Οι πιθανότητες κατάρρευσης στην ευρωζώνη

Η ευρωζώνη δεν κινδυνεύει με κατάρρευση. Ακόμη και εάν ένα μέλος κηρύξει αδυναμία αποπληρωμής χρέους, η πιθανότερη αντίδραση θα είναι οι Ευρωπαίοι να σώσουν τον δικό τους. Απλώς δεν θα το πράξουν με ευχάριστο τρόπο.

Δημοσιεύθηκε: 19 Ιανουαρίου 2009 - 11:35

Wolfgang Munchau

Οι πιθανότητες κατάρρευσης στην ευρωζώνη

Τι θα συνέβαινε εάν μέλος της ευρωζώνης δεν κατόρθωνε να αποπληρώσει το χρέος του; Πρόκειται για μία πολύ συχνή ερώτηση σχετικά με την ευρωζώνη και μάλιστα υπό το φως του εορτασμού των 10ων γενεθλίων του ευρώ.

Η πιθανότητα κάτι τέτοιο να συμβεί είναι μικρή, αλλά όχι ανύπαρκτη. Η απόφαση της Standard & Poor’s να υποβαθμίσει την Ελλάδα και να θέσει σε παρακολούθηση την Ισπανία και την Ιρλανδία φόβισε τους επενδυτές την περασμένη εβδομάδα οι οποίοι είχαν κάθε λόγο να φοβηθούν. Εάν η χρηματοοικονομική κρίση μας έχει διδάξει κάτι, αυτό είναι να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη κάθε κίνδυνο.

Πριν απαντήσω, όμως, στην ερώτηση, ας εξετάσουμε τι θα μπορούσε να συμβεί. Πρώτον, η ευρωζώνη δεν πρόκειται να διαλυθεί. Μία κυβέρνηση έτοιμη να κηρύξει αδυναμία αποπληρωμής του χρέους της θα ήταν τρελή να εγκαταλείψει την ευρωζώνη. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε -πέραν της κρίσης σχετικά με το χρέος- ότι θα είχε να αντιμετωπίσει κρίση τόσο του νομίσματος όσο και του τραπεζικού της συστήματος. Οι καταθέτες απλώς θα έστελναν τα χρήματά τους (σε ευρώ) σε μία ξένη τράπεζα προκειμένου να αποφύγουν τη μετατροπή τους σε εγχώριο νόμισμα.

Ως εκ τούτου, εάν κάποια κυβέρνηση αποτύγχανε να αποπληρώσει το χρέος της, αυτό θα συνέβαινε ενώ είναι μέλος της ευρωζώνης και θα παρέμενε σε αυτήν. Εάν το σκεφτείτε προσεκτικά, είναι δύσκολο ακόμη και στη θεωρία να ανακαλύψει κάποιος καταστάσεις οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διάλυση της ευρωζώνης. Μία θεωρητική πιθανότητα ήταν η ΕΚΤ να προκαλέσει υψηλό πληθωρισμό και να αναγκάσει με αυτόν τον τρόπο τη Γερμανία να εγκαταλείψει την ευρωζώνη, αλλά σαφώς αυτό δεν είναι ένα πιθανό σενάριο.

Ως εκ τούτου, παραμένουμε προσκολλημένοι στην ευρωζώνη για τα καλύτερα και για τα χειρότερα. Εάν κάποια κυβέρνηση κηρύξει αδυναμία αποπληρωμής του χρέους της, τότε οι υπόλοιπες κυβερνήσεις αλλά και οι κεντρικές τράπεζες των κρατών-μελών θα αναγκαστούν να συγχρονίσουν τις πολιτικές τους, είτε το θέλουν είτε όχι. Βάσει του σχηματισμού, το σύστημα της ευρωζώνης, αποτελούμενο από την ΕΚΤ και τις κεντρικές τράπεζες των κρατών-μελών, δεν έχει το δικαίωμα αγοράς νέου χρέους. Όμως η ΕΚΤ μπορεί να αγοράσει χρέος στις δευτερογενείς αγορές. Το μόνο που χρειάζεται είναι να ληφθεί ανάλογη απόφαση από το διοικητικό της συμβούλιο.

Υπάρχει περίπτωση δημιουργίας πακέτου στήριξης από τα άλλα κράτη-μέλη; Υποψιάζομαι ότι οι κυβερνήσεις που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα, αρχικά, θα ήταν απρόθυμες να συμμετάσχουν. Αρκετοί εξ αυτών δεν κατόρθωσαν να περάσουν αυστηρά δημοσιονομικά μέτρα στις χώρες τους και ως εκ τούτου δύσκολα θα βρουν την απαραίτητη κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να εγκρίνουν κάποιο πακέτο στήριξης προς άλλη χώρα. Επιπρόσθετα, μερικοί θα υποστηρίξουν ότι με αυτόν τον τρόπο θα καταπατηθούν ορισμένοι βασικοί ηθικοί κανόνες.

Όμως, πολύ σύντομα οι κυβερνήσεις θα ανακαλύψουν ότι ένα απλό "όχι" δεν βοηθά κανέναν. Στον πραγματικό κόσμο, οι κυβερνήσεις λαμβάνουν υπόψη την πιθανότητα "μόλυνσης". Για παράδειγμα, αδυναμία αποπληρωμής χρέους από μία μικρή χώρα της ευρωζώνης θα μπορούσε να προκαλέσει πανικό στις αγορές για credit default swaps και ενδεχομένως να καταστρέψει ορισμένα χρηματοοικονομικά ιδρύματα και σε άλλες χώρες.

Επίσης, αδυναμία αποπληρωμής μπορεί να προκαλέσει πανικό στα yields των ομολόγων σε κάθε γωνιά των αγορών.

Εάν κατανοήσουν τον πραγματικό κίνδυνο, πιστεύω ότι οι κυβερνήσεις θα αντιδράσουν με ανάλογο τρόπο με αυτόν που επέλεξαν μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers. Η αρχική μακαριότητα θα συνοδευτεί από θυμό και από βαρυσήμαντες δηλώσεις για την ανάγκη δημοσιονομικής πειθαρχίας (ήδη βλέπω την πρώτη ομιλία από τον υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας).

Όμως, όλα τα παραπάνω θα συνοδεύονταν από έκτακτη σύνοδο το σαββατοκύριακο στις Βρυξέλλες, στην οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση, πιθανώς και σε συνεργασία με το ΔΝΤ, θα συμφωνήσει στη δημιουργία ενός πακέτου στήριξης για την κυβέρνηση που αντιμετωπίζει το πρόβλημα.

Αυτός που θα λάβει τη στήριξη, ως αντάλλαγμα, θα πρέπει να εφαρμόσει ένα αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας, πιθανώς να απολέσει και τον έλεγχο των δημοσιονομικών του, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το δάνειο που έλαβε θα αποπληρωθεί. Με άλλα λόγια, οι Ευρωπαίοι θα σώσουν έναν δικό τους, αλλά δεν θα το πράξουν με ευχάριστο τρόπο, τουλάχιστον γι’ αυτόν που έχει ανάγκη διάσωσης.

Σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, ένα πακέτο στήριξης, σε συνδυασμό με καλύτερα spreads στα ομόλογα πιθανώς να αποτελούσε και υγιή εξέλιξη για την ευρωζώνη. Άλλωστε, το να έχουν την ίδια αξία τα ελληνικά και τα γερμανικά ομόλογα -κάτι που συνέβαινε για σχεδόν 10 χρόνια- ποτέ δεν είχε λογική.

Εάν αυτή η κατάσταση αφηνόταν να εξελιχθεί, θα δημιουργούσε σημαντικές δυσκολίες με την πάροδο του χρόνου. Όταν δημιουργήθηκε το ευρώ το 1999, αρκετοί σχολιαστές, μεταξύ αυτών και εγώ, υποστηρίξαμε ότι οι αγορές θα ασκούσαν σημαντικές πιέσεις στα κράτη-μέλη να εφαρμόσουν υπεύθυνη δημοσιονομική πολιτική. Χρειάστηκαν 10 χρόνια για να αποδειχτεί το ορθό της άποψής μας (αυτό αποδεικνύει ότι δεν ήταν και τόσο σπουδαία πρόβλεψη).

Ένας μεγάλος κίνδυνος θα ήταν να κηρύξουν αδυναμία αποπληρωμής των χρεών περισσότερα από τα μεγάλα κράτη της ευρωζώνης. Αυτό θα ήταν ισχυρή πρόκληση στο σύστημα, όμως η αντίδραση δεν θα ήταν διαφορετική, απλώς θα ερχόταν ταχύτερα.

Εάν σκεφτούμε το χειρότερο, μπορούμε να εξετάσουμε το ενδεχόμενο το πακέτο στήριξης να πρέπει να είναι τόσο μεγάλο ώστε να οδηγήσει σε κατάρρευση όλου του συστήματος. Ως εκ τούτου, κάποιο κράτος που δεν αντιμετωπίζει προβλήματα θα αναγκαζόταν να εγκαταλείψει την ευρωζώνη.

Απλά όνειρα. Εάν η Γερμανία, για παράδειγμα, είχε την ευκαιρία να φύγει, το πιθανότερο είναι ότι θα ξεχνούσε τις όποιες οικονομικές συνέπειες και θα παρέμενε στους κόλπους της ευρωζώνης για πολιτικούς λόγους. Εάν εξετάζετε το επίσης ακραίο σενάριο να κηρύξουν αδυναμία αποπληρωμής χρεών πέντε ή έξι χώρες της ευρωζώνης, τότε η πιθανότερη λύση είναι ένα συντονισμένο πακέτο στήριξης και όχι μία διάσπαση.

© The Financial Times Limited 2009. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation