Το 43% των στελεχών επιχειρήσεων με έδρα την Ελλάδα εκτιμά ότι οι τάσεις στην οικονομία στα επόμενα 3-4 χρόνια θα είναι σταθερές, το 29% αναμένει ανοδικές τάσεις, ενώ ένα στα τέσσερα στελέχη επιχειρήσεων βλέπει το μέλλον με απαισιοδοξία αναμένοντας πτωτικές τάσεις.

Εξάλλου, μία στις τέσσερις επιχειρήσεις σχεδιάζει να μεταφέρει μέρος των δραστηριοτήτων της εκτός Ελλάδος τα 3-4 επόμενα χρόνια με ελαφρά εντονότερη την τάση αυτή μεταξύ των ξένων επιχειρήσεων (27%).

Η τάση αυτή αποτελεί συνέχεια και της προηγούμενης τριετίας, κατά την οποία επίσης μία στις τέσσερις επιχειρήσεις έχει μεταφέρει μέρος των δραστηριοτήτων της εκτός Ελλάδος.

Τα άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία προκύπτουν από έρευνα της ΚΑΠΑ Research (Οκτώβριος 2004) που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 676 υψηλόβαθμων στελεχών μεγάλων ελληνικών και ξένων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και παρουσιάσθηκε στο συνέδριο για τη ”Μεταολυμπιακή Εποχή” της International Herald Tribune.

H έρευνα επιχειρεί να αποτυπώσει το κλίμα στην οικονομία, τις επιχειρηματικές προσδοκίες, την κινητικότητα των επιχειρήσεων, τις προθέσεις ανάληψης επενδυτικών πρωτοβουλιών και τις προϋποθέσεις για τη βελτίωση του επενδυτικού κλίματος στην Ελλάδα.



Τα παραπάνω εξετάζονται στην έρευνα αφενός υπό το πρίσμα διεθνών οικονομικών εξελίξεων και τη συνεχιζόμενη αύξηση της τιμής του πετρελαίου, αφετέρου υπό το πρίσμα των επικείμενων εξελίξεων στην περιοχή αναφορικά με τη διεύρυνση της Ε.Ε. (Βουλγαρία, Ρουμανία), αλλά και τη συζήτηση για την ένταξη της Τουρκίας.

Το κλίμα που καταγράφει η έρευνα σχετικά με τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας τα επόμενα χρόνια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ”ανάμικτο”.

Καταγράφονται εμφανώς ανησυχίες για την πορεία της διεθνούς οικονομίας, με κύριους άξονες αναφοράς τη συνεχόμενη αύξηση της τιμής του πετρελαίου, την πτώση της ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών και τα προβλήματα που δημιουργεί η τρομοκρατία.

* Οι τάσεις στην οικονομία

Παρ’ όλα αυτά, τα στελέχη των επιχειρήσεων εκφράζουν την αισιοδοξία τους ότι τελικά τα παραπάνω αποτελούν παροδικά φαινόμενα και αναμένουν αναθέρμανση των οικονομιών σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.

Το 43% εκτιμά ότι οι τάσεις στην οικονομία θα είναι τα επόμενα 3-4 χρόνια σταθερές, το 29% αναμένει ανοδικές τάσεις, ενώ ένα στα τέσσερα στελέχη επιχειρήσεων βλέπει το μέλλον με απαισιοδοξία αναμένοντας πτωτικές τάσεις. Η απαισιοδοξία αυτή δε εκφράζεται εντονότερα από τα στελέχη των αμιγώς ελληνικών συμφερόντων επιχειρήσεων.

Η αύξηση της τιμής του πετρελαίου αξιολογείται ως το σημαντικότερο πρόβλημα της παγκόσμιας οικονομίας (35%) και ακολουθούν το πρόβλημα του κορεσμού της ζήτησης (24%) και η ανασφάλεια που τροφοδοτείται από το φαινόμενο της τρομοκρατίας (18%). Και ενώ ως προς το θέμα της τιμής του πετρελαίου υπάρχει σύμπτωση απόψεων μεταξύ των στελεχών των επιχειρήσεων, το θέμα της τρομοκρατίας ιεραρχείται ως δεύτερο μεταξύ των ελληνικών επιχειρήσεων, με τρίτο τον κορεσμό της ζήτησης.

