Το αργεντίνικο χρέος και τα «όρνεα των αγορών»

Η διεθνής κοινότητα αντέδρασε με σύγχυση και πανικό στο γρίφο του χρέους που δημιούργησε μία απρόσμενη απόφαση του αμερικανικού δικαστικού συστήματος. Έχοντας την παγκόσμια υποστήριξη, η Αργεντινή αντιμετωπίζει αυτή την υπερβολική ρύθμιση όπως κάθε υπεύθυνο κράτος θα έκανε: υπερασπιζόμενο την κυριαρχία της και επαναβεβαιώνοντας την προθυμία της και την ικανότητα να κρατήσει τις υποσχέσεις της προς όλους τους πιστωτές της υπό δίκαιους, βιώσιμους, και νόμιμους όρους. Στην πραγματικότητα, υπάρχει μια δίκαιη και λογική προσφορά στο τραπέζι που θα βάλει τέλος σε αυτή την διαδικασία.

Λόγω αυτής της δικαστικής απόφασης, οι καλόπιστοι ομολογιούχοι που δεν έχουν σχέση με τη διαδικασία μπλοκάρονται από το να λάβουν τις κανονικές τους πληρωμές που γίνονται από την Αργεντινή- και οι οποίες τους ανήκουν δικαιωματικά. Την ίδια στιγμή, κεφάλαια «αρπακτικά» (vulture funds) κρατούν το 94% των πιστωτών ομήρους και απαιτούν κέρδος που εκτιμούμε ότι φτάνει το 1600% για να τους αφήσουν ελεύθερους. Η θέση αυτή είναι παράλογη και αποτελεί ευθεία απειλή για την σταθερότητα του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Επίσης, θα σήμαινε και το διαζύγιο της απόδοσης από τον κίνδυνο, παραβιάζοντας έναν από τους βασικούς πυλώνες του μοντέρνου καπιταλισμού.

Αυτά είναι τα γεγονότα. Το 2001, μετά από δεκαετίες υπερχρέωσης η Αργεντινή χρεοκόπησε. Από το 2003, ούσα υπό νέα κυβέρνηση, η χώρα κάνει όλα τα απαραίτητα βήματα προς την ομαλοποίηση των πιστωτικών υποχρεώσεών της. Η Αργεντινή πλήρωσε το χρέος της προς το ΔΝΤ πλήρως και πιο σύντομα από ό,τι όριζε το πρόγραμμα, ενώ έφτασε σε συμφωνία με την ισπανική πετρελαϊκή Repsol και- σε μια συμφωνία ορόσημο- με την ομάδα πιστωτών Paris Club.

Χωρίς αμφιβολία, η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να φτάσει σε συμφωνία με τους ομολογιούχους κατόχους χρέους ύψους 81 δισ. δολ. Μετά από εκτεταμένες διαπραγματεύσεις, η Αργεντινή αναδιάρθρωσε με επιτυχία το 92,4% του χρέους της το 2005 και το 2010, το οποίο εξυπηρέτησε πιστά έκτοτε. Η προσφορά της Αργεντινής καθορίστηκε με βάση την πραγματική δυνατότητα αποπληρωμής που είχε η χώρα. Με την ενσωμάτωση των συνδεδεμένων με το ΑΕΠ ομολόγων, οι πιστωτές έγιναν εταίροι στο σχέδιο ευμάρειας της χώρας. Καθώς μεγάλωνε η Αργεντινή, μεγάλωναν και οι αποδόσεις για τους ομολογιούχους της.

Τα δέκα τελευταία χρόνια, η Αργεντινή τιμά τις υποχρεώσεις της, έχοντας κάνει πληρωμές 190 δισ. δολ. χωρίς να έχει πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές. Η βιώσιμη στρατηγική χρέους επέτρεψε στη χώρα να αναπτυχθεί σταθερά και με κοινωνική μέριμνα. Ενώ η οικονομία επεκτάθηκε με μέσο ρυθμό περισσότερο από 6% ανά έτος, το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ υποχώρησε από το 166% το 2002 σε 40% σήμερα.

Μια μικρή μειοψηφία καθοδηγούμενη από vulture funds επέλεξε να μην ακολουθήσει την αναδιάρθρωση του χρέους. Όπως συνηθίζουν τα κεφάλαια αυτά, αγόρασαν το χρέος που δεν μπορούσε να αποπληρώσει η Αργεντινή για πενταροδεκάρες, με μόνο σκοπό να μηνύσουν τη χώρα ζητώντας την ονομαστική αξία των ομολόγων και τους τόκους. Τα κεφάλαια αυτά ποτέ δεν δάνεισαν χρήματα στην Αργεντινή. Αρνήθηκαν να διαπραγματευτούν και συστηματικά απέρριπταν όλες τις προσφορές. Η Αργεντινή κέρδισε αξιοπιστία για τις αναδιαρθρώσεις χρέους της, ακριβώς επειδή δεσμεύθηκε στους ομολογιούχους της να μην επιβραβεύσει την όποια διακράτηση τίτλων.

Στις 16 Ιουνίου 2014 το ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ αρνήθηκε τον ισχυρισμό της Αργεντινής επικυρώνοντας έτσι την απόφαση του δικαστή της Νέας Υόρκης. Βασισμένη σε μια ρήτρα παρούσα στις περισσότερες συμβάσεις κρατικών ομολόγων, την ρήτρα pari passu, η απόφαση έλεγε ότι η Αργεντινή δεν μπορεί να πληρώσει τους ομολογιούχους, εκτός αν οι δικαιούχοι αποζημιωθούν πλήρως (ονομαστική αξία συν τόκοι) επικαλούμενη την ισότητα μεταξύ των πιστωτών.

Αλλά πήγε ακόμη πιο πέρα. Σε μια παράξενη κίνηση που παραβιάζει την κρατική ασυλία, καθώς και τα δικαιώματα χιλιάδων αμερικανών και διεθνών πιστωτών, ο δικαστής Griesa δημιούργησε μια παράλογη «δίκαιη λύση», η οποία επέφερε το πιο άνισο αποτέλεσμα. Έφοδίασε μια σειρά από vulture funds (περίπου το 1% των κατόχων ομολόγων) με τα όπλα να σαμποτάρουν την αναδιάρθρωση εθνικών χρεών, επιτρέποντάς τους να μπλοκάρουν το 92,4% των πιστωτών της Αργεντινής και να μην μπορούν αυτοί να συλλέξουν πληρωμές που τους έχει καταθέσει η χώρα. Τα vulture fund χτύπησαν νομικό τζακποτ. Έδωσαν το τελεσίγραφό τους: πληρώστε μας λύτρα 1600%, ή θα κρατήσουμε χιλιάδες άλλους ομολογιούχους όμηρους, και θα κάνουμε τις συνθήκες εντελώς κατάλληλες για όποιου είδους διαπραγμάτευση.

Η Αργεντινή δε μπορεί να δεχθεί αυτόν τον εκβιασμό. Βασικά επειδή και οι άλλοι πιστωτές της θα ζητούν την ίδια μεταχείριση με τα vulture funds. Αυτό θα εκτροχιάσει το σύνολο της αναδιάρθρωσης της χώρας και θα προκαλέσει απαιτήσεις για περισσότερα από 120 δισ. δολ. (ή πάνω από 500 δισ. δολ. κατά ορισμένους ειδικούς). Για να το πούμε απλά, η Αργεντινή δεν μπορεί να πληρώσει σε όλους τους ομολογιούχους αυτά που τα vulture funds ζητούν για τον εαυτό τους.

Όπως προβλέφθηκε, η απόφαση άνοιξε το κουτί της Πανδώρας. Αυτό γιατί σε υπέρβαση της δικαιοδοσίας, όσα διέταξε ο δικαστής κ. Griesa, εμποδίζουν τη συλλογή πληρωμών ομολόγων σε ευρώ και γεν, που έχουν εκδοθεί με βάση το Ευρωπαϊκό και το ιαπωνικό δίκαιο. Ακόμη και κάποια ομόλογα αργεντινής που δεν είχαν καμία σχέση με τις ανταλλαγές χρέους έπεσαν σε αυστηρότερη επίβλεψη. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι ομολογιούχοι αναλαμβάνουν δράση για να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους.

Μέσω ακριβών εκστρατειών στα media, τα vulture funds προσπάθησαν να δαιμονοποιήσουν την Αργεντινή διαστρεβλώνοντας τα στοιχεία. Δημιούργησαν αποπροσανατολιστικά σλόγκαν για να περιγράψουν την Αργεντινή ως μοναδική και μεμονωμένη περίπτωση. Επέμειναν ότι αυτό ποτέ δεν θα συνέβαινε σε άλλες χώρες.
Αλλά τα επιχειρήματά τους δεν ξεγέλασαν κανέναν.

