Πώς η Ευρώπη μπορεί να σώσει τη συμφωνία με το Ιράν

Καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ προσπαθεί να καταφέρει χτύπημα στην συμφωνία με το Ιράν για τα πυρηνικά, οι Ευρωπαίοι ηγέτες εργάζονται για να περιορίσουν τη ζημιά.

Το Λονδίνο φιλοξένησε την περασμένη εβδομάδα τον Ali Akbar Salehi, Ιρανό αντιπρόεδρο και έναν από τους κορυφαίους αρχιτέκτονες της συμφωνίας. Το Παρίσι άφησε να γίνει γνωστό πως ο Εμανουέλ Μακρόν εξετάζει την πιθανότητα επίσκεψης στο Ιράν του χρόνου, κάτι που δεν έχει ξανακάνει Γάλλος πρόεδρος μετά την επανάσταση του 1979.

Η απόφαση του κ. Τραμπ να μην πιστοποιήσει πως το Ιράν συμμορφώνεται με τη συμφωνία, έχει δημιουργήσει πρόβλημα για το Κογκρέσο που πρέπει τώρα να επαναδιαπραγματευτεί κάποιες κρίσιμες διατάξεις ή να την εξαλείψει επιβάλλοντας εκ νέου κυρώσεις ενάντια στην Τεχεράνη. Έχει επίσης επιφορτίσει βασικούς υποστηρικτές της συμφωνίας -τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία- με τη επικίνδυνη αποστολή να τη διατηρήσουν ζωντανή.

Το ενδιαφέρον της Ευρώπης για μια πυρηνική συμφωνία με το Ιράν έχει σταθεί διαρκές και πιο μακροχρόνιο απ’ ότι των Ηνωμένων Πολιτειών. Ήταν οι «EU 3» (Γαλλία, Γερμανία και Βρετανία), που διαπραγματεύτηκαν την εν λόγω συμφωνία) που έβαλαν το Ιράν σε πορεία διαπραγματεύσεων παραπάνω από δέκα χρόνια πριν, πετυχαίνοντας πάγωμα των πυρηνικών δραστηριοτήτων της Τεχεράνης το 2003. Αυτή η αναστολή ήταν βραχύβια: κατέρρευσε λόγω της αποφασιστικότητας του Ιράν να διατηρήσει ένα μικρό πρόγραμμα για τον εμπλουτισμό ουρανίου και της επιμονής της Αμερικής για πιο ολοκληρωμένη κατάργηση των πυρηνικών δραστηριοτήτων.

Κι έτσι το Ιράν συνέχισε δυναμικά, συσσωρεύοντας χιλιάδες παραπάνω φυγοκεντρωτές για τον εμπλουτισμό ουρανίου. Αργότερα, καθώς η οικονομία του Ιράν λύγισε υπό την πίεση των κυρώσεων με τις ΗΠΑ επικεφαλής, η κυβέρνηση Ομπάμα ένωσε τις δυνάμεις της με τους Ευρωπαίους εταίρους στη διαπραγμάτευση μιας συμφωνίας που παρεμπόδισε τον κίνδυνο του πολλαπλασιασμού της πυρηνικής δύναμης του Ιράν για μία δεκαετία.

Οι Ευρωπαίοι είδαν με βαθιά απογοήτευση την αποκήρυξη του κ. Τραμπ την περασμένη Παρασκευή. Έκαναν σκληρό lobbying στην κυβέρνηση και έχασαν. Τώρα πρέπει να αντεπιτεθούν σε δύο μέτωπα: στο Κογκρέσο, γεμάτο με «γεράκια» στο θέμα του Ιράν, και στην Τεχεράνη, όπου οι σκληροπυρηνικοί περιμένουν να αρπάξουν την ευκαιρία και να αντιστρέψουν την πορεία τους.

Διπλωμάτες στην Ευρώπη έχουν ανακουφιστεί που ο κ. Τραμπ δεν έχει ακόμη ουσιαστικά «αποσύρει» τις ΗΠΑ από τη συμφωνία. Η αντίδραση της Τεχεράνης επίσης έχει σταθεί μετρημένη, μέχρι στιγμής. Για την ώρα, η ευρωπαϊκή πολιτική στήριξη δείχνει επαρκής ώστε να μείνει το Ιράν στη συμφωνία -ακόμα και οι σκληροπυρηνικοί του καθεστώτος είναι απρόθυμοι να αναλάβουν την ευθύνη της κατάρρευσης μιας διεθνούς συμφωνίας.

Το «πιλοτάρισμα» της πολιτικής των ΗΠΑ και του Ιράν, ωστόσο, θα γίνει πολύ δυσκολότερο τις ερχόμενες εβδομάδες και μήνες. Η ανακοίνωση του κ. Τραμπ σκιάζει τη μοίρα της συμφωνίας, υπονομεύοντας τα οικονομικά οφέλη που στηρίζουν τη δέσμευση της ιρανικής πλευράς. Αν στερέψουν οι επενδύσεις στο Ιράν, ο Χασάν Ρουχανί, ο νεοεκλεγείς μετριοπαθής πρόεδρος, θα χάσει το κύριο επιχείρημά του για τον τερματισμό του προγράμματος του Ιράν και το βασικό στόχο της κυβέρνησής του.

Ακόμα και πριν την πρόσφατη κίνηση του κ. Τραμπ, τα οικονομικά πλεονεκτήματα είχαν αποδειχθεί πενιχρά. Οι μεγάλες τράπεζες εξακολουθούν να φοβούνται τις συναλλαγές με το Ιράν και η αμφιβολία που πλανάται τώρα πάνω από τη συμφωνία θα εντείνει κι άλλο το ρίσκο για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, καθώς και για τις ξένες εταιρίες. Ο κ. Τραμπ δεν έχει εξαλείψει τη συμφωνία για τα πυρηνικά, αλλά την έχει αναταράξει αρκετά ώστε να ζημιώσει τις επενδύσεις και το εμπόριο με το Ιράν.

Ένας άλλος κίνδυνος για τη συμφωνία, είναι το ότι ο κ. Τραμπ έχει απαιτήσει αυστηρότερη επιβολή της πυρηνικής συμφωνίας και νέους περιορισμούς στο πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν. Είναι, επίσης, αποφασισμένος, να αντιπαρατεθεί με τις παρεμβάσεις του Ιράν σε γειτονικά κράτη. Χωρίς αυτές τις αλλαγές, υποστηρίζει, θα δώσει τέλος στη συμφωνία. Οποιαδήποτε πιθανότητα επαναδιαπραγμάτευσης της συμφωνίας, ωστόσο, είναι πιθανό να ωθήσει το Ιράν να αποσυρθεί από αυτήν.

Παγιδευμένοι μεταξύ Ουάσινγκτον και Τεχεράνης, οι «EU 3» θα δυσκολευτούν να βρουν συμβιβασμό. Το αν θα μπορέσουν να αντισταθούν στην αμερικανική πίεση ή να αποφύγουν να διχαστούν στο θέμα της στήριξης στις ΗΠΑ, είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Ένας τρόπος να προχωρήσουν, θα ήταν να πιέσουν για ξεχωριστές διαπραγματεύσεις για τους βαλλιστικούς πυραύλους και για το ρόλο του Ιράν στη Μέση Ανατολή, κάτι που συνιστά ανησυχία για την Ευρώπη όσο και για τις ΗΠΑ.

Η «στρατολόγηση» της ρωσικής και της κινεζικής στήριξης σε ένα νέο διπλωματικό μονοπάτι με το Ιράν -η Μόσχα και το Πεκίνο έχουν επίσης υπογράψει τη συμφωνία- θα ενθάρρυνε τη συμμετοχή του Ιράν σε νέες συζητήσεις.

Το να πείσουν το Ιράν να κάνει παραχωρήσεις μπορεί να μην είναι απίθανο, αρκεί να ενταχθούν σε ένα πλαίσιο εκτός της συμφωνίας για τα πυρηνικά. Το μάθημα από τη συμφωνία που ο κ. Τραμπ επιθυμεί να καταστρέψει, είναι πως οι πιθανότητες να εξασφαλιστεί η ιρανική συνεργασία είναι πολύ μεγαλύτερες όταν οι παγκόσμιες δυνάμεις παρουσιάζονται ως ενιαίο μέτωπο.

© The Financial Times Limited 2017. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation