Η ανάδυση της Κίνας σε δεύτερη υπερδύναμη και η επιστροφή της Ρωσίας στη θέση του τρίτου ισχυρού παίκτη (ικανού να απειλήσει την Ευρώπη) αποτελούν σημαντικούς κινδύνους για την παγκόσμια τάξη που εγκαθιδρύθηκε τις προηγούμενες δεκαετίες με τις «πλάτες» των ΗΠΑ.
Ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος, όμως, πηγάζει από τα όσα συνεχίζουν να συμβαίνουν στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών. Πριν από λίγα χρόνια, μια δημοσίευση έγκυρου αρθρογράφου σε καναδική εφημερίδα για το ενδεχόμενο εμφυλίου στις ΗΠΑ και επικράτησης απολυταρχικού πολιτεύματος θα προκαλούσε θυμηδία.
Ομοίως και η έκδοση ενός βιβλίου, επίσης από εξειδικευμένο επιστήμονα, που θα μιλούσε για τον κίνδυνο ενός εμφυλίου στην κοιτίδα της δυτικής καπιταλιστικής δημοκρατίας.
Εντούτοις και τα δύο έχουν ήδη συμβεί! Το άρθρο, που αναπαράχθηκε διεθνώς, βρίσκεται εδώ κι αξίζει να το διαβάσετε, ενώ εδώ βρίσκεται η κριτική του Economist στο βιβλίο που προαναφέραμε.
Δυστυχώς, όσοι ανέμεναν ότι η έλευση Μπάιντεν στην αμερικανική προεδρία θα εκτονώσει την τοξική, διχαστική ατμόσφαιρα Τραμπ, μέχρι στιγμής διαψεύδονται από τις εξελίξεις. Τα πράγματα είναι χειρότερα απ' ό,τι ήταν πριν από ένα χρόνο, καθώς ο πρώην πρόεδρος έχει τον πλήρη έλεγχο του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, οι οπαδοί του σε περίπου 20 πολιτείες αλλάζουν εκλογικούς μηχανισμούς και διαδικασίες με τον τρόπο που τους συμφέρει, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό των Αμερικανών (που ανέρχεται σε… 70% μεταξύ των Ρεπουμπλικανών) πιστεύει ότι ο Τραμπ έχασε τις εκλογές με αλχημείες!
Aκόμη πιο εντυπωσιακό είναι ότι υπάρχουν πάνω από 20 εκατομμύρια ενήλικοι Αμερικανοί που πιστεύουν ότι αξίζει να χρησιμοποιηθεί βία για να επιστρέψει ο Τραμπ στην προεδρία. Κι όλα αυτά, σε μια χώρα στην οποία κυκλοφορούν πάνω από 400 εκατομμύρια πυροβόλα όπλα, στα χέρια ιδιωτών!
Δεν είναι άλλωστε τυχαίος ο φόβος που επικρατεί και στην Ευρώπη, ότι οι Ρεπουμπλικανοί μπορεί να πάρουν τον έλεγχο της Βουλής και της Γερουσίας το 2022 (γεγονός που θα καταστήσει αιχμάλωτη την προεδρία Μπάιντεν) κι ότι το 2024 μπορεί να δούμε τη θριαμβευτική επιστροφή του Τραμπ ή πραγματικά αχαλίνωτες καταστάσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Eντούτοις η πόλωση και ο διχασμός στην Αμερική επηρεάζει καταστάσεις άμεσα. Με αυτές τις συνθήκες, πόσο έτοιμες και πρόθυμες να αντιδράσουν θα αποδειχθούν οι «διχασμένες» ΗΠΑ, αν ο Πούτιν εισβάλει τελικά στην Ουκρανία; Πώς θα συμπεριφερθούν αν συμβεί κάτι ανάλογο με την Κίνα στην Ταϊβάν ή κάπου αλλού, δεδομένου ότι η αμερικανική υπεροπλία σε πολλούς τομείς ανήκει στο παρελθόν; Πόσο ανέτοιμη είναι η Ευρώπη να «συμπληρώσει» τα κενά που δημιουργούνται;
Οι πιθανές απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δημιουργούν μεγάλες ανησυχίες στους ειδικούς.
