαπίστωσή του στο άρθρο στον Economist :«Πολλοί, συμπεριλαμβανομένου και εμένα, πίστευαν ότι το τέλος του ψυχρού πολέμου θα σήμαινε το τέλος της ιστορίας -ότι τα περισσότερα από τα περίπου 200 εθνικά κράτη του κόσμου θα έλκονταν προς ανοιχτές, δημοκρατικές και ελεύθερες κοινωνίες. Αυτό δεν συνέβη.
Η αποδοχή της πραγματικότητας είναι μια καλή αφετηρία για τη χάραξη πολιτικής. Η εποχή της δυτικής κυριαρχίας, όπως την ξέραμε, έχει τελειώσει. Το ερώτημα είναι πώς θα μοιραστεί η παγκόσμια δύναμη στο μέλλον», σημειώνει ο Άλεξ Στουμπ, προκρίνοντας περισσότερο πραγματισμό στη στρατηγική της Δύσης, αντί τις προβολής «αξιών», με τον «παγκόσμιο Νότο» στο επίκεντρο, αφού εντέλει εκεί θα κριθεί η μορφή της νέας παγκόσμιας τάξης.
Όμως ακόμη κι αν οι απόψεις του κ. Στουμπ εισακουστούν, κάτι που δεν φαίνεται ιδιαίτερα πιθανό προς το παρόν, με βάση την κρατούσα πολιτική στις ΗΠΑ, που απολαμβάνει μάλιστα διακομματικής συναίνεσης έναντι της Κίνας, η διέλευση του κόσμου από μια περίοδο «διεθνούς αταξίας», με τις μεγάλες δυνάμεις σε σκληρό ανταγωνισμό, μοιάζει αναπόφευκτη.
Η ένταση στην περιοχή των Βαλκανίων αυξάνεται
Η ιστορία έχει διδάξει ότι οι διεθνείς εξελίξεις που προδιαγράφονται είναι μάλλον απίθανο να μην αντικατοπτριστούν στη στενή γεωγραφική περιοχή πέριξ της χώρας μας, δηλαδή στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή, όπου ήδη η φωτιά έχει φουντώσει, με κοινό κρίκο, σε αμφότερες τις περιπτώσεις, τον ρόλο της Τουρκίας.
Στα Βαλκάνια παρατηρούνται ήδη ανησυχητικές εξελίξεις. Το Κόσοβο είναι μια διαρκής αιτία έντασης, που μπορεί να εξελιχθεί σε ανοιχτή σύγκρουση με τη Σερβία. Η Βοσνία απειλείται με μονομερές σχίσμα και αποκόλληση του σερβικού τμήματος, αποτελώντας επικίνδυνη εστία ανάφλεξης. Παράλληλα, η Βόρεια Μακεδονία, μετά την εκλογή της ακραία εθνικιστικής κυβέρνησης του VMRO, εξελίσσεται σε εστία τριβών τόσο με την Ελλάδα όσο και με τη Βουλγαρία. Ο ρόλος της Ρωσίας αναδύεται ξανά στην περιοχή, με την Κίνα να κάνει το τελευταίο διάστημα δυναμική εμφάνιση μέσω Σερβίας, τη μοναδική χώρα στην περιοχή μας που επισκέφθηκε πρόσφατα ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, ενώ οι σχέσεις της Ελλάδας με την Αλβανία του Ράμα δείχνουν να εισέρχονται σε κρίση.
Τις τελευταίες δεκαετίες, όλη η περιοχή βρέθηκε κάτω από την ομπρέλα της αμερικανικής επιρροής, διανθισμένης με την ευρωπαϊκή επίδραση. Αποτέλεσμα άλλωστε αυτής της επιρροής ήταν και η Συμφωνία των Πρεσπών.
Δεν είναι καθόλου σίγουρο όμως ότι οι συσχετισμοί ισχύος θα παραμείνουν ως έχουν. Η έλλειψη «πειθαρχίας» αρκετών χωρών της περιοχής στις απαιτήσεις που δημιουργεί η προσπάθεια ένταξης στην ΕΕ μάλλον είναι δείγμα ότι το παιχνίδι αρχίζει να αλλάζει, καθώς πλέον το ενδιαφέρον και άλλων μεγάλων δυνάμεων εστιάζεται στην περιοχή.
Ούτε θα πρέπει να περάσει απαρατήρητο στην ελληνική πολιτική ότι διάφορες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης (η καρδιά της άλλοτε αυστροουγγαρικής αυτοκρατορίας) τείνουν να απομακρυνθούν από τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Από την Αυστρία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία, μέχρι και την Τσεχία, όπου στις πρόσφατες ευρωεκλογές επικράτησε το λαϊκιστικό κόμμα του δισεκατομμυριούχου Μπάμπιτς.
Μέση Ανατολή: Το σκηνικό αναδιατάσσεται βιαίως
Στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, η ζημιά που έχει κάνει το Ισραήλ του Νετανιάχου στην επιρροή της Δύσης είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ακόμη στην ολότητά της, καθώς ελλοχεύει πλέον και ο υπαρκτός κίνδυνος ανοικτής σύρραξης στον Λίβανο. Μια εξέλιξη που μπορεί να πυροδοτήσει επέκταση των εχθροπραξιών και εμπλοκή των ΗΠΑ, του Ιράν και άλλων δυνάμεων.
Είναι όμως σχεδόν βέβαιο πως η φιλική προς το Ισραήλ αρχιτεκτονική που προσπάθησαν να εδραιώσουν τα προηγούμενα χρόνια οι ΗΠΑ, σημειώνοντας σημαντικές επιτυχίες, τελεί τώρα υπό αμφισβήτηση, αν όχι υπό κατάρρευση.
Όσα συμβαίνουν, εμπλέκοντας εσχάτως και την Κύπρο, μετά τις ανοιχτές απειλές της Χεζμπολάχ, δημιουργούν ένα ευρύτερο κλίμα αβεβαιότητας και ανακατατάξεων, που αφορούν τις σχέσεις της Σαουδικής Αραβίας και λοιπών αραβικών χωρών, όπως και τις σχέσεις της Τουρκίας, με τη Δύση, ενώ η γειτονική μας χώρα αναπτύσσει τα συμφέροντά της φτάνοντας πλέον όχι απλώς στα παράλια αλλά μέχρι και τα βάθη της Αφρικής.
Υπό αυτό το πρίσμα, η Ελλάδα ενδέχεται να υποχρεωθεί να επανεξετάσει την πολιτική που ακολούθησε τα τελευταία χρόνια, ταυτιζόμενη απολύτως με τις κατευθύνσεις των ΗΠΑ, σε αναγνώριση της αμερικανικής επιδιαιτησίας στην περιοχή μας και των εγγενών αδυναμιών της ΕΕ, ιδίως δε σε σχέση με την εν δυνάμει τουρκική απειλή.
Η αναζωπύρωση του εθνικισμού στα Βαλκάνια, η ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή και η ολοένα αυξανόμενη σημασία της Τουρκίας ως μιας από τις αναδυόμενες περιφερειακές δυνάμεις που «δεν πρέπει με τίποτα να χάσει η Δύση» (όπως συχνά σημειώνουν δυτικοί αναλυτές) δείχνουν να υποτιμώνται από την ελληνική εξωτερική πολιτική.
Παρά τις μεγαλοστομίες που συχνά ακούγονται, η Ελλάδα δεν έχει το εκτόπισμα για να συμπεριφερθεί στο διεθνές στερέωμα με τους βαθμούς ελευθερίας που το κάνει η Τουρκία. Εντούτοις, καθώς η αδιαφιλονίκητη επικυριαρχία των ΗΠΑ στην περιοχή μας δείχνει να φτάνει στα όριά της, αλλά και ενόψει μιας προεδρίας Τραμπ, με διαφορετικές ίσως προτεραιότητες, η Ελλάδα θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτική στη διαμόρφωση των σχέσεών της, στο νέο ταμπλό των διεθνών ισορροπιών.
Ακόμη περισσότερο καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση κινείται μέσα σε ένα περιοριστικό πλαίσιο, το οποίο καθορίζεται πλέον όχι μόνο από τα σφάλματα του παρελθόντος (καχεξία αμυντικής και εξωτερικής πολιτικής), αλλά και από τις εσωτερικές πολιτικές ανακατατάξεις σε κορυφαίες χώρες της, με αιχμή τώρα τη Γαλλία.
Η στρατηγική σημασία της Μέσης Ανατολής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στο νέο «πολυπολικό» κόσμο που ανατέλλει, σχεδόν αποκλείει την πιθανότητα να μην υπάρξουν μεγάλες επιδράσεις στην περιοχή μας, δημιουργώντας νέες σοβαρές προκλήσεις, ενδεχομένως και κάποιες ευκαιρίες. Εάν οι εγχώριες πολιτικές δυνάμεις -με πρώτη την κυβέρνηση- αγνοήσουν αυτή τη συνθήκη, θα διακινδυνεύσουν τα συμφέροντα της χώρας.