Πόσο κοστίζει ο λειτουργικός κίνδυνος

Το φθινόπωρο του 2014, η κοινή μελέτη οργάνων της ΕΕ στους κινδύνους και στο ευάλωτο του χρηματοπιστωτικού συστήματος της ΕΕ, επεσήμανε «αυξανόμενες και εγειρόμενες ανησυχίες σχετιζόμενες με τον λειτουργικό κίνδυνο», μετά από ένα κύμα προστίμων σε τράπεζες για ατασθαλίες.

Η έκθεση που παρήγαγαν τρεις ευρωπαϊκής εποπτείας διευθύνσεις εντόπισε στις ποινές για χειραγώγηση οικονομικών δεικτών και στην επανόρθωση για σκόπιμα εσφαλμένες πωλήσεις χρηματοοικονομικών προϊόντων δύο από τις μεγαλύτερες πηγές ανησυχίας.

Εβδομάδες μόλις αργότερα, η Επιτροπή της Βασιλείας για την τραπεζική επίβλεψη, παρήγαγε μια συλλογιστική επί της αναθεώρησης των στάνταρ προσεγγίσεων για τον υπολογισμό του κεφαλαίου που οι τράπεζες πρέπει να διακρατούν έναντι λειτουργικών κινδύνων.

Η επιτροπή επεσήμανε πως, μια μελέτη του 2010 έδειξε «ότι οι απαιτήσεις σε τραπεζικά κεφάλαια υπό τα όσα ορίζει το πλαίσιο της Βασιλείας, ήταν κατά μέσο όρο υπορυθμισμένες το 2009. Επιπλέον, οι κεφαλαιακές ανάγκες για λειτουργικό κίνδυνο βρέθηκαν να αυξάνονται με μη γραμμική τάση σε σχέση με το μέγεθος μιας τράπεζας».

Και τι πειράζει;

Η αναπροσαρμογή της στάνταρ προσέγγισης κανόνων της Βασιλείας για τον υπολογισμό των στοιχείων ενεργητικού με στάθμιση λειτουργικού κινδύνου (RWA) είναι ο πρόδρομος μιας αναθεώρησης της πρακτικής που χρησιμοποιούν περίπου δεκαπέντε από τις τράπεζες που διαθέτουν τα πιο περίπλοκα συστήματα στην Ευρώπη, και άλλες οκτώ στις ΗΠΑ. Αυτή η αναθεώρηση είναι πιθανό να εστιάσει στη ρύθμιση της ποικιλίας της στάθμισης κινδύνου για το λειτουργικό ρίσκο.

«Αποτελεί πρόκληση το να προσπαθείς να μοντελοποιήσεις τον κίνδυνο που υπάρχει παρακάτω και που σχετίζεται με τη συμπεριφορά. Αλλά αυτό που είναι σαφές, είναι ότι το επίπεδο των προστίμων αυξάνεται σε σύγκριση με το παρελθόν», λέει ο Lars Overby, επικεφαλής του τμήματος πίστωσης, αγοραίου και λειτουργικού κινδύνου στην Ευρωπαϊκή Εποπτική Αρχή Τραπεζών.

«Ενώ δεν θα έπρεπε να υπάρχει σώνει και καλά μηχανιστική προσέγγιση, οι υψηλότερες απώλειες πρέπει να συνυπολογιστούν σε κεφαλαιακές απαιτήσεις. Θέλουμε επίσης να δούμε ανάλυση των επιπέδων προστίμου ανά δικαιοδοσία, ως μέρος των επιπλέον κεφαλαιακών απαιτήσεων που τίθενται από τη Βασιλεία 2, αν αυτά τα επίπεδα δεν ενσωματώνονται επαρκώς στις υπάρχουσες χρεώσεις για τον λειτουργικό κίνδυνο», συμπληρώνει.

Τι λένε οι τραπεζίτες;

Τα ανελαστικά νούμερα δείχνουν την κλίμακα της πρόκλησης, που απειλεί να κάνει τα στοιχεία για τα τραπεζικά RWA σχεδόν άνευ νοήματος. Η BNP Paribas αναγκάστηκε να πληρώσει πρόστιμο 8,9 δισ. δολ. για μη εφαρμογή των αμερικανικών νόμων τον Ιούνιο του 2014. Τα στοιχεία από την thebankerdatabase.com δείχνουν ότι η BNP Paribas είχε λειτουργικά RWA ύψους 69,5 δισ. δολ. στο τέλος του 2013, με Tier I 12,8%. Αυτό σημαίνει ότι ολόκληρο το κεφάλαιο που διακρατούσε η BNP Paribas για απώλειες που σχετίζονταν με αναπάντεχες λειτουργικές ζημίες πήγε με μιάς σε ένα και μόνο πρόστιμο.

Οι δικαστικοί κίνδυνοι και οι κίνδυνοι αποζημίωσης αποτέλεσαν τις κύριες εκπλήξεις για τις τράπεζες τα τελευταία χρόνια. Έχουν την ικανότητα να καταστρέψουν το 10% ή το 20% του κεφαλαίου σε λίγες εβδομάδες», λέει ο Rajesh Bhatia, partner στην Parker Fitzgerald και πρώην treasurer στην Standard Chartered.

Ο φόβος είναι ότι η τάση για πιο συνεπείς RWA υπολογισμούς θα κάνει τα πράγματα χειρότερα. Ο Joseph Sabatini, ο οποίος ήταν επικεφαλής λειτουργικού κινδύνου στην JP Morgan από το 2000 έως το 2009 λέει ότι το αρχικό πνεύμα της συνεργασίας ανάμεσα σε τράπεζες και ρυθμιστικές αρχές, ώστε να βρεθεί η καλύτερη προσέγγιση στη μέτρηση του λειτουργικού κινδύνου, τελικά έδωσε τη θέση του στη διαπραγμάτευση για τα ποσά του κεφαλαίου που απαιτούνται.

«Είναι κατανοητό γιατί για τις ρυθμιστικές αρχές δεν υπάρχει κάποιο ελάττωμα στο να είναι μεγαλύτερο το τραπεζικό κεφάλαιο. Αλλά ως συνολική επίδραση, ο κλάδος εστίασε υπερβολικά στην ποσοτικοποίηση του λειτουργικού κινδύνου, παρά στο να τον κατανοήσει και να τον διαχειριστεί», λέει.

Ποια είναι η εναλλακτική;

Ο Simon Ashby του Πανεπιστημίου του Πλύμουθ στη Μ. Βρετανία, επικεφαλής του Ινστιτούτου Λειτουργικού Κινδύνου και πρώην διαχειριστής λειτουργικού κινδύνου, πιστεύει ότι οι τράπεζες μπορεί να χρειαστεί να πάρουν σημαντικές αποστάσεις από τις μεθόδους υπολογισμού του λειτουργικού κινδύνου, που μειώνουν την εξάρτηση από τις στατιστικές και την ανάλυση σεναρίου. Προτείνει να αποκτηθεί πρόσβαση σε έρευνα για τεχνητή νοημοσύνη.

«Υπάρχουν τεχνικές που αναπτύσσονται, οι οποίες είναι περισσότερο προσαρμοποιήσιμες και είναι πιθανότερο να είναι καταλληλότερες για τον υπολογισμό του λειτουργικού κινδύνου», λέει ο κ. Ashby.

Όσο τα μοντέλα σχετίζονται με τους κανόνες της Βασιλείας, οι τράπεζες μπορεί να είναι πολύ απρόθυμες να επενδύσουν σε τέτοιου είδους πειραματισμούς εν όψει της πιθανότητας τα αποτελέσματα τελικά να απαιτήσουν μεγαλύτερα κεφάλαια. Ο Paul Embrechts καθηγητής μαθηματικών στο Ελβετικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας στη Ζυρίχη κάνει τον παραλληλισμό με τους ασφαλιστές κινδύνου και τους αντασφαλιστές. Αυτές οι εταιρίες, θεωρεί, αντιμετωπίζουν κίνδυνο παρόμοιο με τα πρόστιμα που τώρα μαστίζουν τον τραπεζικό κλάδο.