«Καμπανάκι» και για τα όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα
Ωστόσο, τα όσα συμβαίνουν στις ΗΠΑ δημιουργούν κι άλλα ερωτήματα, πολύ πλησιέστερα στην ελληνική πραγματικότητα, ακριβώς διότι αποδεικνύουν ότι ζούμε σε μια εποχή στην οποία το έως πρότινος απίθανο μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά πιθανό.
Η πόλωση μεταξύ των δύο μεγαλύτερων κομμάτων της Βουλής βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα, την ίδια ώρα που στις παρυφές του πολιτικού συστήματος αναπτύσσονται υπόγειες αντισυστημικές δυναμικές, που (με άξονα και την πανδημία) δεν έχουν ακόμη χαρτογραφηθεί επαρκώς.
Στα κοινωνικά μέσα, έχει πλέον παγιωθεί ένας τοξικός «πόλεμος» με ρητορική μίσους, βωμολοχίες, fake news που αποσκοπούν στην «εξόντωση» του πολιτικού αντιπάλου, με τρόπο που ουδόλως συνάδει με τη δημοκρατική συμπεριφορά και τοn σεβασμό της «άλλης άποψης».
Καταφέραμε επίσης να πολιτικοποιήσουμε και την πανδημία, σε βαθμό που αν κάποιος θεωρήσει σωστά κάποια κυβερνητικά μέτρα, να κρίνεται «Μητσοτακικός» κι αν κάποιος ασκεί κριτική να κατηγορείται ως «Συριζαίος». Προφανώς οι μυλόπετρες αυτές συνθλίβουν σταδιακά ακόμη και τις επιστημονικές απόψεις, με ό,τι σημαίνει τούτο για την αξιοπιστία στα μάτια της κοινής γνώμης.
Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα, φορτισμένη από την πανδημία αλλά και τη διογκούμενη ακρίβεια, ψύχραιμοι παρατηρητές δεν θέλουν ούτε να σκεφτούν τι μπορεί να συμβεί εάν η Τουρκία αρχίσει να θέτει επιτακτικά τις διεκδικήσεις της στο Κυπριακό και στα διμερή θέματα, ή εάν η χώρα μας βρεθεί ξανά αντιμέτωπη με ισχυρά μεταναστευτικά ρεύματα, ενδεχόμενα που δεν μπορεί να αποκλειστούν, για το προσεχές διάστημα.
Προφανώς η Ελλάδα δεν είναι Αμερική (μεγάλη η ειρωνεία για το πώς χρησιμοποιούμε σήμερα την έκφραση, σε σχέση με το παρελθόν), πλην όμως θα πρέπει να αναλογιστούμε την ταχύτητα με την οποία ίσως η πιο «στέρεη» Δημοκρατία του κόσμου, το παράδειγμα προς μίμηση σε πάρα πολλά θέματα, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά, διολίσθησε στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα.
Αρκεί ίσως να σημειώσουμε ότι μέχρι το 2016 πρόεδρος ήταν ο Μπάρακ Ομπάμα, για να αντιληφθούμε ότι μεγαλύτερη σημασία από αυτά που συμβαίνουν στο «υπεροικοδόμημα» της πολιτικής εξουσίας έχουν πολλές φορές τα όσα συμβαίνουν σταδιακά στην ίδια την κοινωνία. Τα υπόγεια ρεύματα της ανισότητας, της ανασφάλειας, της δημογραφικής αλλαγής, της δυσαρέσκειας με το σύστημα, της καταρράκωσης των θεσμών, που πολλές φορές δεν γίνονται αντιληπτά πριν να είναι πολύ αργά!
Το ζήσαμε έως ένα βαθμό στο απόγειο της μνημονιακής κρίσης, θα είναι πολύ επικίνδυνο να το ξαναζήσουμε με χειρότερο τρόπο στο εγγύς μέλλον…