Αντίθετα, μεταξύ των ξένων επιχειρήσεων ο κορεσμός της ζήτησης ιεραρχείται ως δεύτερο σημαντικό πρόβλημα, με τρίτο το πρόβλημα της τρομοκρατίας.

* Οι επιπτώσεις του πετρελαίου

Σημαντική είναι και η διαφοροποίηση που εμφανίζεται στο αν η άνοδος της τιμής του πετρελαίου είναι παροδικό φαινόμενο ή μπορεί να οδηγήσει σε γενικευμένη οικονομική κρίση.



Μία στις τρεις ελληνικές επιχειρήσεις εκφράζει φόβους γενικευμένης κρίσης, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό μεταξύ των ξένων επιχειρήσεων είναι σημαντικά υψηλότερο (44%).

Αναφορικά με τη ζώνη του ευρώ, ως πρώτος παράγοντας περιορισμού της ανάπτυξης ιεραρχείται η δυσκαμψία της αγοράς εργασίας, με δεύτερο το ασφαλιστικό – δημογραφικό πρόβλημα και τρίτο τη μη ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς, ενώ και το ισχυρό ευρώ ιεραρχείται σε υψηλή θέση (τέταρτο στο σύνολο και τρίτο μεταξύ των ελληνικών επιχειρήσεων).

* Επενδυτικές ευκαιρίες στην αλλοδαπή

Οι χώρες της Ανατολικής Ασίας θεωρούνται ως η περιοχή με τις ισχυρότερες προοπτικές ανάπτυξης και δευτερευόντως οι χώρες της Λατινικής Αμερικής και οι νέες χώρες της Ε.Ε. στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη.

Το 80% των στελεχών των επιχειρήσεων εκτιμά ότι οι χώρες της Ανατολικής Ασίας παρουσιάζουν ισχυρές προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης, ενώ ένα 41% των επιχειρήσεων βλέπει ισχυρές προοπτικές στα νέα μέλη της Ε.Ε.

Ακολουθούν οι χώρες της ζώνης του ευρώ (31%) και η περιοχή της Λατινικής Αμερικής (25%). Οι ελληνικές επιχειρήσεις βλέπουν σε μεγαλύτερο ποσοστό προοπτικές ανάπτυξης στις χώρες της ευρωζώνης, ενώ οι ξένες εταιρείες αναδεικνύουν τις χώρες της Λατινικής Αμερικής στη δεύτερη θέση.

Η έρευνα επιβεβαιώνει και την παγιωμένη πια πεποίθηση ότι η Κίνα θα αποτελέσει τα επόμενα χρόνια σημαντικό πόλο ανάπτυξης και επενδύσεων.

Το 91% των στελεχών των επιχειρήσεων θεωρεί την Κίνα ως τη χώρα που προσφέρει προοπτικές επενδύσεων, ειδικά και με αφορμή την ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων του 2008.

Τα Βαλκάνια αποτελούν μια περιοχή η οποία παρουσιάζει επενδυτικές ευκαιρίες. Με την άποψη αυτή συμφωνεί το 92% των στελεχών των επιχειρήσεων. Στον εσωτερικό ανταγωνισμό των χωρών της Βαλκανικής η Ελλάδα καταλαμβάνει μόλις την τέταρτη θέση ως χώρα με ευνοϊκότερες προϋποθέσεις για να πραγματοποιηθεί μια επένδυση και προηγούνται η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Τουρκία.

Οι ελληνικές επιχειρήσεις αξιολογούν ως χώρες με ευνοϊκές προϋποθέσεις για επενδύσεις κατά σειρά τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την Τουρκία, ενώ οι ξένες επιχειρήσεις τη Ρουμανία, την Τουρκία και τη Βουλγαρία.

Η ασφάλεια της επένδυσης, το σταθερό οικονομικό περιβάλλον και το κόστος παραγωγής είναι τα τρία σημαντικότερα κριτήρια, οι βασικές προϋποθέσεις για να προχωρήσει μια επένδυση σε κάποια χώρα. Ακολουθούν η φορολογία, η πολιτική κατάσταση στη χώρα όπου πρόκειται να πραγματοποιηθεί η επένδυση και η εγχώρια ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών.

Με δεδομένη την προοπτική της συμμετοχής της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας στην επόμενη διεύρυνση της Ε.Ε. φαίνεται να αναπτύσσονται προσδοκίες για αποδοτικές επενδύσεις στις δύο αυτές χώρες, αφού η προοπτική της εισόδου τους στην Ε.Ε. θα καλύψει τα κριτήρια της ασφάλειας της επένδυσης και του σταθερού οικονομικού περιβάλλοντος στις δύο χώρες.

