Γιατί θέλει ο Πούτιν Ντονέτσκ και Λουχάνσκ

Ο πρόεδρος της Ρωσίας Vladimir Putin αναγνώρισε την ανεξαρτησία δυο στηριζόμενων από τη Μόσχα περιοχών αυτονομιστών στην ανατολική Ουκρανία, κίνηση που θα μπορούσε να αυξήσει δραματικά τον κίνδυνο ενός ολοκληρωτικού πολέμου με το Κίεβο.

Η απόφαση, που ανακοινώθηκε μετά από συνεδρίαση του ρωσικού συμβουλίου ασφαλείας, που μεταδόθηκε τηλεοπτικά, ήρθε ως απάντηση στις εκκλήσεις των ηγετών των αυτοανακηρυχθεισών Λαϊκών Δημοκρατιών του Ντονιέτσκ και του Λουχάνσκ να τις αναγνωρίσει ο Putin ως ανεξάρτητα κράτη και να τις προστατεύσει από αυτό που όπως υποστηρίζουν πρόκειται για μια σχεδιασμένη επίθεση της Ουκρανίας για να τις επανακαταλάβει. Η Ουκρανία το αρνήθηκε και είπε πως η Ρωσία προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τον ισχυρισμό αυτόν –και τις νέες εχθροπραξίες των «αντιπροσώπων» της- ως πρόσχημα για μια νέα εισβολή.

Περισσότεροι από 14.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στον πόλεμο στην ανατολική Ουκρανία από τότε που η Μόσχα προσάρτησε τη χερσόνησο τη Κριμαίας το 2014. Η Ουκρανία και οι χώρες της Δύσης έχουν πει πως υπάρχουν αποδείξεις ότι η Ρωσία προμήθευε όπλα και μαχητές για να τροφοδοτήσει τον αυτονομιστικό πόλεμο, κάτι που αρνείται η Μόσχα.

Τι είναι οι λαϊκές δημοκρατίες του Ντονιέτσκ και του Λουχάνσκ;

Οι λαϊκές δημοκρατίες του Ντονιέτσκ και του Λουχάνσκ, αυτοανακηρυχθείσες αυτόνομες περιοχές, αλλά σχεδόν ολοκληρωτικά εξαρτώμενες από τη στήριξη του Κρεμλίνου, κήρυξαν την ανεξαρτησία τους από το Κίεβο τον Απρίλιο του 2014 αφού ένοπλοι στηριζόμενοι από τη Ρωσία πήραν τον έλεγχο των τοπικών κυβερνητικών υπηρεσιών και άλλων υποδομών, μετά την εισβολή της Μόσχας στην Κριμαία.

Οι, σε μεγάλο βαθμό, ρωσόφωνες αυτές περιοχές που βρίσκονται στα σύνορα με τη Ρωσία στα ανατολικά της Ουκρανίας, έχουν πληθυσμό άνω των 3 εκατ. ανθρώπων και έχουν λάβει μεγάλα ποσά οικονομικής, ανθρωπιστικής και στρατιωτικής βοήθειας από το Κρεμλίνο. Η στήριξη της Μόσχας προς τις περιοχές αυτές ήρθε αφού το φιλοδυτικό κίνημα Maidan ανέτρεψε τον φιλορώσο πρόεδρο της Ουκρανίας τον Φεβρουάριο του 2014.

Στο πλαίσιο των συμφωνιών του Μινσκ –των ειρηνευτικών συνομιλιών με τη μεσολάβηση της Γαλλίας και της Γερμανίας- η εκεχειρία άφησε στους αυτονομιστές de facto τον έλεγχο σχεδόν του ενός τρίτου των ουκρανικών διοικητικά περιφερειών του Ντονιέτσκ και του Λουχάνσκ, με μια βαριά οχυρωμένη γραμμή ελέγχου που τις διαχώριζε από τους Ουκρανούς στρατιώτες.

Η Ουκρανία περιγράφει τις περιοχές ως «προσωρινά κατεχόμενα εδάφη» και οι συμφωνίες του Μινσκ προβλέπουν την μελλοντική επιστροφή τους στο Κίεβο. Αλλά τόσο το Κίεβο, όσο και η Μόσχα απέτυχαν να εφαρμόσουν τους όρους των συμφωνιών, με αποτέλεσμα το status των περιοχών αυτών να βρίσκεται «στον αέρα».

Την ίδια ώρα, η Ρωσία έχει περάσει τα τελευταία οκτώ χρόνια αυξάνοντας το πλεονέκτημά της στις περιοχές αυτές. Έχει δώσει διαβατήρια και υπηκοότητες σε περίπου 800.000 πολίτες των περιοχών αυτών, όπως δήλωσαν τη Δευτέρα Ρώσοι αξιωματούχοι, τονίζοντας παράλληλα την ανάγκη το Κρεμλίνο να τους προστατεύσει.

Γιατί θα ήταν σημαντική η αναγνώριση από τη Μόσχα;

Η Μόσχα στο παρελθόν είχε κάνει πίσω στο θέμα της αναγνώρισης, προτιμώντας αντιθέτως να ασκήσει έμμεσο έλεγχο και να χρησιμοποιήσει τις περιοχές ως μοχλό πίεσης στις ευρύτερες διαμάχες της με την Ουκρανία και τη Δύση.

Η αναγνώριση πιθανότατα θα φέρει δυο σημαντικά αρχικά αποτελέσματα. Πρώτον, την κατάρρευση των συμφωνιών του Μινσκ και των ελπίδων για διπλωματική λύση της σύγκρουσης στην ανατολική Ουκρανία. Τη Δευτέρα, μια σειρά ανώτατων αξιωματούχων είπαν στον Putin πως πίστευαν ότι δεν υπήρχε προοπτική πλήρους εφαρμογής μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, κάτι που όπως είπαν δεν άφηνε άλλη επιλογή στη Μόσχα από το να λάβει άλλα μέτρα.

Δεύτερον, θα έδινε στο Κρεμλίνο αιτιολόγηση για να στείλει Ρώσους στρατιώτες και στρατιωτικό εξοπλισμό στις περιοχές αυτές. Αυτό πιθανότατα θα αυξήσει τον κίνδυνο ολοκληρωτικού πολέμου μεταξύ της Μόσχας και του Κιέβου κατά μήκος ενός ήδη ενεργού μετώπου.

Ένα μεγαλύτερο πρόβλημα προκύπτει μεσοπρόθεσμα: τα δυο κρατίδια διεκδικούν το καθένα ολόκληρες τις ουκρανικές περιοχές του Λουχάνσκ και του Ντονιέτσκ. Η Ρωσία δεν έχει ξεκαθαρίσει αν αναγνωρίζει την διεκδίκηση των εδαφών που βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Κιέβου.

Πώς θα απαντήσει η Δύση;

Το ΝΑΤΟ και η ΕΕ έχουν προειδοποιήσει πως η αναγνώριση των αποσχισμένων περιοχών θα αποτελούσε μια μεγάλη κλιμάκωση στη σύγκρουση μεταξύ της Μόσχας και του Κιέβου, ενώ κάποιοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν ζητήσει να αποτελέσει το έναυσμα για κυρώσεις κατά της Ρωσίας.

Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Jens Stoltenberg είπε την περασμένη εβδομάδα πως η αναγνώριση θα συνιστούσε «κατάφωρη παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας της Ουκρανίας» και παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Μια τέτοια κίνηση θα ήταν «μια ανοικτή κλιμάκωση», είπε ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, Gabrielius Landsbergis, προσθέτοντας πως «θα πρέπει να απαντηθεί με γρήγορες και αποφασιστικές κυρώσεις’ εάν εγκριθεί από τον Putin.

Γιατί συμβαίνει αυτό τώρα;

Μετά από μια μεγάλη αύξηση των ρωσικών στρατευμάτων κοντά στα σύνορα της Ουκρανίας, οι δυτικές κυβερνήσεις προειδοποίησαν για εβδομάδες πως το Ντονιέτσκ και το Λουχάνσκ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να δημιουργηθεί ένα πρόσχημα για πόλεμο, είτε μέσω της πρόκλησης μιας απάντησης από το Κίεβο ή μέσω μιας «στημένης» επίθεσης για την οποία η Ρωσία θα μπορούσε να κατηγορήσει την Ουκρανία.

Η Ρωσία έχει αρνηθεί πως σχεδιάζει να εισβάλλει, επιμένει όμως η Δύση να συμφωνήσει σε μια σειρά εγγυήσεων ασφάλειας, όπως το να απαγορεύσει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και να αποσύρει τους νατοϊκούς στρατιώτες από μέλη της συμμαχίας που βρίσκονται κοντά στη Ρωσία.

Η Μόσχα θεωρούσε προηγουμένως τα δυο κρατίδια ως «ασφάλεια» της στην Ουκρανία. Έχει απαιτήσει η επιστροφή τους στην Ουκρανία να συνοδεύεται με το δικαίωμα άσκησης βέτο σε σημαντικές αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής, κυρίως την αίτηση του Κιέβου για ένταξη στο ΝΑΤΟ, κάτι που αποτελεί «κόκκινη γραμμή» για τη Μόσχα.

Η αναγνώρισή τους από τον Putin αυξάνει τώρα την απειλή πολέμου με το Κίεβο.

Τι σημαίνει αυτό για τις διπλωματικές προσπάθειες αποτροπής ενός πολέμου μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας;

Η κίνηση υποδηλώνει πως ο Putin έχει σταματήσει να πιστεύει στις διπλωματικές προσπάθειες για αποτροπή περαιτέρω συγκρούσεων στην Ουκρανία, των οποίων ηγήθηκε τις τελευταίες ημέρες ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron. Το μέλλον των δυο κρατιδίων θεωρείται ένα κρίσιμο σημείο για συμβιβασμό σε οποιαδήποτε διαπραγματευμένη λύση και η αναγνώριση φαίνεται πως βάζει τέλος σε αυτή την πιθανότητα.

Ο Dmitry Medvedev, αναπληρωτής γραμματέας του συμβουλίου ασφαλείας της Ρωσίας και πρώην πρόεδρος της χώρας, κατέστησε σαφές τη Δευτέρα πως θεωρεί ότι η Ρωσία θα πρέπει να προχωρήσει ασχέτως του κινδύνου πολέμου και των επιπτώσεων αυτού.

«Η κλίμακα του δυνητικού πολέμου δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτό που αντιμετωπίσαμε το 2008 (με τη Γεωργία)» είπε στον Putin. «Αλλά τώρα γνωρίζουμε τι θα συμβεί… όλες οι ιδέες για κυρώσεις που ακούμε τώρα να μεταδίδονται (από τη Δύση).»

«Αλλά γνωρίζουμε τώρα πώς να αντέξουμε σε αυτή την πίεση», είπε.

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation