Το τέλος του αναπτυξιακού μπουμ της Τουρκίας

Η τουρκική οικονομία γνώρισε εκρηκτική ανάπτυξη την περασμένη δεκαετία. Από το 2002 σχεδόν τετραπλασιάστηκε, σύμφωνα με το think tank The Brookings Institution. Παρέμεινε ουσιαστικά ανεπηρέαστη όταν χτύπησε η παγκόσμια κρίση, καθώς οι επενδυτές κοίταξαν προς τις αναδυόμενες αγορές για να βρουν καλύτερες αποδόσεις από εκείνες που μπορούσαν αν βρουν στη Δύση.

Αλλά το 2013 τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Το έτος ξεκίνησε με πιο σταθερή και υγιή ανάπτυξη. Τότε, στη μέση του έτους, γιγαντιαίες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας έναντι του πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν και του κόμματός του συνδυάστηκαν με τις ανακοινώσεις της αμερικανικής FED για αλλαγές στρατηγικής που θα είχαν επίπτωση σε όλες τις αναδυόμενες αγορές, συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας.

«Το πρώτο μισό του έτους ήταν πολύ θετικό. Ένα από τα βασικά σημεία που έπρεπε να ελεγχθούν ήταν η υπερβάλλουσα ανάπτυξη, οπότε όλα πήγαιναν καλά», λέει ο Carlo Vivaldi, εκτελεστικός διευθυντής της Yapi Kredi.

«Από τα μισά της προηγούμενης χρονιάς έως το τέλος της, υπήρξε ένα εντελώς διαφορετικό σενάριο, σύμφωνα με το οποίο οι ανακοινώσεις της FED και οι εγχώριες πολιτικές αβεβαιότητες δημιούργησαν μεταβλητότητα και πίεση στα κόστη χρηματοδότησης».

Βυθιζόμενη ανάπτυξη

Η χρηματιστηριακή αγορά υποχώρησε σημαντικά με τον βασικό δείκτη του Χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης, National 100, να υποχωρεί κατά 18% μέσα σε ένα έτος. Η ανάπτυξη που έφτασε το 9,2% το 2010 υποχώρησε στο 3,8%, ενώ ο πληθωρισμός έφτασε το 7,4%, σημαντικά πάνω από το 5% του επίσημου στόχου.

Τον Δεκέμβριο, υπήρξαν περισσότερα σημαντικά γεγονότα: ένα σκάνδαλο διαφθοράς στο οποίο βρέθηκαν μπλεγμένοι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι και το ξεκίνημα της υποχώρησης του προγράμματος τόνωσης. Αυτά τα δύο δημιούργησαν ασταθές σκηνικό για την έναρξη του 2014 στη χώρα και η χρονιά ξεκίνησε με αυξανόμενο πληθωρισμό, τη λίρα να υποχωρεί σε αξία έναντι του δολαρίου και την απότομη αύξηση επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα να έρχεται ως απάντηση. Αυτή η χρονιά επίσης είχε τοπικές εκλογές, ενώ έχει μπροστά της και τις προεδρικές εκλογές, γεγονός που αποτελεί έναν ακόμη παράγοντα ανησυχίας για τους ξένους επενδυτές με την ευμετάβλητη διάθεση.

Υπάρχουν άλλωστε και περισσότερο επίμονα προβλήματα. Ίως το πιο αξιοσημείωτο από αυτά να είναι το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Ο CEO της Akbank, Hakan Binbsgil, εκτιμά ότι αυτό, μαζί με τον χαμηλό λόγο καταθέσεων, είναι μια προτεραιότητα που χρειάζεται ρύθμιση.

Κοινωνικά θέματα

Η ανεργία εν τω μεταξύ κινείται στο υψηλό αλλά σταθερό 10%, παρά το status της Τουρκίας ως μία από τις 20 μεγαλύτερες οικονομίες. Στην πραγματικότητα, το 20% του τουρκικού πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχιας σύμφωνα με τον OECD. Η Τουρκία του σήμερα είναι πολύ διαφορετική από την Τουρκία που απολάμβανε 10 χρόνια ανάπτυξης, λέει ο Inan Demir, επικεφαλής οικονομολόγος στη Finansbank, και οι επενδυτές είναι πιθανό να... κρατούν σημειώσεις.

«Από το 2010 στο 2013 δεν υπήρχε καμία αμφιβολία για την πολιτική σταθερότητα, για τη φιλικότητα έναντι των αγορών ή για τις οικονομικές πολιτικές της τρέχουσας κυβέρνησης. Νομίζω ότι για τους περισσότερους επενδυτές τα δεδομένα αυτά έχουν αλλάξει προς το χειρότερο». Νομικοί που δουλεύουν πάνω σε διεθνή deals επισημαίνουν ότι οι ξένοι επενδυτές ήδη καθυστερούν να λάβουν τις απαραίτητες επενδυτικές αποφάσεις στη χώρα.

Οι επίσημες προβλέψεις ανάπτυξης για φέτος κάνουν λόγο για επανάληψη των επιδόσεων του 2013, κοντά στο 4%. Ωστόσο, άλλοι δεν είναι τόσο σίγουροι. Οι εκτιμήσεις της Finansbank μιλούν για επιβράδυνση της εγχώριας ζήτησης που αναμένεται να οδηγήσει χαμηλότερα το ΑΕΠ της χώρας σημαντικά, ίσως έως το 1,7%, λέει ο κ. Demir.

Στο μεταξύ η Zirat Bankasi προβλέπει οικονομική ανάπτυξη 3%, σύμφωνα με τον Yavuz Yeter, τον επικεφαλής του τμήματος πιστωτικών ιδρυμάτων και διεθνούς τραπεζικής, ενώ η Danske Bank, στις προβλέψεις της για τις αναδυόμενες αγορές το 2014, προβλέπει ρυθμό ανάπτυξης 2%.

Προειδοποίηση για υποβάθμιση

Τον Απρίλιο, το πρακτορείο αξιολογήσεων Moody's υποβάθμισε τις προοπτικές της αξιολόγησής του για την Τουρκία σε «αρνητικές» λόγω της πολιτικής αστάθειας. Η αξιολόγηση είναι στο Baa3 λίγο πάνω από το όριο «junk» (σκουπίδι). Αν υποβαθμιστεί περισσότερο θα χάσει τους πιο συντηρητικούς επενδυτές, όπως τα συνταξιοδοτικά ταμεία.

Τον ίδιο μήνα η Fitch επιβεβαίωσε την αξιολόγησή της για την Τουρκία -επίσης μόνο μία βαθμίδα πάνω από το «junk»-, αλλά χαρακτήρισε την προοπτική σταθερή. Νωρίτερα φέτος, η S&P επίσης υποβάθμισε την προοπτική σε αρνητική. Εν τω μεταξύ, το ΔΝΤ προειδοποίησε ότι το οικονομικό μοντέλο της χώρας δεν είναι βιώσιμο και ήταν ευάλωτη σε εξωτερικά σοκ.

Ο κ. Binbasgil ωστόσο λέει ότι τα μέτρα για να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών και των χαμηλών καταθέσεων είναι ήδη σε εφαρμογή και ότι περιμένει να δει «τη θετική επίδραση μεσομακροπρόθεσμα». Παρομοίως, ενώ ο νέος γύρος εκλογικής αναμέτρησης αργότερα στο έτος και οι κοινοβουλευτική αναμέτρηση εντός του 2015 μπορούν να οδηγήσουν σε περατέρω πολιτικές πιέσεις, ορισμένοι πιστέυουν ότι η καλή επίδοση του κ. Ερντογάν στις δημοτικές εκλογές (το ΑΚΠ αύξησε το ποσοστό του, διατηρώντας τον έλεγχο στην Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη) θα είναι αρκετή για να καθησυχάσει τους επενδυτές.

«Ήταν ένα αρκετά ξεκάθαρο μήνυμα. Απομακρύνει την αβεβαιότητα και τώρα το αποτέλεσμα για τις προεδρικές εκλογές φαίνεται και αυτό ξεκάθαρα», λέει ο Hande Tunaboylu, επικεφαλής επενδυτικών σχέσεων στην Garanti. «Όλοι αναζητούν πολιτική και οικονομική σταθερότητα. Πιστεύω πως η πολιτική αβεβαιότητα έχει εξουδετερωθεί με τα αποτελέσματα αυτά, γεγονός το οποίο θα πρέπει να σημάνει επέκταση στην ανάπτυξη το 2015».