Όσον αφορά το τρίτο κριτήριο ανάληψης μια επενδυτικής πρωτοβουλίας που με βάση τις απαντήσεις στην έρευνα είναι το κόστος παραγωγής, οι δύο χώρες είναι προφανές ότι είναι πιο ανταγωνιστικές.

* Η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η στάση απέναντι στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Η έρευνα καταγράφει θετική στάση απέναντι στο θέμα, με εξαίρεση το ζήτημα της μετανάστευσης που εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει προβλήματα.

Ειδικότερα, η πλειοψηφία θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί ημερομηνία ένταξης στην Τουρκία. Η άποψη αυτή πλειοψηφεί τόσο ανάμεσα στις ελληνικές όσο και ανάμεσα στις ξένες επιχειρήσεις.

Από την άλλη στην έρευνα καταγράφονται μεγάλα ποσοστά αποδοχής των απόψεων ότι η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας θα συμβάλει ώστε να αυξηθεί το αίσθημα ασφάλειας στην περιοχή, να αυξηθεί η επιχειρηματικότητα και η προσέλκυση ξένων επενδύσεων.

Εξετάζοντας κανείς προσεκτικά τα στοιχεία της έρευνας, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο τομέας των επενδύσεων κινδυνεύει να παρουσιάσει πτωτικές τάσεις τα επόμενα χρόνια.

* Οι Ολυμπιακοί Αγώνες

Παρ’ όλο το θετικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί με αφορμή την επιτυχή διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων (το 71% θεωρεί ότι θα έχει θετικές επιδράσεις στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων, ενώ μόνο το το 26% των επιχειρήσεων δηλώνει ότι ωφελήθηκε από τη διοργάνωση), παρόλο που εκτιμάται ότι η ελληνική οικονομία έχει θετικές προοπτικές τα επόμενα χρόνια (74%), εν τούτοις το κλίμα αυτό περιορίζεται μόνο στο επίπεδο των προσδοκιών, αφού στα πιο άμεσα ερωτήματα που αφορούν τις προθέσεις και τους σχεδιασμούς των επιχειρήσεων το κλίμα αυτό δεν αναδεικνύει ότι μπορεί να υπάρξει άμεσα ισχυρό επενδυτικό ”κύμα”.

Μία στις τέσσερις επιχειρήσεις σχεδιάζει να μεταφέρει μέρος των δραστηριοτήτων της εκτός Ελλάδος τα 3-4 επόμενα χρόνια, με ελαφρά εντονότερη την τάση αυτή μεταξύ των ξένων επιχειρήσεων (27%). Η τάση αυτή αποτελεί συνέχεια και της προηγούμενης τριετίας κατά την οποία επίσης μία στις τέσσερις επιχειρήσεις έχει μεταφέρει μέρος των δραστηριοτήτων της εκτός Ελλάδος.

Έτσι η πρόθεση εκ μέρους του 50% περίπου των επιχειρήσεων να προχωρήσουν σε νέες επενδυτικές δραστηριότητες στην Ελλάδα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μάλλον θα υπάρξει μια ”καθήλωση” της επιχειρηματικότητας στα ίδια με σήμερα περίπου επίπεδα.

Η έρευνα καταγράφει και τους λόγους που οδηγούν στις εξελίξεις αυτές, αλλά και τις προϋποθέσεις που θα βελτίωναν ενδεχομένως την κατάσταση.

Μια προσεκτική ματιά στον ”χάρτη” των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων της ελληνικής οικονομίας ως προς την προσέλκυση επενδύσεων δίνει τους τομείς στους οποίους πρέπει να υπάρξουν άμεσες παρεμβάσεις για την τόνωση της επιχειρηματικότητας.

Η συμμετοχή της χώρας στην Ευρωζώνη, η ανάπτυξη των υποδομών, η επιτυχής διοργάνωση των Αγώνων, η εξειδίκευση του ανθρώπινου δυναμικού, η γεωπολιτική θέση της χώρας και η πολιτική κατάσταση θεωρούνται τα ισχυρά πλεονεκτήματα για να επενδύσει κανείς στην Ελλάδα.

Σε επίπεδο κλίματος η Ελλάδα διαθέτει αρκετά πλεονεκτήματα.

* Τα μειονεκτήματα

Στον αντίποδα όμως καταγράφονται και μια σειρά μειονεκτήματα, τα οποία όμως αφορούν καθημερινές οικονομικές και άλλες λειτουργίες των επιχειρήσεων και συμβάλλουν αποτρεπτικά στην αύξηση της επιχειρηματικότητας.

Το κόστος του ανθρώπινου δυναμικού, το ασφαλιστικό, οι εργασιακές σχέσεις, η παραγωγικότητα, η φορολογία, η λειτουργία του κράτους και η γραφειοκρατία, και τέλος η έλλειψη παροχής κινήτρων (αναπτυξιακός νόμος) αποτελούν κατά την άποψη των στελεχών των επιχειρήσεων μειονεκτήματα για την προσέλκυση επενδύσεων.

Ως ”περιοχές” άμεσης λήψης άμεσων μέτρων η έρευνα αποτυπώνει την αντιμετώπιση της πολυνομίας – γραφειοκρατίας, τη φορολογία (ύψος φορολογίας και φορολογικό περιβάλλον) και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας σε σχέση με τις γειτονικές χώρες.

Τα παραπάνω οδηγούν στην εκτίμηση ότι μάλλον η Ελλάδα δεν θα είναι τα επόμενα χρόνια ένας ελκυστικός και ανταγωνιστικός επενδυτικός προορισμός. Με την άποψη αυτή συμφωνεί το 53% των επιχειρήσεων.

Όσες επιχειρήσεις θεωρούν την Ελλάδα ελκυστική για επενδύσεις, συγκεντρώνουν τις προσδοκίες τους σε περιορισμένο αριθμό κλάδων της ελληνικής οικονομίας, με πρώτο τον τουρισμό, στη δεύτερη θέση τη ναυτιλία και στην τρίτη την αγορά ακινήτων.

”Αφήστε ήσυχη την οικονομία” είναι η φράση με την οποία θα μπορούσε να αποτυπώσει κανείς τα συμπεράσματα της έρευνας όσο αφορά τη σχέση πολιτικής και οικονομίας.

* ”Τι θα λέγατε για πρόωρες εκλογές;”

Το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών εκτιμάται ότι θα έχει αρνητικά αποτελέσματα στην οικονομία από το 76%, μόλις το 3,6% θεωρεί ότι θα επηρεάσει θετικά και το 16% ότι δεν θα επηρεάσει.

Όσο για τη συζήτηση για τη διαφάνεια και το ενδεχόμενο σύστασης εξεταστικών επιτροπών και παραπομπής υπουργών, εκτιμάται ότι θα επιδεινώσει το επενδυτικό κλίμα στην Ελλάδα σε ποσοστό 56%.

Μία στις τρεις επιχειρήσεις εκτιμά ότι η δημοσιονομική απογραφή θα ωφελήσει μακροπρόθεσμα την οικονομία, το 30% απαντά ότι το θέμα βλάπτει άμεσα την πορεία της οικονομίας, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό (29%) θεωρεί ότι η οικονομία δεν επηρεάζεται από την απογραφή.

Όσο αφορά τη δημοσιονομική εξυγίανση και τη προσδοκία ότι η κυβέρνηση θα μπορέσει να ελέγξει τα ελλείμματα, οι απόψεις είναι μοιρασμένες (46% θα τα καταφέρει η κυβέρνηση και 49% δεν θα τα καταφέρει), ενώ το 56% των στελεχών των επιχειρήσεων θεωρεί ότι απαιτούνται σκληρά περιοριστικά μέτρα για το 2005 ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της δημοσιονομικής εξυγίανσης.

Αισιοδοξία για την πορεία της επιχείρησης τα επόμενα χρόνια σε ποσοστό 87% καταγράφει η έρευνα και το μεγάλο στοίχημα είναι εάν η αισιοδοξία αυτή θα αποτυπωθεί σε αύξηση της επιχειρηματικότητας.

Το στοίχημα είναι σαφώς η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της ελκυστικότητας της Ελλάδας ως χώρας προορισμού όχι μόνο τουρισμού αλλά και επενδύσεων.

Οι μέθοδοι για να κερδηθεί το στοίχημα υπάρχουν, μένει να υπάρξει και η βούληση όλων των εταίρων (επιχειρήσεων, κοινωνικών εταίρων και κράτους).