Χρηματιστήριο: Τι μπορεί να περιμένει το 2014

Για δεύτερο συνεχόμενο έτος, το ελληνικό χρηματιστήριο κατέγραψε σημαντικά κέρδη σε συνέχεια της δραματικής υποχώρησης που συντελέστηκε μεταξύ του Νοεμβρίου 2009 και Ιουνίου 2012. Τα κέρδη σε επίπεδο Γενικού Δείκτη ξεπέρασαν το 20%, ενώ θα μπορούσαν να υπερβούν το 30% αν διατηρούνταν τα επίπεδα των 1.200 μονάδων, γεγονός που θα είχε πιθανότατα συντελεστεί αν δεν λάμβανε χώρα στις 13/12 η οριστικοποίηση της εφαρμογής του φόρου υπεραξίας επί των μετοχών, κορύφωση της φορολογικής καταιγίδας που επέπεσε στην οικονομία το 2013 οδηγώντας την εγχώρια επενδυτική κοινότητα σε βίαιες ρευστοποιήσεις.

Οι Financial Times έσπευσαν ανακηρύξουν το ελληνικό χρηματιστήριο ως πρωταθλητή των αγορών χωρίς να έχουν συνυπολογισθεί οι απώλειες από την εφαρμογή του φόρου υπεραξίας.

Από την άλλη πλευρά, το 2013 ήταν έτος θετικών επιδόσεων για τις διεθνείς αγορές που περιέλαβε και επιδόσεις ρεκόρ στη Ν. Υόρκη και τη Φρανκφούρτη για τους δείκτες Dow Jones και Dax, σαν αποτέλεσμα της πολιτικής χαλαρής ρευστότητας των Κεντρικών Τραπεζών (με την εξαίρεση της ΕΚΤ) και της αισθητής ισχυροποίησης της γερμανικής οικονομίας στο παγκόσμιο περιβάλλον.

Ο απολογισμός για το ελληνικό χρηματιστήριο ήταν αξιοσημείωτος, καθώς οι εξελίξεις συνέβαλαν καταλυτικά στη διαμόρφωση αισθητής μεταβλητότητας (πάνω 1.150 και 1.200 μονάδες σε δύο περιόδους αλλά και κάτω από 1.000 μονάδες σε άλλες δύο):

- Συντελέστηκε το κούρεμα των «μεγάλων καταθέσεων» των Κυπριακών τραπεζών εισάγοντας για πρώτη φορά την έννοια του καταθέτη-διασώστη μιας τράπεζας που πτωχεύει. Με τη θεσμοθέτηση της τραπεζικής ένωσης, η έννοια αυτή εδραιώνεται μετά το 2016 στην περίπτωση της πτωχεύουσας τράπεζας της ευρωζώνης με τη θεσμοθέτηση της εξασφάλιση μόνο για τους μικροκαταθέτες (100 χιλ. ανά λ/σμό).

- Ολοκληρώθηκε η πώληση του ΟΠΑΠ, της ΔΕΣΦΑ και του Αστέρα, αλλά απέτυχε εκείνη της ΔΕΠΑ, αφήνοντας μια στυφή επίγευση στον τομέα των ιδιωτικοποιήσεων που απέτυχαν να εκπληρώσουν το δημοσιονομικό στόχο.

- Ολοκληρώθηκαν οι ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών (4 συστημικές και η Τράπεζα Αττικής) αφού προηγουμένως ενσωματώθηκαν τα δίκτυα των κυπριακών τραπεζών, η «καλή» ΑΤΕ και η Millennium στην Τράπεζα Πειραιώς, τα «καλά» μέρη των FBB και Probank στην Εθνική Τράπεζα, η Εμπορική Τράπεζα στην Alpha Bank και η «καλή» Proton με το «καλό» ΤΤ στην Eurobank καθώς προηγουμένως ακυρώθηκε η προαναγγελθείσα απορρόφηση της Eurobank από την Εθνική.

Έτσι, διαμορφώθηκε ένα εντελώς διαφορετικό τραπεζικό τοπίο με την πρωτοφανή ιστορικά συγκέντρωσή του καθώς ακόμη και πρόσφατα μεταφέρθηκαν οι καταθέσεις 3 συνεταιριστικών τραπεζών στην Alpha Bank που απέτυχαν στους στόχους ανακεφαλαιοποίησης που είχε θέσει η εποπτική αρχή.