Περιφερειακοί και πολυμερείς οργανισμοί, επικεφαλής κρατών και μέλη Κογκρέσου από όλον τον κόσμο, μη κυβερνητικοί οργανισμοί, εκατοντάδες ειδικοί παγκοσμίου φήμης και ακόμη και η κυβέρνηση των ΗΠΑ έσπευσαν να τονίσουν τις βαριές συνέπειες που θα έχει αυτή η απόφαση για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και για τα δικαιώματα των κρατών. Με το να καταργεί τα δικαιώματα της μεγάλης πλειοψηφίας των πιστωτών, η απόφαση αυτή καθιστά τις μελλοντικές αναδιαρθρώσεις χρέους αδύνατες. Συνεπώς, τα κράτη έχουν λιγότερα δικαιώματα από τις επιχειρήσεις: ενώ για μία εταιρία που πτώχευσε υπάρχει θα διέξοδος, για τα κράτη που είναι στην ίδια κατάσταση δεν θα υπάρχει.

Κάποιοι επιμένουν ότι οι συλλογικές ρήτρες θα λύσουν το πρόβλημα της διακράτησης. Οι ειδικοί έσπευσαν να τους απαντήσουν: πρώτον, υπάρχουν δισεκατομμύρια δολάρια σημερινού χρέους που δεν καλύπτονται από ρήτρες. Δεύτερον, οι ρήτρες στα περισσότερα διεθνή ομόλογα δεν αποτρέπουν τους διακρατούντες πιστωτές από το να αγοράζουν θέσεις σε μεμονωμένες σειρές ομολόγων, εμποδίζοντας οποιαδήποτε αναδιάρθρωση χρέους των εκδόσεων αυτών.

Νέο σχέδιο

Η χρηματοπιστωτική κοινότητα συμφωνεί. Στα τέλη Αυγούστου και μετά από μακρές συζητήσεις, μια ομάδα αποτελούμενη από ορισμένες από τις 400 μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου, επενδυτές και εκδότες ομολόγων συγκεντρώθηκαν υπό την αιγίδα της Διεθνούς Ένωσης Κεφαλαιαγορών (ICMA) και συμφώνησαν σε ένα νέο σχέδιο για να αποτραπεί το χάος που απειλούσε να προκαλέσει αυτή η απόφαση στο παγκόσμιο σύστημα. Το σχέδιο θα περιορίσει τη διακράτηση, περιορίζοντας την ικανότητα μιας μικρής ομάδας κερδοσκόπων να σαμποτάρουν τις αναδιαρθρώσεις εθνικού χρέους και να υπονομεύσουν τα συμφέροντα της πλειοψηφίας των ομολογιούχων.

Τα κράτη μίλησαν ξεκάθαρα και ανέλαβαν δράση. Σε μια ιστορική πρωτοβουλία, ο ΟΗΕ υιοθέτησε μια λύση στην κατεύθυνση της καθιέρωσης ενός πολυμερούς νομικού πλαισίου για τις διαδικασίες αναδιάρθρωσης. Αυτή η πραγματικά αναγκαία λύση, που εγκρίθηκε από την ευρεία πλειοψηφία των εθνών τον Σεπτέμβριο, καταδεικνύει την βούληση να κινηθούμε προς τα εμπρός σε μια πολύπλευρη προσπάθεια ώστε να διασφαλιστεί μια εύτακτη ρυθμιστική προσέγγιση επί του θέματος.

Η Αργεντινή θέλει να πληρώσει το 100% των ομολογιούχων της. Έχει ήδη μια δίκαιη και λογική πρόταση στο τραπέζι, η οποία θα τερματίσει την αντιγνωμία: Οι διακρατήσεις μπορούν να συνυπάρχουν με τις ανταλλαγές χρέους, υπό τους όρους που γίνονται δεκτοί από το 92,4% των ομολογιούχων. Με το να γίνει δεκτή η πρόταση της Αργεντινής, τα vulture funds μπορούν να αποκομίσουν άμεσο κέρδος με απόδοση της τάξης του 300%.

Η Αργεντινή θα συνεχίσει να επιδιώκει κάθε διαθέσιμη εναλλακτική προκειμένου να επιλύσει τη διαμάχη. Δεν θα αποκηρύξει το χρέος της. Ωστόσο, δεν θα παραδοθεί στoν εκβιασμό μια μικροσκοπικής ομάδας αρπακτικών κερδοσκόπων που θέλουν να διακινδυνεύσουν το μέλλον του λαού της Αργεντινής και θέτουν σε κίνδυνο τη σταθερότητα του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος.

*Ο Axel Kicillof είναι υπουργός Οικονομίας της Αργεντινής