Η ανανεώσιμη ενέργεια είναι τώρα ένας από τους σημαντικούς επιχειρηματικούς κλάδους. Σύμφωνα με στοιχεία από το Bloomberg New Energy Finance, τα τελευταία πέντε χρόνια περισσότερα από 850 δισ. δολ. επενδύθηκαν στον κλάδο μόνο από τράπεζες και από επενδυτικά ιδρύματα. Τα περισσότερα από αυτά τα χρήματα αφορούν επενδύσεις σε αυτοχρηματοδοτούμενα έργα. Ωστόσο, ο ρόλος των ιδιωτικών κεφαλαίων γίνεται ολοένα και σημαντικότερος.

Ανάμεσα στο 2006 και στα μέσα του 2011, ιδιωτικά κεφάλαια και εταιρίες venture capital επένδυσαν περίπου 450 δισ. δολ. στους κλάδους των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ή ευρύτερα της «καθαρής» ενέργειας. Μόνο πέρσι, οι εταιρίες αυτές επένδυσαν σχεδόν 8 δισ. δολ. στην καθαρή ενέργεια, ενώ στους πρώτους έξι μήνες της φετινής χρονιάς η επένδυσή τους έφτασε τα 5 δισ. δολ.

Το ενδιαφέρον πρωτοέγινε σοβαρό κατά τη διάρκεια του 2006, όταν η αγορά ήταν ανοδική και σε υψηλά επίπεδα. Πριν από αυτό, τα περισσότερα από τα ιδιωτικά κεφάλαια εμφανίστηκαν επιφυλακτικά σε ό,τι αφορά τον κλάδο.

«Αρχικά το ενδιαφέρον των ιδιωτικών κεφαλαίων ήταν χαμηλό. Θεωρούσαν την όλη ιστορία ως υψηλού ρίσκου και μάλλον μη ελκυστική από πλευράς αποδόσεων. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων οι διαθέσεις άλλαξαν άρδην», λέει ο κ. Daniel Guttman υψηλόβαθμο στέλεχος στην PricewaterhouseCoopers.

Η πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής

Η μεταστροφή αυτή πρέπει να αποδοθεί σε πληθώρα παραγόντων. Ίσως η πιο σημαντική από αυτές είναι η συνειδητοποίηση ότι η κλιματική αλλαγή που συντελείται δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί. Στα μέρη όπου η εξοικονόμηση της ενέργειας θεωρούνταν σχεδόν αστεία, τώρα υπάρχει μια νέα νοοτροπία την οποία αποδέχονται όλοι, πλην ίσως των περισσότερο σκληροπυρηνικών. Απηχώντας αυτές τις τάσεις, οι περισσότερες κυβερνήσεις ανά τον κόσμο στρέφονται όλο και περισσότερο στην καθαρή ενέργεια και υποστηρίζουν τα λόγια τους με έργα. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, οι πολιτικοί έχουν συμφωνήσει ότι έως το 2020 το 20% της ενέργειας θα πρέπει να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές.

Η πολιτική μεταστροφή προς τα οφέλη της ανανεώσιμης ενέργειας δεν οδηγείται αποκλειστικά από την επιθυμία να σωθεί ο κόσμος: Γεγονότα της περασμένης δεκαετίας κατέδειξαν τη σημασία της ενεργειακής ασφάλειας. Τα προβλήματα στη Μέση Ανατολή και οι ιδιοτροπίες της Ρωσίας οδήγησαν τις κυβερνήσεις σε πολιτικές που εγγυώνται περιορισμένη μόνο έκθεση στην εισαγόμενη ενέργεια. Η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές ταιριάζει ακριβώς σε αυτήν την περιγραφή.

«Αν και ξεκίνησε σαν μια μάχη ενάντια στην κλιματική αλλαγή και άλλοι παράγοντες αποδείχθηκαν σημαντικoί, όπως η ασφάλεια και η ανεξαρτησία των ενεργειακών αποθεμάτων», λέει ο Felipe Moreno, διευθυντής της private equity εταιρίας Bridgepoint. Με αυτό στο μυαλό, αρκετές κυβερνήσεις- μάλλον οι περισσότερες του ανεπτυγμένου κόσμου- προσφέρουν άμεσες επιδοτήσεις για να ενισχύσουν την επένδυση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, εγγυώμενες το κόστος στο οποίο αυτού του τύπου η ενέργεια μπορεί να πουληθεί. Αυτό για τα ιδιωτικά κεφάλαια είναι πολύ σημαντικό.

«Παράγεις ενέργεια σε μια καθορισμένη τιμή, οπότε το βασικό ερώτημα είναι πόσο κοστίζει η ίδια η παραγωγή της ενέργειας. Τα κόστη έχουν σημαντικά υποχωρήσει σε διάφορους κλάδους», λέει ο Bernard Fairman, πρόεδρος της εναλλακτικής εταιρίας διαχείρισης Foresight Group.

Επενδυτική επιλεκτικότητα

Ωστόσο, η ανανεώσιμη ενέργεια καλύπτει ένα εξαιρετικά ευρύ φάσμα: από δραστηριότητες ώριμων και προβλέψιμων κλάδων έως τις πρώιμες και υψηλού ρίσκου τεχνολογίες. Ο κλάδος είναι δυναμικός και υπάρχει εγνωσμένη ανάγκη για απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα, με πολλά λαμπρά μυαλά να αφιερώνονται στο στίβο της εναλλακτικής ενέργειας και να προωθούν ιδέες όπως τα αυτοκίνητα που κινούνται με υδρογόνο ή τα «έξυπνα» δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας.

Καθώς πολλά από τα νέα σχέδια δεν είναι εύκολο να εξακριβωθεί ότι θα μπορέσουν να λειτουργήσουν, συχνά θεωρούνται πολύ ριψοκίνδυνα για τα ιδιωτικά κεφάλαια. Αυτά, μπορεί να χρηματοδοτηθούν από venture capitals, που κυνηγούν ευκαιρίες στις οποίες αν η συνταγή πετύχει οι αποδόσεις θα είναι απίστευτες και αν όχι, ανύπαρκτες. Η χρηματοδότηση τέτοιων projects ήταν σποραδική. Πριν την κρίση, δισεκατομμύρια δολάρια επενδύονταν σε εταιρίες που έψαχναν το επόμενο «καυτό πράγμα» στην εναλλακτική ενέργεια. Τώρα οι επενδυτές είναι περισσότερο επιλεκτικοί, ενώ η όρεξή τους για κίνδυνο κάθε άλλο παρά ενισχύεται από χρεοκοπίες σημαντικών παικτών της αγοράς αυτής, όπως η φετινή του ομίλου ηλιακής ενέργειας της Καλιφόρνια, Solyndra.

Έχοντας πάρει τη χρηματοδότηση μιας ομάδας venture capitals, η Solyndra διετέλεσε μια από τις αγαπημένες του κλάδου της εναλλακτικής ενέργειας. Έλαβε δανειακή εγγύηση από την κυβέρνηση των ΗΠΑ ύψους 535 εκατ. δολ. και προβλήθηκε ως πρότυπο για όλες τις εταιρίες ανανεώσιμης ενέργειας. Μάλιστα, υπήρχαν σκέψεις για να εισαχθεί στο χρηματιστήριο το 2010. Το σχέδιο αυτό ματαιώθηκε και η Solyndra τον Αύγουστο που μας πέρασε ζήτησε προστασία από τους πιστωτές της, υπαγόμενη στο chapter 11 του αμερικανικού πτωχευτικού κώδικα. Τα λογιστικά δεδομένα της εταιρίας μάλιστα ερευνώνται από το FBI για την πιθανότητα απάτης.

Αν και η εταιρεία έριξε την ευθύνη στις αρνητικές οικονομικές συγκυρίες, παρατηρητές του κλάδου αποδίδουν την εξέλιξη μάλλον στο ότι τα κυλινδρικού τύπου φωτοβολταϊκά έχαναν έδαφος σε σχέση με τα επίπεδα. Για τα private equity funds η κατάρρευση της Solyndra υπογράμμισε την σημασία να υποστηρίζονται τεχνολογίες που είναι εμπορικά βιώσιμες. Αυτό όμως σημαίνει ότι το ενδιαφέρον των εταιριών private equity θα περιοριστεί πρακτικά σε τρεις κλάδους ανανεώσιμης ενέργειας: Την αιολική ενέργεια, την ηλιακή ενέργεια από επίπεδου τύπου φωτοβολταϊκά και τη βιομάζα/διαχείριση αποβλήτων, που περιλαμβάνει την μετατροπή απορριμμάτων κάθε φύσης σε ενέργεια.

«Ο πιο ενδιαφέρον τύπος επένδυσης είναι τα projects ανανεώσιμης ενέργειας- ειδικά όσα είναι εντάσεως κεφαλαίου, όπως τα αιολικά πάρκα και τα ηλιακά εργοστάσια», λέει ο Tom Murley, επικεφαλής του τμήματος ανανεώσιμης ενέργειας στην private equity firm, HG Capital.

Κίνδυνοι και αποδόσεις

Εντός του πεδίου αυτού, τα ιδιωτικά κεφάλαια μπορούν να παράσχουν χρηματοδότηση σε διάφορα στάδια. Επί παραδείγματι, οι εταιρίες μπορούν να εμπλακούν στην αρχή ενός project- εκεί, το κυνήγι των απαραίτητων αδειών είναι βασικό. Η συμμετοχή σε αυτό το στάδιο είναι περίπλοκη διαδικασία αλλά και οι αποδόσεις μπορούν να είναι εξαιρετικά γενναιόδωρες. Εναλλακτικά, οι εταιρίες private equity μπορούν να εμπλακούν όταν ένα project είναι κοντά στην ολοκλήρωσή του, όπου το ρίσκο είναι μικρότερο, όπως βέβαια και οι σχετικές ανταμοιβές.

«Στον τομέα της ανανεώσιμης ενέργειας τα ιδιωτικά κεφάλαια μπορούν να αναλάβουν τον κίνδυνο του development λαμβάνοντας από νωρίς μέρος στο χορό, αγοράζοντας γη και αναπτύσσοντας projects από το μηδέν ή μπορούν να μπουν αργότερα όταν οι κίνδυνοι είναι λιγότεροι αλλά και οι ευκαιρίες για προστιθέμενη αξία σπανιότερες», λέει ο Thierry Baudon, υψηλόβαθμο στέλεχος στην Mid Europa Partners.

Ποντάροντας στο αιολικό πάρκο

Η γιγαντιαία αμερικανική private equity εταιρία, Blackstone, είναι μία από τις εταιρίες που μπορεί να χειριστεί projects από την αρχή τους. Πρόσφατα ανακοίνωσε επένδυση ύψους 1,2 δισ. δολ. στην μεγαλύτερη γερμανική offshore εταιρία αιολικών πάρκων, την Meerwind. Πρόκειται για project κατασκευής και εγκατάστασης 80 τουρμπίνων, σχεδιασμένο να λειτουργήσει το 2013 και προορισμένο να παράγει ρεύμα για 400.000 νοικοκυριά. Η ανάμιξη της Blackstone έρχεται μετά την κοινοποίηση της πρόθεσης της γερμανικής κυβέρνησης για στροφή προς την αιολική ενέργεια, η οποία με τη σειρά της ακολούθησε την αναδίπλωση στο θέμα της πυρηνικής ενέργειας, λόγω του ατυχήματος στη Φουκουσίμα.

Πολλές εταιρίες ωστόσο προτιμούν να επενδύουν σε υπάρχοντα projects. Η Bridgepoint επί παραδείγματι, πλήρωσε 597 εκατ. ευρώ για 11 ισπανικά αιολικά πάρκα στην Castill Leon νωρίτερα φέτος. «Για εμάς η επένδυση εκεί είναι ασφαλής. Πρόκειται για ένα στοιχείο ενεργητικού που παράγει ρευστό, το οποίο με τον καιρό θα αποκτήσει στρατηγική σημασία», λέει ο κ. Moreno της Bridgepoint. «Η αιολική ενέργεια έχει ένα ακόμη πλεονέκτημα. Είναι επιδοτούμενη αλλά είναι και η φθηνότερη ανανεώσιμη ενέργεια που το κόστος της είναι σχεδόν αντίστοιχο με αυτό της συμβατικής ενέργειας. Με τον καιρό προφανώς οι κρατικές επιδοτήσεις μειώνονται όσο μειώνεται και το κόστος της παραγωγής», εξηγεί ο κ. Moreno.

Μείωση τιμής της ισπανικής ηλιακής ενέργειας

Τέτοιου είδους συλλογισμοί είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι τώρα στους private equity επενδυτές, καθώς οι δυτικές κυβερνήσεις καίγονται για ρευστό και αναζητούν τρόπους να περικόψουν τους προϋπολογισμούς τους. Δεν είναι τυχαίο για παράδειγμα πως η κίνηση της ισπανικής κυβέρνησης να περικόψει αναδρομικά για τα έτη 2010- 2013 κατά 30% την τιμή την οποία ήταν πρόθυμη να πληρώσει για ηλιακή ενέργεια ήγειρε ανησυχίες. Για να αμβλύνουν την εντύπωση, οι Ισπανοί παρέτειναν την περίοδο κατά την οποία θα παρέχονται κίνητρα για την παραγωγή ενέργειας από τον ήλιο. Ακόμη όμως και έτσι, η απόφαση προκάλεσε οργή σε αρκετούς επενδυτές.

Για ορισμένους, η απόφαση της Ισπανίας αντανακλά τους κινδύνους που σχετίζονται με την ανανεώσιμη ενέργεια. «Θεωρήσαμε ότι οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη θα κρατούσαν το λόγο τους. Μαζί με όλους τους άλλους, πιαστήκαμε και εμείς στον ύπνο. Αυτό κλόνισε την εμπιστοσύνη μας δραματικά», λέει ο κ. Baudon.

Άλλοι είναι πιο αισιόδοξοι και επισημαίνουν ότι το κόστος της παραγωγής ενέργειας μέσω του ήλιου έχει σημαντικά υποχωρήσει τα τελευταία χρόνια και ότι η κίνηση των Ισπανών, μολονότι άτσαλα εκτελεσμένη, ήταν επί της αρχής σωστή.

Σε κάθε περίπτωση, οι έμπειροι παίκτες των equity funds και οι σύμβουλοί τους πιστεύουν ότι η επένδυση στην ανανεώσιμη ενέργεια είναι πιο θελκτική στις περιπτώσεις που οι κρατικές επιδοτήσεις δεν είναι προαπαιτούμενο της επιτυχίας- τουλάχιστον μακροπρόθεσμα.

«Αν μπορείς να δεις ότι ο κλάδος στον οποίο επενδύεις θα μειώσει την εξάρτησή του από τις επιδοτήσεις, οπότε το μακροπρόθεσμο business model δεν θα στηρίζεται στην έξωθεν βοήθεια, η επενδυτική προοπτική καθίσταται περισσότερο ελκυστική», λέει ο κ. Butler της Casadia Capital.

Η Foresight Group πηγαίνει ένα βήμα πιο πέρα. «Καθώς το κόστος παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας μειώνεται, θα υπάρχει εκθετική αύξηση των επενδύσεων από equity funds», επισημαίνει ο πρόεδρός της, κ. Fairman.

Αλυσίδες εφοδιασμού

Το ενδιαφέρον των private equity funds για την ανανεώσιμη ενέργεια ωστόσο, δεν περιορίζεται στην αιολική και την ηλιακή ενέργεια. Πράγματι, πολλοί στον κλάδο έλκονται εξίσου ή και περισσότερο από τις ευκαιρίες στην αλυσίδα εφοδιασμού. «Τα ιδιωτικά κεφάλαια μπορούν να βοηθήσουν την εμπλοκή εταιριών στην τεχνολογική αλυσίδα εφοδιασμού και ειδικά σε δραστηριότητες όπως η συντήρηση αεροτουρμπινών. Αυτό είναι ένα πεδίο που οι εταιρίες private equity καταλαβαίνουν πολύ καλά. Τους αρέσουν οι ταμειακές ροές και τα σίγουρα θεμελιώδη μεγέθη της δουλειάς», λέει ο κ. Warren.

«Σε πολλές περιπτώσεις οι εταιρίες αυτές μπορούν να μεγαλώσουν αρκετά και να αποκτήσουν παγκόσμιο βεληνεκές, οπότε οι εταιρίες private equity μπορούν να βοηθήσουν στη χρηματοδότησή τους», προσθέτει ο ίδιος. Το ενδιαφέρον σε αυτήν την πτυχή της ανανεώσιμης ενέργειας είναι σχετικά πρόσφατο αλλά και γρήγορα αναπτυσσόμενο. «Στα προηγούμενα δύο με τρία χρόνια τα ιδιωτικά κεφάλαια ξεκίνησαν να επενδύουν σε ολόκληρο το φάσμα της αλυσίδας παραγωγής που σχετίζεται με την ανανεώσιμη ενέργεια, όπως είναι οι εταιρίες που φτιάχνουν τα φρένα ή τα πτερύγια των αεριοτουρμπινών», λέει ο κ. Guttman της PwC.

Ενεργειακή διαφοροποίηση

Σύμφωνα με την συμβουλευτική εταιρία Cleantech Group, σχεδόν το 30% των φετινών επενδύσεων των private equity funds έχουν πραγματοποιηθεί στον τομέα της «πράσινης» ενέργειας. Η εταιρία εκτιμά ότι τα ποσά που έχουν δεσμευθεί στην οικολογική ενέργεια είναι περίπου 8 δισ. ευρώ, ενώ όπως εκτιμά ο CEO, Sheeraz Haji το ενδιαφέρον θα συνεχίσει να μεγαλώνει την ερχόμενη δεκαετία. «Οι εταιρίες θα πάρουν το χρόνο τους για να μελετήσουν το χώρο και μετά θα δούμε σημαντικά deals», λέει. Ο κ. Murley συμφωνεί. «Οι private equity εταιρίες έχουν προς το παρόν ένα μικρό μερίδιο της αγοράς, αλλά αυτό μεγαλώνει. Το ενδιαφέρον είναι μεγάλο και θα αυξηθεί», προβλέπει.

«Αν ένας αριθμός μεγάλων αναπτυσσόμενων και κερδοφόρων εταιριών αναδυθεί σε κάθε έναν από τους υποκλάδους της εναλλακτικής ενέργειας τα ιδιωτικά κεφάλαια θα συνεχίσουν να δίνουν το παρών. Είναι τόσο απλό», λέει ο κ. Haji.