- Σε συνέχεια του κλεισίματος της ΕΡΤ, αποφεύχθηκε ο πολιτικός κίνδυνος μετά την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ από τη συγκυβέρνηση και καθώς τα δύο μεγαλύτερα κόμματα αναδιαμόρφωσαν τους άξονες της από κοινού διακυβέρνησης της χώρας. Ο κραδασμός για το χρηματιστήριο ήταν έντονος, αλλά πρόσκαιρος. Ανάλογη κίνηση σημειώθηκε με αφορμή την αναγγελία βομβαρδισμού της Συρίας από τις ΗΠΑ που ουδέποτε έλαβε χώρα, καθώς η ρωσική διπλωματία οδήγησε σε συμφωνία παράδοσης των χημικών όπλων από το καθεστώς Ασαντ.

- Αναγγέλθηκε και υλοποιήθηκε η μετάταξη του ελληνικού χρηματιστηρίου από τις ανεπτυγμένες στις αναδυόμενες αγορές δημιουργώντας προσδοκίες αυξημένων ροών στο άμεσο μέλλον, ιδιαίτερα μετά τις δηλώσεις του επικεφαλής της Templeton Marc Mobius που είχε ενεργό ρόλο ήδη από τη δεκαετία του 90 στα δρώμενα της Σοφοκλέους. Μετά την επίσημη διαδικασία ένταξης στους αντίστοιχους δείκτες της MSCI, οπότε η επενδυτική επικέντρωση γίνεται σε μια δεκαμελή παλέτα μετοχών, οι προσδοκίες των «υψηλών ροών» μετατέθηκαν για το απώτερο μέλλον σε συνάφεια με την επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας.

- Το delisting (διαγραφή μετοχής από το Χ.Α.) κάνει πλέον απειλητικά την εμφάνισή του στο ελληνικό χρηματιστήριο καθώς η μέχρι σήμερα αποχωρήσεις εταιρειών αφορούσαν εταιρείες μικρής κεφαλαιοποίησης, εξέλιξη καθαυτή αρνητική καθώς ήταν κατά κανόνα εξαιρετικές εταιρείες. Όμως, τα δεδομένα του τραπεζικού συστήματος (αδυναμία να δανειοδοτήσει και υψηλά επιτόκια) ανάγκασαν εταιρείες – ναυαρχίδες όπως η 3Ε και η Βιοχάλκο να αναζητήσουν άλλη έδρα οδηγώντας στην εισαγωγή στο Λονδίνο και τις Βρυξέλλες αντίστοιχα με το "dual listing" να συνιστά την έσχατη προσπάθεια για διατήρηση της διαπραγμάτευσης των μετοχών και στο Χ.Α.

Επιπλέον, επικρέμαται το ενδεχόμενο δημόσιας πρότασης για 7 εταιρείες του ομίλου Βιοχάλκο με προφανείς αρνητικές συνέπειες για τους μικρομετόχους τους.

Τα μακροοικονομικά δεδομένα στο τέλος του 2013 έχουν διπλή όψη. Από τη μία πλευρά σημειώθηκε αισθητή πρόοδος στην τρέχουσα δημοσιονομική διαχείριση οδηγώντας στην ασφαλή εκτίμηση ότι το πρωτογενές πλεόνασμα που ήδη δηλώνεται (ή μέρος αυτού) θα επιβεβαιωθεί μετά το Μάρτιο από την Eurostat. Παραμένει όμως το δραματικά υψηλό δημόσιο χρέος (στο 175% στο τέλος του 2013). Θετικά εξελίσσεται και το ισοζύγιο πληρωμών καθώς το χρόνιο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έχει μεταστραφεί σε πλεόνασμα. Ακόμη, θετική εξέλιξη έχει σημειωθεί και στα spreads των 10 ετών ομολόγων διαμορφώνοντας την (μάλλον υπεραισιόδοξη) προσδοκία ότι εντός του 2014 θα είναι δυνατός ο δανεισμός του ελληνικού κράτους από τις διεθνείς αγορές (αποδόσεις στο 8,23% τώρα).

Από την άλλη πλευρά, οι συνθήκες αποπληθωρισμού αφορούν πλέον ολοένα και περισσότερο την ελληνική οικονομία, καθώς ο πληθωρισμός σημειώνει αρνητικές επιδόσεις (-2,9% το Νοέμβριο) και η ανεργία διαμορφώνεται στο 27,4% το 3ο τρίμηνο, ενώ δυσοίωνα εξελίσσεται η βιομηχανική παραγωγή και η οικοδομική δραστηριότητα. Έτσι, η προσδοκία ταχείας επανεκκίνησης της ελληνικής οικονομίας αδυνατίζει υπέρ του σεναρίου συνέχισης της ύφεσης για το 1ο τουλάχιστον εξάμηνο του 2014, ιδιαίτερα μετά τις πρόσφατες φορολογικές ρυθμίσεις (ακίνητα, αγροτεμάχια, κινητές αξίες, ληξιπρόθεσμες οφειλές στο δημόσιο) που οδηγούν στον περαιτέρω στραγγαλισμό της επιχειρηματικότητας.

