Oι παραχωρήσεις στη Βρετανία οδηγούν σε Ευρώπη δύο ταχυτήτων

Ένα από τα λίγα ασφαλή συμπεράσματα στα οποία μπορεί να καταλήξει κανείς για τη συμφωνία της Παρασκευής ανάμεσα στους Ευρωπαίους ηγέτες και τον Ντέιβιντ Κάμερον είναι πως θα έχει μικρό αντίκτυπο στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου για την παραμονή της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αφορά κυρίως τεχνικά ζητήματα και δεν πρόκειται να συγκινήσει τους ψηφοφόρους. Ακόμα και όσοι έχουν καταβάλει προσπάθεια για να καταλάβουν όλες τις πτυχές της, δεν μπορούν να είναι σίγουροι πόσα από τα στοιχεία της θα διασωθούν μετά τις νομοθετικές και δικαστικές διαδικασίες που θα ακολουθήσουν. Άλλωστε, είναι η πρώτη φορά που υπογράφεται μια τέτοια συμφωνία.

Οι φιλο-ευρωπαϊστές φίλοι μου στη Βρετανία τείνουν να την αντιμετωπίζουν με πιο πραγματιστικό τρόπο. Ήταν αρκετά καλή για να επιτρέψει στον Βρετανό πρωθυπουργό να διεξάγει δημοψήφισμα, προτείνοντας την παραμονή του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ε.Ε. Έκανε τη δουλειά για την οποία προοριζόταν.

Από τη σκοπιά της υπόλοιπης Ε.Ε., η συμφωνία είναι παράξενη. Οι ηγέτες της Ε.Ε. υπολόγισαν, ορθά κατά την εκτίμησή μου, πως το κόστος του Brexit θα ήταν πολύ υψηλό σε μια στιγμή που το μέλλον της ίδιας της Ε.Ε. μοιάζει αμφίβολο. Ήταν έτοιμοι να πληρώσουν ένα τίμημα για να αποφύγουν μια καταστροφή. Το ερώτημα είναι μήπως πλήρωσαν πάρα πολλά;

Η πιο σημαντική τους παραχώρηση είναι ότι συμφώνησαν για πρώτη φορά σε μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων. Δεν πρόκειται για μια δυνατότητα «μη εφαρμογής» (opt-out), μια εξαίρεση ή μια παρέκκλιση. Δεν πρόκειται για μια Ευρώπη διαφορετικών ταχυτήτων και γεωμετριών, εκφράσεις που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για να περιγράψουν τους διαφορετικούς βαθμούς ενοποίησης. Πρόκειται για μια επίσημη εξαίρεση από τον στόχο της διαρκώς στενότερης ένωσης. Δεν είμαι σίγουρος για το αν έχει κάποια νομική σημασία, αλλά είμαι σίγουρος ότι έχει μεγάλη πολιτική βαρύτητα.

Πώς μπορεί η Ε.Ε. να προχωρήσει σε μια διαρκώς στενότερη ένωση, όταν ένα από τα πιο σημαντικά της κράτη-μέλη απολαμβάνει μιας μόνιμης εξαίρεσης; Τα σχέδια του πυρήνα της Ευρώπης -όσα εφαρμόζονται μόνο από μια μερίδα κρατών-μελών- δεν μπορούν να είναι η απάντηση. Δεν λειτούργησαν καλά κατά το παρελθόν. Η Ε.Ε. έχει εγκαθιδρύσει έναν νομικό μηχανισμό που επιτρέπει σε εννιά χώρες να επιδιώξουν βαθύτερη ενοποίηση. Αν διχάσεις μια ένωση, τότε καταλήγεις στη διάλυση. Δεν μπορείς να έχεις και τα δύο.

Το τελευταίο αντίστοιχο σχέδιο είναι ο φόρος επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών. Ξεκίνησε με τη συμμετοχή 11 κρατών-μελών. Στη συνέχεια η Εσθονία αποχώρησε. Και τώρα το Βέλγιο έχει τις αμφιβολίες του. Θεωρητικά είναι ακόμα δυνατό για τις υπόλοιπες εννιά χώρες να προχωρήσουν, αλλά πολλοί αμφιβάλλουν αν θα συμβεί τελικά αυτό. Όσο λιγότερες χώρες συμμετάσχουν, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες ο φόρος αυτός να οδηγήσει τις τράπεζές τους σε χώρες της Ε.Ε. που δεν τον έχουν υιοθετήσει.

Η συμφωνία αυτή αυξάνει τον οικονομικό κατακερματισμό της ένωσης. Αναγνωρίζει ότι τα μέλη εντός και εκτός ευρωζώνης μπορεί να έχουν διαφορετικές ανάγκες για τη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.

Μεγάλο μέρος της συζήτησης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο περιστρέφεται στο κατά πόσον η Βρετανία θα έπρεπε να έχει το δικό της εγχειρίδιο κανόνων. Κανόνες για τον χρηματοπιστωτικό τομέα όπως τα εποπτικά κεφάλαια και διαδικασίες για την εκκαθάριση τραπεζών. Στο τέλος, η Ε.Ε. κατάφερε να διατηρήσει ένα ενιαίο εγχειρίδιο κανόνων με κάποιες ειδικές ρυθμίσεις για τη Βρετανία.

Αλλά πώς μπορούν να λειτουργήσουν διαφορετικά μεταξύ τους ρυθμιστικά πλαίσια για τον χρηματοπιστωτικό τομέα σε μια νομισματική ένωση που το βασικό της χρηματοοικονομικό κέντρο -το Λονδίνο- βρίσκεται γεωγραφικά εκτός των συνόρων της; Σύμφωνα με το κείμενο αυτό, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι άλλοι θεσμοί που μετέχουν στη ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα πρέπει να λαμβάνουν αποφάσεις «με ένα πιο ενιαίο τρόπο από ό,τι οι εθνικές αρχές των κρατών-μελών που δεν λαμβάνουν μέρος στην τραπεζική ένωση».

Πρόκειται για τον πιο αστείο ευφημισμό του κειμένου. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες βρίσκονται σε άσχημη κατάσταση. Η τραπεζική ένωση υποτίθεται ότι θα έδινε την απάντηση, αλλά είναι ατελής γιατί δεν έχει τη δημοσιονομική στήριξη και κοινή εγγύηση καταθέσεων.

Η Βρετανία δεν είναι μέλος της αλλά μέλος της ενιαίας αγοράς της Ε.Ε. για τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Η εξαίρεση αυτή είναι δύσκολο να δικαιολογηθεί.

Και τι να πει κανείς για τις κοινωνικές παροχές, το μεγάλο πολιτικό ζήτημα στο Ηνωμένο Βασίλειο; Η ρύθμιση που επιτρέπει στην κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου να περιορίζει τις παροχές για τους μη Βρετανούς εργαζομένους για περίοδο τεσσάρων ετών θα δυσκολέψει οριακά μόνο κάποιους από το να διασχίσουν τα σύνορα. Δεν θα είναι το τέλος της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων. Αλλά μπορεί να υποθέσει κανείς ότι αν η Ε.Ε. έπαιρνε στα σοβαρά την ιδέα της διαρκώς στενότερης ένωσης, οι πολιτικές της θα έπρεπε να ενθαρρύνουν τις διασυνοριακές μετακινήσεις και όχι το αντίθετο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και άλλες χώρες θα ζητήσουν και θα λάβουν αντίστοιχες εξαιρέσεις.

Υπάρχει ο κίνδυνος ότι μετά από μια ψήφο υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε., η συμφωνία μπορεί να μην εφαρμοστεί πλήρως, πυροδοτώντας την εμφάνιση θεωριών συνωμοσίας για το πώς η Ε.Ε. παραπλάνησε σκόπιμα τους Βρετανούς ψηφοφόρους.

Αν η συμφωνία εφαρμοστεί πλήρως, θα βάλει τέλος στην ιδέα της διαρκώς στενότερης ένωσης. Και αν οι Βρετανοί ψηφίσουν υπέρ της αποχώρησης, η συμφωνία δεν θα έχει κανένα νόημα. Η Βρετανία θα μπει σε μια μακρά διαδικασία διαπραγμάτευσης της εξόδου της από την Ε.Ε.

Δυσκολεύομαι να βρω κάποιο θετικό αποτέλεσμα.

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation