Το πρόσφατο άρθρο του Wolfgang Μunchau στους Financial Times αποτύπωσε μια πραγματικότητα: κανένας δεν πιστεύει ότι η Ελλάδα μπορεί να εξυπηρετήσει το σύνολο του χρέους της, ασχέτως των δηλώσεων μιας μερίδας πολιτικών και τεχνοκρατών της Ευρώπης.
Ορθώς λοιπόν ο Munchau πέρασε στο επόμενο ερώτημα: Θα γίνει το (αναπόφευκτο) κούρεμα εντός της ευρωζώνης, με τη συναίνεση των εταίρων δανειστών μας; Ή εκτός του ευρώ και με κάπως μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων της ελληνικής πλευράς;
Στην ουσία, χωρίς να το γράψει, ο Munchau ρωτάει πρακτικά αν θα επέλθει διάλυση της ευρωζώνης, τουλάχιστον με τη μορφή που την ξέραμε, ή θα υποχωρήσουν οι δανειστές και θα «κουρέψουν» τα οφειλόμενα ποσά, προκειμένου να κρατήσουν τη σημερινή μορφή της «Ενωμένης Ευρώπης».
Κι αυτό διότι η όλη «ιδέα» του κοινού νομίσματος στηρίζεται στο γεγονός ότι δεν είναι ξενοδοχείο, όπου μένει όποιος θέλει για ένα διάστημα, κι άμα θέλει παίρνει το καπέλο του και φεύγει, αλλά ένα σπίτι που επιλέχτηκε και δεν αλλάζει.
Αν η Ελλάδα βρει τον δρόμο της εξόδου, γιατί να μην τον βρουν σε κάποια φάση και η Πορτογαλία, η Ιταλία, η Ισπανία, ακόμη και η Γαλλία;
Ας μην έχουμε αυταπάτες. Τυχόν έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη δεν θα γίνει «μονομερώς», με δήθεν τσαμπουκά, αλλά μόνο με την «ανοχή», για να μην πω τη συναίνεση, των δανειστών μας, που θα συνεχίσουν να είναι δανειστές μας, είτε είμαστε στο ευρώ είτε φύγουμε από αυτό.
Όσοι ρομαντικοί της Αριστεράς (ή και της Δεξιάς) πιστεύουν ακόμη στη δήθεν συγκριτικά «ανώδυνη» λύση του Grexit δεν έχουν παρά να διαβάσουν το πρόσφατο άρθρο του Γιάννη Βαρουφάκη.
Συνεπώς, μιλώντας γενικότερα, είτε τα κράτη που βρίσκονται στην πλευρά των δανειστών θα βρουν τρόπους να βάλουν νερό στο κρασί τους σε ό,τι αφορά τα οφειλόμενα από τους δανεισμένους εντός του ευρώ, είτε η ευρωζώνη θα διαλυθεί περίπου «κοινή συναινέσει».
Ασφαλώς τέτοιες αποφάσεις δεν λαμβάνονται με ευκολία.
Όσο δύσκολο είναι ακόμη και για την ίδια τη Γερμανία να απαρνηθεί την τεράστια επένδυση πολιτικού, ιστορικού και οικονομικού κεφαλαίου, που οδήγησε στον σχηματισμό της ευρωζώνης, άλλο τόσο είναι να περάσει στην κοινή γνώμη των κρατών του Βορρά η έννοια της απώλειας σημαντικών κεφαλαίων υπέρ των «προβληματικών Νότιων».
Λαμβάνοντας υπ' όψιν μας και το γεγονός ότι οι πολιτικοί έχουν γενικώς την τάση να μεταθέτουν τις δυσάρεστες αποφάσεις στο μέλλον (με την ελπίδα ότι η μπόμπα θα σκάσει στα χέρια κάποιου άλλου), είναι μάλλον επιπόλαιο να περιμένουμε γρήγορες ή «ριζικές» αποφάσεις στο θέμα του ελληνικού χρέους.
Θα είναι λοιπόν μεγάλη έκπληξη αν δούμε πραγματικό «κούρεμα» του ελληνικού χρέους πριν η κατάσταση στην Ευρώπη και στην Ελλάδα φτάσει στο απροχώρητο!
Πιθανώς να δούμε μεσοβέζικες λύσεις, όπως μια αναδιάρθρωση των λήξεων και των επιτοκίων στα δάνεια, που όμως από μόνη της δεν θα λύσει το πρόβλημα. Πιθανώς να δούμε και μια «ελάφρυνση» του χρέους, με το ESM να αναλαμβάνει ένα μέρος των κεφαλαίων που δαπανήθηκαν για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
Αυτές όμως οι λύσεις θα αποδειχτούν ασπιρίνες, λόγω του μεγέθους του ελληνικού χρέους, αλλά και της συνεχιζόμενης ύφεσης στην Ελλάδα. Που πολύ δύσκολα θα μετατραπεί σε ισχυρή ανάπτυξη ενόσω όχι μόνο η ευρωπαϊκή αλλά και η παγκόσμια οικονομία κινούνται με επιβραδυνόμενους ρυθμούς.
Το συνολικό χρέος της ευρωζώνης έφτασε στο πρώτο τρίμηνο του 2013 το ποσοστό ρεκόρ 92% του ΑΕΠ, όταν υποτίθεται ότι επί τρία χρόνια γίνονται προσπάθειες για τη μείωσή του. Η κατάσταση δε είναι πολύ χειρότερη στις χώρες του Νότου. Οι οπαδοί της λιτότητας θα ισχυριστούν βέβαια πως τέτοιου είδους σχέδια θέλουν χρόνο για να δείξουν αποτέλεσμα και ότι τα καλύτερα είναι μπροστά.
Προσωπικά, έχω ζωηρές αμφιβολίες.
Εκτιμώ ότι η λιτότητα με τον σφοδρό τρόπο που έχει επιβληθεί «στρεσάρει» της ευρωπαϊκές χώρες, όχι μόνο οικονομικά, δημιουργώντας φαύλο κύκλο, αλλά κοινωνικά και πολιτικά.
Με έναν τρόπο που μπορεί τελικά να δυναμιτίσει τα ίδια τα θεμέλια της «Ενωμένης Ευρώπης».
Δεν ξέρω αν τελικά το δίλημμα που έθεσε ο κ. Munchau θα αποτελέσει διαπραγματευτικό χαρτί για τούτη, ή ίσως την επόμενη, κυβέρνηση, όπως ο ίδιος αφήνει εμμέσως να εννοηθεί στο άρθρο του.
Νομίζω όμως ότι η συστηματική διερεύνηση ενός εναλλακτικού δρόμου, χρήσιμου εν πάση περιπτώσει εφόσον η ευρωζώνη πάψει να είναι αυτό που ξέρουμε, ή πάψει να υπάρχει, θα έπρεπε να βρίσκεται στις «διακριτικές» προτεραιότητες της ελληνικής πολιτικής σκηνής.
Διά παν ενδεχόμενο.