Οι προσδοκίες για το 2014: Θα συνεχιστεί η μεταβλητότητα

Σύμφωνα με όλα τα υποδείγματα προβλέψεων για το ΑΕΠ του 2014 (Τ.Ε., ΚΕΠΕ, Ε.Ε., ΔΝΤ) αναμένεται η καταγραφή θετικού ρυθμού μεγέθυνσης της οικονομίας, πιθανότατα κατά το 3ο τρίμηνο οδηγώντας σε θετικό ετήσιο ρυθμό στο τέλος του έτους. Αυτό είναι πιθανό να συντελεστεί λόγω της επανεκκίνησης των οδικών αξόνων, της συνέχισης της εξωστρεφούς στρατηγικής σημαντικών βιομηχανιών (μεταλλουργία, διυλιστήρια, τρόφιμα κυρίως) και της περαιτέρω προώθησης των αποκρατικοποιήσεων (στόχος 3,6 δισ. ευρώ). Θα υπονομευθεί όμως από τη συνέχιση της σφιχτής δημοσιονομικής πολιτικής που προβλέπει περαιτέρω αύξηση φόρων (+2,3 δισ. ευρώ) και περαιτέρω μείωση δαπανών (-3,2 δισ. ευρώ) με στόχο τη συνέχιση επίτευξης πρωτογενούς πλεονάσματος.

Παράλληλα, το τραπεζικό σύστημα θα συνεχίσει να αδυνατεί να ασκήσει επεκτατική πιστωτική πολιτική αποθαρρύνοντας νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες που μπορούν να στηρίζονται μόνο σε ίδια κεφάλαια των φορέων τους, καθώς οι καταθέσεις ύψους 160 δισ. ευρώ υπολείπονται κατά 60 δισ. ευρώ των ύψους 220 δισ. ευρώ δανειοδοτήσεων, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPLs) συνεχίζουν να αυξάνονται και η εξάρτηση από την ΕΚΤ παραμένει υψηλή (70 δισ. ευρώ). Επιπλέον, η συνεχιζόμενη πολιτική φορολογικών επιβαρύνσεων (από το Κράτος αλλά και άλλους φορείς, όπως οι ΟΤΑ) έχει επιβαρύνει δραματικά το επιχειρηματικό περιβάλλον αποθαρρύνοντας τις σοβαρές επενδυτικές πρωτοβουλίες, παρά την θεσμοθέτηση κανόνων fast track για επιλεκτικές πρωτοβουλίες και της προαναγγελίας περαιτέρω μείωση του συντελεστή φορολόγησης εταιρικών κερδών προς το 15%.

Ανοικτό παραμένει το ενδεχόμενο ευεργετικής διευθέτησης του δυσβάστακτου ελληνικού χρέους που ευρισκόμενο στο 175% του ΑΕΠ είναι εμφανώς μη βιώσιμο. Είναι πιθανή η εκδήλωση κάποιας γερμανικής πρωτοβουλίας μετά τη διενέργεια των ευρωεκλογών και εφόσον έχει οριστικοποιηθεί η ύπαρξη πρωτογενούς πλεονάσματος για το 2013 (επιμήκυνση της διάρκειας αποπληρωμής, περαιτέρω μείωση επιτοκίου, περίοδος χάριτος ακόμη και μερικό κούρεμα ομολόγων -OSI). Επίσης, ο ορισμός του σοσιαλδημοκράτη Γκάμπριελ στη θέση του αντικαγκελαρίου-υπουργού ανάπτυξης είναι ενδεχόμενο να σηματοδοτήσει πρωτοβουλίες για επενδυτικές δράσεις γερμανικών κεφαλαίων στην χώρα μας.

Αν το συγκρατημένα αισιόδοξο σενάριο που οδηγεί σε επανεκκίνηση της οικονομίας το 2014 συμβεί (με πιθανότητα επιτάχυνσής της αν υπάρξει ουσιαστική ρύθμιση για το δημόσιο χρέος), θα υπάρξει σημαντική θετική επίδραση στην πορεία του χρηματιστηρίου (ανοδική κίνηση 200-300 μονάδων). Υπάρχει όμως σοβαρό ενδεχόμενο να συνεχίσει η ύφεση στην οικονομία εξαιτίας δύο βασικών απειλών: της επανόδου του πολιτικού κινδύνου και του ενδεχομένου πρόωρων εκλογών στη χώρα μας αφενός και της εκδήλωσης εκτεταμένου κύματος ευρωσκεπτικισμού στις ευρωεκλογές του Μαΐου αφετέρου, δυσκολεύοντας ακόμη περισσότερο πρωτοβουλίες προς την οικονομική ενοποίηση στην ευρωζώνη.

Σε αυτό το σενάριο, η συσσώρευση στη ζώνη 1.050-1.150 είναι πιθανή χωρίς να αποκλείεται και το πλαγιοκαθοδικό ενδεχόμενο κίνησης του Γενικού Δείκτη. Οι απειλές αυτές είναι υπαρκτές και η κλιμάκωσή τους ευθέως εξαρτημένη από την πολιτική που θα εφαρμόσει η νέα γερμανική κυβέρνηση, ιδιαίτερα σε σχέση με τη συνομολόγηση χαλαρότερης νομισματικής πολιτικής από την ΕΚΤ και τη χαλάρωση της σφιχτής δημοσιονομικής που στο βωμό της μείωσης των ελλειμμάτων αγνοεί τη γιγάντωση της ανεργίας και τον κίνδυνο του αποπληθωρισμού λόγω αρνητικών προσδοκιών για τη μελλοντική συνολική δαπάνη στην οικονομία.

Από την άλλη πλευρά, το ελληνικό χρηματιστήριο ευνοείται από δύο άλλους παράγοντες: την θετική προοπτική των ευρωπαϊκών μετοχών λόγω των προσδοκιών ανάκαμψης των οικονομιών της ευρωζώνης σε συνδυασμό με την έναρξη αντιστροφής της χαλαρής νομισματικής πολιτικής από την Federal (διαδικασία tapering) και της μετάταξης του ελληνικού χρηματιστηρίου στις αναδυόμενες αγορές , γεγονός που θα «αναγκάσει» τους διαχειριστές να προβούν σε αυξημένες τοποθετήσεις (όταν βεβαίως εκείνοι αποφασίσουν) αφού το ειδικό βάρος του X.A. στους δείκτες MSCI είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο που ήταν σαν ανεπτυγμένη.

Επιπλέον, το ελληνικό χρηματιστήριο είναι το μόνο αναδυόμενο με ισχυρό νόμισμα λόγω βεβαίως της συμμετοχής της ελληνικής οικονομίας στην ευρωζώνη. Η επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας και η διάχυση του μηνύματος ότι ακολουθείται ένα μακροχρόνιο πειστικό σχέδιο ανασυγκρότησης του παραγωγικού ιστού της χώρας, θα συμβάλει ασφαλώς σε αυξημένες τοποθετήσεις περισσότερων funds μακράς πνοής και όχι μόνο εκείνων που έχουν βραχυπρόθεσμο επενδυτικό ορίζοντα, όπως κατά κανόνα είναι εκείνα που μέχρι τώρα δραστηριοποιούνται στη χώρα μας.

Στο πλαίσιο αυτό, ευκταίο θα ήταν το ελληνικό κράτος να επιδίωκε την εφαρμογή μιας πολιτικής μέτρων που θα βοηθούσαν το ελληνικό χρηματιστήριο να συμβάλει στην αναπτυξιακή διαδικασία συμπράττοντας μάλιστα και σε αυξημένα φορολογικά έσοδα.

Δυστυχώς, αντί να προκριθεί μια τέτοια πολιτική, προκρίθηκε η εφαρμογή του φόρου υπεραξίας που στην πράξη θα υπονομεύσει την προσπάθεια επανεκκίνησης της οικονομίας και θα οδηγήσει σε μείωση των φορολογικών εσόδων καθώς η μείωση της αξίας των συναλλαγών θα μειώσει το φόρο επί των πωλήσεων που δεν θα αντισταθμιστεί από το νέο φόρο !

Αυτό γιατί ο νέος φόρος θα εφαρμοστεί μόνο για τους εγχώριους επενδυτές που θα μειώσουν τις συναλλαγές τους καθώς δημιουργεί προϋποθέσεις γνωστοποίησης των συναλλαγών τους με τις φορολογικές αρχές, ενώ σύγχυση υπάρχει για τις τιμές κτήσης των μετοχών κατά την εφαρμογή του νόμου που μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με τη δήλωση ότι η εφαρμογή του γίνεται επί μετοχών που θα αγοραστούν από την 1/1/2014 και εξής.

Τέλος, θα ήταν σκόπιμο να εξεταστεί η εφαρμογή μιας φορολογικής απαλλαγής επί μέρους από αγορές μετοχών που θα διακρατηθούν για ορισμένα έτη καθώς θα μπορούσε να αποβεί ευεργετικότερη για τα δημόσια έσοδα, πάντα σε σχέση με τα έσοδα από το φόρο επί των πωλήσεων.

* Ο κ. Δημήτρης Τζάνας είναι Σύμβουλος Επενδύσεων