Παράλληλα με τον πόλεμο του Ιράκ και τις πολλές συζητήσεις για το ”μοίρασμα της τράπουλας” μετά τη λήξη του, διεξάγεται και ένας άτυπος, αλλά έντονος διάλογος για τη θέση των λεγόμενων μεγάλων δυνάμεων στις επόμενες δεκαετίες.

Το αντίπαλο στη μοναδική υπερδύναμη δέος που προ δωδεκαετίας αποτελούσε η ΕΣΣΔ έκανε πιο εμφανή από ποτέ την απουσία του. Η γενικότερη κρίση στο Ιράκ και κυρίως η αλαζονεία με την οποία συμπεριφέρθηκαν οι ΗΠΑ, αναζωπύρωσε, μεταξύ άλλων, και το όραμα της ενιαίας ευρωπαϊκής άμυνας, κυρίως ως όχημα για την αύξηση του διεθνούς ρόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

”Αν το μόνο πράγμα που σέβονται οι ΗΠΑ είναι η στρατιωτική ισχύς, τότε ένας ευρωπαϊκός στρατός θα αναγκάσει τις ΗΠΑ να σεβαστούν την Ευρώπη όπως επιτέλους της αρμόζει”, υποστηρίζουν πολλοί αναλυτές- κάτι που επισημαίνει σε συνέντευξή του στους Financial Times ο Andrew Moravcsik, καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών του πανεπιστημίου του Harvard.

Ο αμερικανός καθηγητής του Harvard αναφέρει ότι για αρκετά χρόνια οι ευρωπαίοι πολιτικοί θεωρούν ότι η Ευρωπαϊκή Άμυνα είναι ένα αρκετά ”ελκυστικό” θέμα.

”Η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη την ευνοεί. Οι φεντεραλιστές ονειρεύονται μια Ευρώπη με ισχυρό στρατό. Οι Γάλλοι Γκωλιστές, σαφώς πεπεισμένοι ότι η στρατιωτική ισχύς αποτελεί το άλφα και το ωμέγα για το ”πρεστίζ” της Ευρώπης, εκφράζουν σε κάθε ευκαιρία την υποστήριξή τους στο ”χτίσιμο” του ευρωστρατού. Ο Τόνι Μπλερ χρησιμοποίησε την Ευρωπαϊκή Άμυνα για να φανεί πιο ευρωπαϊστής. Ο Γιόσκα Φίσερ για να φανεί πιο μιλιταριστής”, αναφέρεται χαρακτηριστικά στο άρθρο του καθηγητή του Harvard.

Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Άμυνα είναι ένα ”επικίνδυνο” όνειρο, συνεχίζει. Και η κρίση στο Ιράκ το καταδεικνύει σαφέστατα.

Ένας στρατός ο οποίο μπορεί να πολεμήσει οπουδήποτε στον κόσμο και έχοντας τις ελάχιστες δυνατές απώλειες, προϋποθέτει από την Ευρωπαϊκή Ένωση να αυξήσει σε μεγάλο βαθμό τις στρατιωτικές της δαπάνες, οι οποίες ανέρχονται στο 2% του ΑΕΠ, συγκρινόμενο με το 4% των ΗΠΑ. Ακόμα και αν το πράξει, πράγμα πολύ δύσκολο καθώς η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη σίγουρα θα αντιταχθεί σε μεγάλο βαθμό, θα περάσουν αρκετά χρόνια μέχρι να θεωρηθεί ο ευρωπαϊκός στρατός εφάμιλλος με αυτόν των ΗΠΑ.

Άλλο σημαντικό πρόβλημα με την ιδέα της ενιαίας Ευρωπαϊκής Αμυνας είναι ότι ίσως αφαιρέσει από την Ευρώπη τα πραγματικά της πλεονεκτήματα σε σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες στην παγκόσμια πολιτική σκηνή: την ανάπτυξη της ισχύος της δράσης των πολιτών με τον συνδυασμό μια ήπιας στρατιωτικής παρουσίας.

Ο Andrew Moravcsik, επισημαίνει τρεις ”ευρωπαϊκούς τρόπους” για την παγκόσμια επιρροή. Ο πρώτος από αυτούς, λέει, είναι η εισδοχή στην Ευρώπη νέων χωρών. Επιπλέον, συνεχίζει στο άρθρο του στους Financial Times ο Andrew Moravsik, η Ευρώπη παρέχει το 70% της βοήθειας ανοικοδόμησης και ανάπτυξης χωρών σε παγκόσμιο επίπεδο. Το ποσοστό αυτό είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερο από τη βοήθεια που παρέχουν οι ΗΠΑ και διανέμεται, με πολύ πιο αποτελεσματικό τρόπο, συνήθως διαμέσου διεθνών οργανισμών όπως ο ΟΗΕ.

Τρίτος παράγοντας που ισχυροποιεί την Ευρώπη σε σχέση με τις ΗΠΑ στην παγκόσμια πολιτικοστρατιωτική σκακιέρα είναι το γεγονός ότι οι στρατιωτικές δυνάμεις χωρών-μελών της Ε.Ε συνεισφέρουν σε δεκαπλάσιο αριθμό από τις δυνάμεις των ΗΠΑ σε ειρηνευτικές αποστολές. Εξάλλου, κανείς, εκτός από την ίδια την Ουάσιγκτον, δεν πιστεύει ότι οι αμερικανοί στρατιώτες θα μπορέσουν να διατηρήσουν την ειρήνη μετά τον πόλεμο στο Ιράκ.

Αντί να κριτικάρουν την πολεμική ισχύ των ΗΠΑ, ή να ”τρέχουν” από πίσω της, οι Ευρωπαίοι αναφέρει ο κ. Moravsik θα πρέπει να βρουν τρόπους, χρησιμοποιώντας πολιτικά και οικονομικά κεφάλαια τα οποία διαθέτουν με αφθονία, για τη συμπλήρωση και την ”τιθάσευσή” της. Με την πολιτική της ισχύ και το παγκόσμιο κύρος της, η Ευρώπη μπορεί όχι μόνο να επηρεάσει μικρές χώρες αλλά και να κερδίσει, αρχικά, την κατανόηση των επιδιώξεών της από τις ΗΠΑ.

Οι προκλήσεις που το επόμενο διάστημα καλούνται να αντιμετωπίσουν οι πολιτικές δυνάμεις της ευρωπαϊκής ηπείρου, είναι πολλές. Επιπλέον, περιπλοκές προκαλούν, τόσο η προ των πυλών διεύρυνση, όσο και το αβέβαιο ακόμη μέλλον της διοικητικής δομής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τον κίνδυνο ”διπλής γραφειοκρατίας” επεσήμανε την Παρασκευή ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ρ. Πρόντι, αναφερόμενος στην πιθανότητα να θεσμοθέτησης δεύτερου πόλου διοίκησης της ΕΕ. Σε τέτοια περίπτωση ”ποιος θα έχει πραγματικά εξουσία, αναρωτιέται ο κ. Πρόντι, ”ο πρόεδρος της Επιτροπής ή ο πρόεδρος του Συμβουλίου;”.

Δημήτρης Γλύστρας- Γιώργος Πασχαλίδης