Με τα όπλα ανά χείρας και βοηθώντας όσο μπορούν τις αμερικανικές δυνάμεις που βρίσκονται στην περιοχή, οι Κούρδοι του Βορείου Ιράκ πιστεύουν ότι η κατάρρευση του καθεστώτος του Σαντάμ θα σημάνει αύξηση της αυτονομίας τους και θα δυναμώσει την φωνή τους σε ένα μελλοντικό ομόσπονδο ιρακινό κράτος.

Βέβαια, δεν ξεχνούν ότι η λεγόμενη ”Δύση” τους έχει προδώσει τρεις φορές στο παρελθόν: Το 1918, το 1975 και το 1991.

”Για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία η Κούρδοι θα αποκτήσουν διεθνή αναγνώριση”, δήλωσε πρόσφατα ο Κούρδος διανοούμενος Umit Firat από την Κωνσταντινούπολη στη Wall Street Journal. ”Τουλάχιστον, αυτή τη φορά θα υπάρχουν διεθνείς εγγυητές, όπως η Μεγάλη Βρετανία και οι ΗΠΑ”, συνέχισε ο αισιόδοξος Firat.

Ωστόσο, η ισχυρή αντίδραση της Τουρκίας στο ενδεχόμενο για ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος στενεύει σε υπερθετικό βαθμό τα όρια της κουρδικής αισιοδοξίας. Η περιορισμένη, αρχικά, αναγνώριση σε τοπικό επίπεδο στα πλαίσια ενός πολυεθνικού Ιράκ φαίνεται ως το πιο ρεαλιστικό ενδεχόμενο, εκτιμούν οι αναλυτές.

Εξάλλου, τα ερωτήματα που εγείρονται είναι πολλά. ”Έξυπνοι ειδικοί σχεδιάζουν ήδη το ομόσπονδο μεταπολεμικό Ιράκ, με ένα αυτόνομο, σε κάποιο βαθμό, ιρακινό Κουρδιστάν. Με ποια σύνορα; Με ή χωρίς τα πετρέλαια του Κιρκούκ; Ποιος θα εγγυηθεί τα δικαιώματά τους; Ή τα δικαιώματα των Ιρακινών στο Κουρδιστάν;”, αναρωτιέται χαρακτηριστικά ο αρθογράφος της εφημερίδας Guardian, Τίμοθι Γκάρτον Ας, σε πρόσφατο άρθρο του.

Οι Κούρδοι του Ιράκ κατοικούν σε ένα σχετικά μικρό κομμάτι από τα κουρδικά εδάφη, τα οποία χωρίστηκαν σε τέσσερα μέρη μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Δεκατρία με δεκαπέντε εκατομμύρια Κούρδοι κατοικούν στην Τουρκία, αποτελώντας το 20% του πληθυσμού της χώρας. Οι Κούρδοι του Ιράκ εκτιμούνται σε 3,5 με 4,8 εκατομμύρια (ποσοστό 15-20% του πληθυσμού). Στο Ιράν ζουν 5 εκατομμύρια Κούρδοι (8%) και στη Συρία 1 εκατομμύριο (9%).

Μικρότεροι πληθυσμοί Κούρδων υπάρχουν στην Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία.

Οι Κούρδοι είναι το μοναδικό έθνος το οποίο δεν έχει αποκτήσει κρατική υπόσταση μετά από τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, σε αντίθεση με τους Άραβες του Μαγκρέμπ, τους Βούλγαρους και τους Αρμένιους.

Το 1991 σημειώθηκε ανθρωπιστική καταστροφή, καθώς με τον τερματισμό του πολέμου στον Κόλπο πάνω από δύο εκατομμύρια κούρδοι κατέφυγαν στα εδάφη της Τουρκίας και του Ιράν, καταδιωκόμενοι από τις ιρακινές δυνάμεις που έπνιξαν στο αίμα την εξέγερσή τους.

Από τότε οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία όρισαν ως ζώνη αποκλεισμού τις περιοχές που βρίσκνονται βόρεια από τον 36ο παράλληλο, δηλαδή ολόκληρο το ιρακινό Κουρδιστάν. Εκεί, μετά από δεκαετίες εμφυλίων συγκρούσεων το Δημοκρατικό Κόμμα του Μπαρζανί και η Πατριωτική Ενωση του Ταλαμπανί συμφιλιώθηκαν και τον Οκτώβριο του 2002, το ενοποιημένο κοινοβούλιο των κούρδων που δημιουργήθηκε το 1992, πραγματοποίησε την πρώτη του σύνοδο στο Ερμπίλ μετά την επίσημη συμφωνία των δυο πλευρών υπό την αιγίδα των ΗΠΑ.

Σε ό,τι αφορά την Τουρκία, ο κουρδικός εθνικισμός και η κουρδική ανεξαρτησία ανέκαθεν αντιμετωπίζονταν ως απειλή για την εθνική ασφάλεια και τη συνοχή της χώρας. Μετά τις 27 εξεγέρσεις τους στο παρελθόν και μια πεντηκονταετή ”ανακωχή” , οι Κούρδοι ανέλαβαν ξανά στρατιωτική δράση το 1984, όταν ο Οτσαλάν ίδρυσε το PKK (Κουρδικό Εργατικό Κόμμα).

Έως το 1999, οπότε και συνελήφθηκε ο Οτσαλάν από τις τουρκικές αρχές και το PKK διαλύθηκε δίνοντας τη θέση του στο KADEK (Κουρδικό Κογκρέσο για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία) το οποίο κήρυξε την παύση του ένοπλου αγώνα, ο αγώνας του PKK για αυτοδιάθεση των Κούρδων ήταν η κύρια έκφραση του κουρδικού λαϊκού αισθήματος.

Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά τη σύλληψη του Οτσαλάν, το κουρδικό ζήτημα πέρασε σε δεύτερη μοίρα, καθώς η Τουρκία προσπάθησε να ανοίξει τον δρόμο για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αν και το PKK ηττήθηκε στρατιωτικά, συνεισέφερε σημαντικά στην αναβίωση της κουρδικής ταυτότητας και την άνθηση της κουρδικής γλώσσας και των εθίμων.

Ο Οτσαλάν, ο οποίος καταδικάστηκε σε ισόβια φυλάκιση, άσκησε την προηγούμενη εβδομάδα ισχυρή κριτική τόσο στους κούρδους της Τουρκίας όσο και σε αυτούς του Ιράκ, σε επιστολή του την οποία κατάφερε να περάσει έξω από τη φυλακή του Ιμραλί στην οποία κρατείται.

”Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα σας δώσουν τίποτα άλλο από αιματοχυσία και εκμετάλλευση”, αναφέρει χαρακτηριστικά στην επιστολή του. ”Θα σας προσφέρουν ένα πράγμα και θα σας πάρουν δέκα. Η μόνη λύση είναι να καταφέρετε να ιδρύσετε μια σταθερή και αυτόνομη Κουρδική Δημοκρατία από μόνοι σας και μετά να προχωρήσετε σε σύναψη πολύ προσεχτικών σχέσεων με τις ΗΠΑ”.

”Η Τουρκία απέτυχε να ισχυροποιήσει τη θέση της στην περιοχή μέσω της επιλογής της δημοκρατικής οδού σε ό,τι αφορά το κουρδικό ζήτημα. Πρέπει επιτέλους να αποβάλουν την κουρδική τους φοβία”, συνεχίζει στην επιστολή του ο Οτσαλάν.

Ο Baskin Oran, Κούρδος αναλυτής διεθνών σχέσεων για το Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών στην Άγκυρα, σε συνέντευξή του στη γαλλική εφημερίδα Le Figaro, άσκησε έντονη κριτική στους φόβους της Τουρκίας στο ενδεχόμενο ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν στο Βόρειο Ιράκ.

”Κάτι τέτοιο δεν σημαίνει και το τέλος του κόσμου”, λέει ο Oran. ”Ακόμα κι’ αν προκύψει ένα κουρδικό κράτος με πληθυσμό 4 εκατομμύρια στο Βόρειο Ιράκ, θα είναι πολύ αδύναμο για να αποτελέσει σημαντική απειλή σε μια Τουρκία με πληθυσμό 70 εκατομμύρια και με μια πολύ πιο ισχυρή στρατιωτική μηχανή. Πιο πιθανή από την προσάρτηση εδαφών από τη Νότια Τουρκία είναι ο πλήρης έλεγχος του κράτους αυτού από μια πολύ πιο πλούσια και ισχυρή από αυτό Τουρκία”, δήλωσε ο Κούρδος αναλυτής.

Βέβαια, αρκετοί αναλυτές επισημαίνουν ότι η δημιουργία ενός σχετικά αυτόνομου κουρδικού κράτους στο Βόρειο Ιράκ, θα κόψει για τα καλά την όποια όρεξη της Τουρκίας για- σε μειωμένο έστω βαθμό- έλεγχο των πετρελαϊκών πεδίων της περιοχής.

Ο κουρδικός στρατός στο Βόρειο Ιράκ

Σε ό,τι αφορά τις στρατιωτικές δυνάμεις των Κούρδων του Βορείου Ιράκ, αυτές αποτελούνται από τους μαχητές με την ονομασία ”peshmegra”, που στα κουρδικά σημαίνει ”αυτοί που αντιμετωπίζουν το θάνατο”.

Στρατιωτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι οι αριθμός τους ανέρχεται σε 50.000 άντρες με ελαφρύ οπλισμό και χωρίς υπολογίσιμη δύναμη πυροβολικού και τεθωρακισμένων οχημάτων. Με την άρνηση, έως σήμερα, της Τουρκίας να επιτρέψει τη διέλευση από το έδαφός της αμερικανών στρατιωτών, ο ρόλος των peshmerga θεωρείται αρκετά σημαντικός για την εξέλιξη του πολέμου.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες σίγουρα προτιμούν να εμπλέξουν τους Κούρδους στρατιώτες στις μάχες μέσα στις πόλεις όπου οι απώλειες θα είναι αυξημένες, παρά τους δικούς τους, υποστηρίζουν στρατιωτικοί αναλυτές. Εξάλλου, αναμένεται να χρησιμοποιηθούν και για τον έλεγχο της περιοχής του Βορείου Ιράκ μετά την κατάρρευση του καθεστώτος του Σαντάμ.

Από την έναρξη του πολέμου, οι peshmerga κινούνται όσο το δυνατόν νοτιότερα, πλησιάζοντας το Κιρκούκ. Την περασμένη Κυριακή, σημειώθηκε αισθητή υποχώρηση κατά 15 χιλιόμετρα προς το νότο των δυνάμεων του Σαντάμ νοτιότερα προς το Κιρκούκ και οι Κούρδοι μαχητές συνεπικουρούμενοι από αμερικανικές δυνάμεις, έσπευσαν να καλύψουν το κενό.

Εξάλλου, οι κουρδικές δυνάμεις στο βόρειο Ιράκ έχουν προσφέρει αξιόλογη βοήθεια για την υποστήριξη των αερομεταφερόμενων ταξιαρχιών των ΗΠΑ στο βόρειο Ιράκ.

Επίσης, πριν από την έναρξη των εχθροπραξιών, απέκτησαν τον πλήρη έλεγχο του εγκαταλελειμμένου από τον Ιρακινό στρατό αεροδιαδρόμου του Μπακρατζό, τον οποίο και κατέστησαν πλήρως λειτουργικό και σήμερα χρησιμοποιείται από τα αμερικανικά μεταγωγικά αεροσκάφη.

Ωστόσο, σύμφωνα με Κούρδο αξιωματούχο στο βόρειο Ιράκ, ”το βόρειο μέτωπο δεν πρόκειται να ανοίξει επισήμως, αντίθετα με αυτό που πιστεύει ο Τύπος και δεν θα μοιάζει με το νότιο μέτωπο με τις ένοπλες φάλαγγες”.

Σημειώνεται ότι οι Κούρδοι του Ιράκ δέχτηκαν τη βοήθεια κατά καιρούς χωρών, όπως Ηνωμένες Πολιτείες, Σοβιετική Ενωση και Ισραήλ. Η βοήθεια όμως αυτή, όπως φάνηκε εκ των υστέρων, δεν αποσκοπούσε στη νίκη τους, αλλά στη διαιώνιση της διαμάχης για να αποδυναμωθεί η Βαγδάτη.

Δεν κατάφεραν να επεξεργαστούν μια συνολική εθνική στρατηγική, μόνιμη και συνεκτική. Για να στηρίξουν τα τοπικά τους συμφέροντα έπαιξαν παιχνίδια άλλων, με αποτέλεσμα σε εθνικό επίπεδο την κορύφωση του δραματικού και του παράλογου.

Για πρώτη ίσως φορά στη μακραίωνη ιστορία τους οι Κούρδοι δείχνουν να συμφωνούν απόλυτα μεταξύ τους: Δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια για διαφωνίες. Η παρούσα συγκυρία παρουσιάζει μια τεράστια ευκαιρία για να αποκτήσουν, επιτέλους, πατρίδα.

Γιώργος Πασχαλίδης