*** Ο πίνακας για τα μερίδια αγοράς εταιριών πετρελαιοειδών δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη: "Συνοδευτικό Υλικό".

Μπορεί οι κερδοσκόποι να δίνουν τον τόνο στην ξέφρενη πορεία της τιμής του πετρελαίου, το γεγονός όμως που προβληματίζει τους αναλυτές και τα κυβερνητικά επιτελεία είναι ότι όλη η αγορά συντάσσεται πίσω από τις κινήσεις των κερδοσκοπικών κεφαλαίων προς αναζήτηση των υψηλότερων αποδόσεων τις οποίες προσφέρουν τα εμπορεύματα.

Πολλά κεφάλαια έχουν εισρεύσει στην αγορά πετρελαίου από πλούσιους επενδυτές έως και από τα συνταξιοδοτικά ταμεία. Η μανία αυτή προκαλεί ρίγη, αφού θυμίζει την ξέφρενη πορεία των μετοχών της νέας οικονομίας από τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Και κατόπιν την ηχηρή πτώση της...

Ειδικότερα, η τιμή του πετρελαίου κινείται προς τα επίπεδα των 150 δολαρίων το βαρέλι, μετά τα αλλεπάλληλα ρεκόρ που την οδήγησαν πάνω από τα 140 δολάρια. Ο ρόλος των κερδοσκοπικών κεφαλαίων στην πορεία αυτή είναι σημαντικός. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο επικεφαλής του hedge fund Masters Capital Management, κ. Μάικλ Μάστερς, ανέφερε ότι, εάν αφαιρεθεί το κερδοσκοπικό στοιχείο από την αγορά πετρελαίου, τότε η τιμή θα κατρακυλήσει στα 65 δολάρια το βαρέλι!

Από την άλλη, με βάση τα στοιχεία του ειδησεογραφικού πρακτορείου Bloomberg, ήδη τα προθεσμιακά συμβόλαια παίζουν με το στοίχημα η τιμή να κινηθεί από τα 123 δολάρια το δεύτερο τρίμηνο στα 135,52 δολάρια το τρίτο και στα 140,57 δολάρια το τέταρτο.

Οι εκτιμήσεις των προθεσμιακών κεφαλαίων είναι υψηλότερες από εκείνες των αναλυτών (π.χ. δίνουν 120 δολάρια για το τρίτο τρίμηνο και 110,5 για το τέταρτο) και μοιάζουν με μία ακόμη κλιμάκωση της επίθεσης των κερδοσκόπων στην αγορά, καθώς καταφέρνουν να ξεπερνούν τις όποιες προσπάθειες για αύξηση της προσφοράς πετρελαίου, ακυρώνοντας ταυτόχρονα και τον νόμο της προσφοράς και ζήτησης.

Eπίσης, τα προθεσμιακά κεφάλαια εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο τα όποια γεγονότα επηρεάζουν τις χρηματαγορές, με χαρακτηριστικότερο τις γεωπολιτικές ανησυχίες. Μεταξύ άλλων σημειώνεται ότι η έντονα ανοδική κίνηση του πετρελαίου ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2003, μετά τη διακήρυξη από τον Αμερικανό πρόεδρο κ. Τζορτζ Μπους για τερματισμό των εχθροπραξιών στο Ιράκ.

Μήλον της Έριδος

Βέβαια, οι αναλυτές θεωρούν ότι πολλά θα ήταν διαφορετικά εάν δεν υπήρχε μία σειρά παράγοντες που κατέστησε την αγορά εμπορευμάτων το... μήλον της Έριδος. Συγκεκριμένα:

Πολλοί εστιάζουν στην κατάρρευση της αγοράς της νέας τεχνολογίας και των ιντερνετικών εταιρειών το 2001. Από τότε οι μετοχικοί τίτλοι άρχισαν να παρουσιάζουν έντονα σκαμπανεβάσματα που αποτυπώνουν την αμφισβήτηση του επενδυτικού κοινού. Από τον Νοέμβριο του 2001 η τιμή του πετρελαίου ξεκίνησε να ανεβαίνει, παρουσιάζοντας έως σήμερα άνοδο της τάξης του 700%.

Ταυτόχρονα, από τα μέσα της τρέχουσας δεκαετίας η αμερικανική οικονομία άρχισε να ανακάμπτει, ενώ ισχυρή ήταν η ανάπτυξη την οποία πρόσφεραν οι οικονομίες της Ασίας (με πρώτη την Κίνα). Η ανάκαμψη της διεθνούς οικονομίας και η πτώση των επιτοκίων βοήθησαν τους χρηματοοικονομικούς ομίλους να συσσωρεύσουν υπερκέρδη, μεγάλο μέρος των οποίων άρχισε να διοχετεύεται υπό τη μορφή στοιχημάτων στις αγορές εμπορευμάτων, που προσφέρονται για τζόγο ως αγορές παραγώγων.

Την ίδια στιγμή, οι μέτριες αποδόσεις τις οποίες εμφάνιζαν οι αγορές των μετοχών και των ομολόγων ενθάρρυναν τη ροή πολλών άλλων κεφαλαίων στις προθεσμιακές αγορές της ενέργειας αλλά και των τροφίμων.

Κατόπιν ήρθε η κρίση που ξέσπασε αρχικά στην αγορά στεγαστικών δανείων υψηλού ρίσκου στις ΗΠΑ και παρουσιάστηκαν τα προβλήματα των πιστωτικών ιδρυμάτων, τα οποία οδήγησαν στις μειώσεις των επιτοκίων και στην εξασθένηση του αμερικανικού νομίσματος. Έτσι, η νέα φυγή προς τα εμπορεύματα ήταν αναμενόμενη, αφού οι τοποθετήσεις στην προθεσμιακή αγορά πετρελαίου αντισταθμίζουν τους πληθωριστικούς κινδύνους που προκαλεί η πτώση του δολαρίου.

Πλέον πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι η αντίστροφη πορεία για τις τιμές του πετρελαίου θα αρχίσει από τη στιγμή που η πιστωτική κρίση θα ξεπεραστεί. Τα προθεσμιακά συμβόλαια δίνουν κάμψη της τιμής από τις αρχές του 2009 (στα 139,5 δολάρια τα τρέχοντα στοιχήματα).

«Ίσως το ράλι του πετρελαίου αρχίσει σταδιακά να εξαντλείται», ανέφερε πρόσφατα στο αμερικανικό Κογκρέσο ο ιστορικός πετρελαίου και πρόεδρος της Cambridge Energy Research Associates κ. Ντάνιελ Γιέρτζιν.

Το ζητούμενο είναι η πτώση να εξελιχτεί ομαλά και να μην υπάρξει σοκ ανάλογο της «φούσκας» του Διαδικτύου, την οποία πολλοί παρομοιάζουν με το πετρελαϊκό ράλι.

Η αντίδραση των συνταξιοδοτικών ταμείων

Η γιγάντωση της αγοράς πετρελαίου καθώς και το γεγονός ότι πολλοί θεσμικοί επενδυτές εκμεταλλεύτηκαν τις κινήσεις των hedge funds και εισήλθαν στην αγορά προς άγραν υψηλότερων αποδόσεων σε σχέση με τις υποτονικές στους μετοχικούς τίτλους καταδεικνύονται από τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν τα συνταξιοδοτικά ταμεία στην προσπάθεια των αμερικανικών αρχών να ελεγχθεί η κερδοσκοπία στις αγορές των εμπορευμάτων.

Συγκεκριμένα, η αμερικανική επιτροπή εθνικής ασφάλειας και κυβερνητικών υποθέσεων πρότεινε την απαγόρευση επενδύσεων στις αγορές εμπορευμάτων.

Η αντίδραση ήρθε αμέσως από τους εκπροσώπους των συνταξιοδοτικών ταμείων. Ενδεικτικά, ο πρόεδρος της επιτροπής επενδύσεων των προνομίων εργαζομένων, κ. Γουίλιαμ Κουίν, δήλωσε ότι μια τέτοια κίνηση θα έθετε σε κίνδυνο τις επενδύσεις των συνταξιοδοτικών κεφαλαίων.

Η επιτροπή στην οποία προεδρεύει ο κ. Κουίν εκπροσωπεί 110 ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία με συνολικά περιουσιακά στοιχεία περί το 1,5 τρισ. δολάρια. Να σημειωθεί ότι τα συνταξιοδοτικά ταμεία διατηρούν μόνο το 1% των κεφαλαίων τους σε επενδύσεις εμπορευμάτων.

Από την άλλη, τα κρατικά συνταξιοδοτικά κεφάλαια ομοσπονδιακών και τοπικών υπαλλήλων έχουν μόνο το 5% των κεφαλαίων τους σε εναλλακτικές επενδύσεις. Το ποσό αυτό, βέβαια, αντιστοιχεί σε 150 δισ. δολάρια από τα 3 τρισ. δολάρια που είναι το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων τα οποία διαθέτουν τα κρατικά συνταξιοδοτικά κεφάλαια.

Ωστόσο, η προσπάθεια ελέγχου της κερδοσκοπίας στις εν λόγω αγορές παρουσιάζει πολλές δυσκολίες, ενώ ουσιαστικά προσκρούει στην αδυναμία τεκμηρίωσης του ρόλου που έχουν τα κερδοσκοπικά κεφάλαια.

Ορισμένοι αναλυτές μάλιστα θεωρούν ότι ακόμη και εάν υπάρξουν «στέρεες» αποδείξεις, οι κινήσεις των Αρχών είναι πολύ αργές -τον Σεπτέμβριο το Κογκρέσο αναμένει σχετική έκθεση- και ενδεχομένως να ξεπεραστούν από τις εξελίξεις. Ταυτόχρονα λειτουργούν κατασταλτικά και δημιουργούν την αίσθηση πανικού, την ίδια στιγμή που στο σκάσιμο μιας «φούσκας» το μόνο το οποίο απαιτείται είναι ψυχραιμία.

* Αναδημοσίευση από το φύλλο 537 της εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ" (4-8 Ιουλίου 2008).

*** Ο πίνακας για τα μερίδια αγοράς εταιριών πετρελαιοειδών δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη: "Συνοδευτικό Υλικό".