Τον Νοέμβριο του 2011 η Ευρωπαϊκή Eπιτροπή αποκάλυψε προτάσεις της ώστε να ενισχυθούν οι δύο προηγούμενες δέσμες κανονισμών για τους οίκους αξιολόγησης που υιοθετήθηκαν το 2009 και το 2010 (CRA I και CRA II). Πριν την οικονομική κρίση του 2008, οι οίκοι αξιολόγησης δεν υπόκεινταν σε κάποιου είδους επιτήρηση από τις ρυθμιστικές αρχές.

Ποια είναι τα βασικά σημεία

Οι προηγούμενες ρυθμίσεις για τους οίκους αξιολόγησης είχαν τον αξιέπαινο στόχο να άρουν πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων για τους οίκους και να εξασφαλίσουν περισσότερη διαφάνεια στα κριτήρια αξιολόγησης και την αξιοπιστία των οίκων. Οι προτάσεις εκείνης της εποχής περιλαμβάνουν:

• Τον περιορισμό της εξάρτησης των fund managers από τα εξωτερικά πιστωτικά ratings
• την υποχρέωση των οίκων αξιολόγησης και των εκδοτών τίτλων να προσφέρουν περισσότερη πληροφόρηση σε επενδυτές γύρω από τα πιστωτικά θεμελιώδη στοιχεία που επηρεάζουν την αξιολόγηση.
• Την αύξηση της διαφάνειας και της συχνότητας των αξιολογήσεων επί των κρατικών εκδοτών και πιθανώς στενότερη εποπτεία επί των κρατικών αξιολογήσεων.
• Το περαιτέρω βήμα εξάλειψης των συγκρούσεων συμφερόντων απαιτώντας από εκείνους που συχνά προχωρούν σε εκδόσεις να αλλάζουν οίκο αξιολόγησης κάθε τρία χρόνια ή ακόμη και κάθε χρόνο, αν ο οίκος έχει επί δέκα συναπτά έτη αξιολογήσει εκδόσεις χρέους από τον ίδιο εκδότη. Η υποχρέωση αυτή δεν ισχύει για την έκδοση κρατικού χρέους.
• Την θέσπιση αστικής ευθύνης σε κάθε περίπτωση καταστρατήγησης των κανονισμών της Κομισιόν από τους οίκους αξιολόγησης, έτσι ώστε αυτοί να μπορούν να μηνύονται από τους επενδυτές, φέροντας μάλιστα το βάρος της απόδειξης της μη παραβίασης.

Τι λέει ο κλάδος;

Η πρόταση για την εναλλαγή των οίκων αξιολόγησης με τους οποίους μια εταιρία συνεργάζεται συναντά αντιρρήσεις. Η Barbara Ridpath επικεφαλής του Διεθνούς Κέντρου για τους χρηματοοικονομικούς ρυθμιστικούς κανόνες και πρώην επικεφαλής της υπηρεσίας αξιολογήσεων Ευρώπης στην Standard & Poor’s, πιστεύει ότι η εναλλαγή θα υπονομεύσει τις προσπάθειες της Επιτροπής να κρίνει τα στοιχεία των αξιολογήσεων και της διαφάνειας ώστε να προσδιορίσει διαχρονικά την ακρίβεια στις αξιολογήσεις κάθε οίκου.

«Οι βασικοί οίκοι έχουν διαφορετικές μεθοδολογίες, οπότε, το να εναλλάσσονται οι οίκοι κάθε τρία χρόνια σημαίνει ότι ποτέ δεν είναι δυνατό να υπάρξει ένα αρκετά μεγάλο αρχείο ώστε να μελετηθεί ο τρόπος έκδοσης των αξιολογήσεων. Είναι πράγματι δυσνόητο το πως ένας οίκος θα μπορεί να αξιολογεί έναν κίνδυνο μη αποπληρωμής ενός 10ετούς ομολόγου για μόνο τρία χρόνια», λέει ο ίδιος.

«Η συνεχή εναλλαγή αξιολογητών και οι όλο και μεγαλύτερες απαιτήσεις συμμόρφωσης θα οδηγήσουν στο να χάσουν οι οίκοι κάποιο από το βάθος της πιστωτικής τους γνώσης», λέει πρώην αξιολογητής που τώρα εργάζεται ως αναλυτής για την επενδυτική θυγατρική μιας μεγάλης αμερικανικής ασφαλιστικής.

«Το πλεονέκτημα των πρακτορείων είναι ότι δεν ακολουθούν απλώς τις τιμές της αγοράς, αλλά μένουν προσηλωμένα στα θεμελιώδη. Αν η αντίληψη των αναλυτών γίνει περισσότερο βραχυπρόθεσμη και επιφανειακή, είναι πιο πιθανό αυτοί να πιαστούν στους τροχούς των εξελίξεων της αγοράς μαζί με τους ίδιους τους επενδυτές και έτσι οι αξιολογήσεις να γίνουν περισσότερο προ-κυκλικές», προειδοποιεί.

Νέες συγκρούσεις συμφερόντων;

Μέρος του προβλήματος είναι και το timing. Οι οίκοι αξιολόγησης ήταν οι «κακοί» του 2008 γιατί υποτίμησαν τους κινδύνους των τιτλοποιήσεων των αμερικανικών subprimes. Αποτέλεσμα αυτού ήταν οι επενδυτές να καλωσορίσουν αρχικά την πίεση για περισσότερο διαφανείς αξιολογήσεις σε δομημένα προϊόντα.

Τώρα ωστόσο, οι «κακοί» είναι τα κράτη που έκαναν κακή δημοσιονομική διαχείριση. Οι οίκοι αξιολόγησης δεν δίστασαν να υποβαθμίσουν τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης- κάτι που οδηγεί στο παράδοξο ερώτημα: Τιμωρεί η Κομισιόν τους αξιολογητές για το ότι ήταν πολύ τίμιοι στις αξιολογήσεις τους σχετικά με το κρατικό χρέος;

Η Ευρωπαϊκή επιτροπή τουλάχιστον υπαναχώρησε από την προηγούμενη πρότασή της, σύμφωνα με την οποία, οι αξιολογήσεις των εθνικών χρεών πρέπει να απαγορευτούν ενόσω διαρκούν πολυμερείς διαπραγματεύσεις για πακέτα στήριξης- ενδεχόμενο που ένας τραπεζίτης απερίφραστα αποκάλεσε «λογοκρισία». Ωστόσο, το Ευρωκοινοβούλιο φαίνεται να επιθυμεί να εισάγει εκ νέου την πρόταση αυτή.

Εξάλλου, η απαίτηση σύμφωνα με την οποία οι πράξεις αξιολόγησης του εθνικού χρέους θα πρέπει να δημοσιοποιούνται αποκλειστικά εκτός των ωρών διαπραγμάτευσης των ευρωπαϊκών αγορών προέρχεται από έναν ατυχή κανόνα που αφορά γαλλικές εισηγμένες εταιρίες και ο οποίος επιβλήθηκε από τις γαλλικές ρυθμιστικές αρχές μία δεκαετία πριν. Εγκαταλείφθηκε δε όταν οι ρυθμιστικές αρχές κατάλαβαν ότι έτσι επιτρεπόταν σχεδόν στους ασιάτες και τους αμερικανούς επενδυτές να αντιδρούν πρώτοι σε κάθε κίνηση αξιολόγησης.

Μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τις προτάσεις;

Οι προτάσεις για να μειωθεί η υπερβολική εξάρτηση από τις αξιολογήσεις είναι λογικές και η Κομισιόν σχεδιάζει παρόμοιες διατάξεις για τον ασφαλιστικό κλάδο εντός του 2012. Αλλά αν αυτές οι προτάσεις λειτουργήσουν, τότε όλα τα άλλα στοιχεία της τρίτης δέσμης κανονισμών για τους οίκους αξιολόγησης (CRA III). μπορεί να μην είναι απαραίτητα- ίσως μάλιστα αποδειχθούν βλαβερά.

Αν οι επενδυτές δεν στηρίζονται πλέον τόσο πολύ στις αξιολογήσεις των οίκων, μόνο αυτοί οι οίκοι που έχουν αποδείξει την ακρίβεια των αναλύσεών τους είναι πιθανό να εξακολουθήσουν τις δραστηριότητές τους και μόνο οι μεγαλύτεροι από τους οίκους αξιολόγησης θα μπορέσουν να σηκώσουν στους ώμους τους το βάρος της συμμόρφωσης με τους νέους κανονισμούς.

«Εκ μέρους των μελών μας που είναι πελάτες των πρακτορείων τόσο σαν εκδότες όσο και σαν επενδυτές, είμαστε όλοι υπέρ της βελτίωσης των συνθηκών ανταγωνισμού. Ωστόσο, η φύση της αγοράς είναι ότι είναι δύσκολο για νεοεισερχόμενους στην αγορά να χτίσουν φήμη και πολλά από τα μέτρα που ανακοινώνει η Κομισιόν θα δημιουργήσουν σημαντικά εμπόδια εισόδου στην αγορά», προειδοποιεί ο John Grout, υψηλόβαθμο στέλεχος της Βρετανικής Ένωσης corporate treasurers.