Η άνοδος του παγκόσμιου χρέους και τι σημαίνει για τον κόσμο

Το παγκόσμιο χρέος παραμένει μια σημαντική ανησυχία για τους οικονομολόγους και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, καθώς οι οικονομίες συνεχίζουν να διαχειρίζονται τις συνέπειες της πανδημίας Covid-19.

Ενώ το χρέος μπορεί να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τη χρηματοδότηση επενδύσεων, την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας και την επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων, τα υπερβολικά επίπεδα χρέους μπορεί να οδηγήσουν σε οικονομική αστάθεια, μειωμένη ευελιξία και αυξημένη ευπάθεια σε οικονομικές υφέσεις.

Με αυτό το άρθρο μας επιχειρούμε την επικαιροποίηση προηγούμενης τοποθέτησής μας παρέχοντας μια ανάλυση του παγκόσμιου χρέους ανά τομέα για αναπτυγμένες και αναδυόμενες αγορές, όπως αυτό διαμορφώθηκε το Α' τρίμηνο του 2024. Τα στοιχεία που παραθέτουμε εκφράζονται σε τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ και προέρχονται κυρίως από την Έκθεση Παγκόσμιου Χρέους του Ινστιτούτου Διεθνών Χρηματοοικονομικών (IIF) του Μαΐου 2024.

Τι είναι το παγκόσμιο χρέος;

Το παγκόσμιο χρέος αναφέρεται στο συνολικό ποσό χρέους που οφείλουν τα νοικοκυριά, οι μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις, οι κυβερνήσεις και ο χρηματοπιστωτικός τομέας παγκοσμίως.

Αυτό το χρέος περιλαμβάνει όλες τις μορφές δανεισμού, όπως τραπεζικά δάνεια, ομόλογα και άλλα χρηματοοικονομικά εργαλεία, τόσο εγχώρια, όσο και διασυνοριακά. Η μέτρηση του παγκόσμιου χρέους είναι κρίσιμη, καθώς αντικατοπτρίζει τον συνολικό δανεισμό σε όλους τους τομείς και παρέχει πληροφορίες για τη χρηματοοικονομική σταθερότητα, την οικονομική ανάπτυξη και τις πιθανές ευπάθειες.

Το παγκόσμιο χρέος διακρίνεται συνήθως σε τέσσερις βασικούς τομείς:

1. Χρέος νοικοκυριών: Δανεισμός από ιδιώτες για προσωπικές ανάγκες, συμπεριλαμβανομένων των στεγαστικών δανείων, των καταναλωτικών δανείων και του χρέους από πιστωτικές κάρτες.
2. Χρέος μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων: Δανεισμός από επιχειρήσεις για λειτουργίες, επέκταση και επενδύσεις, εξαιρουμένων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
3. Κυβερνητικό χρέος: Δανεισμός από εθνικές, περιφερειακές και τοπικές κυβερνήσεις για τη χρηματοδότηση ελλειμμάτων προϋπολογισμού, υποδομών και δημόσιων υπηρεσιών.
4. Χρέος χρηματοπιστωτικού τομέα: Δανεισμός από τράπεζες και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για την υποστήριξη δανειοδοτήσεων, επενδύσεων και άλλων χρηματοοικονομικών δραστηριοτήτων.

Το μέγεθος του παγκόσμιου χρέους σε σύγκριση με άλλες χρηματοοικονομικές αξίες

Για να κατανοήσουμε το τεράστιο μέγεθος του παγκόσμιου χρέους, είναι σημαντικό να το συγκρίνουμε με άλλες χρηματοοικονομικές μετρήσεις:

• Παγκόσμιο ΑΕΠ: Το Α' τρίμηνο του 2024, το παγκόσμιο χρέος ανέρχεται στα $315 τρισεκατομμύρια, που αντιστοιχεί στο 333% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε δολάριο οικονομικής παραγωγής, υπάρχουν πάνω από τρία δολάρια χρέους. Συγκριτικά, το παγκόσμιο ΑΕΠ το 2024 εκτιμάται στα περίπου $95 τρισεκατομμύρια, αναδεικνύοντας την αναντιστοιχία του χρέους σε σχέση με την οικονομική δραστηριότητα.
• Συνολική κεφαλαιοποίηση των παγκόσμιων αγορών μετοχών: Η συνολική αξία των παγκόσμιων χρηματιστηριακών αγορών είναι περίπου $110 τρισεκατομμύρια, λιγότερο από το μισό του παγκόσμιου χρέους. Αυτή η διαφορά δείχνει ότι οι αγορές χρέους είναι σημαντικά μεγαλύτερες από τις αγορές μετοχών, υπογραμμίζοντας την εκτεταμένη εξάρτηση από τον δανεισμό.
• Παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα: Τα παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα, τα οποία λειτουργούν ως οικονομικό μαξιλάρι ασφαλείας, ανέρχονται σε περίπου $13 τρισεκατομμύρια, ένα μικρό ποσοστό του συνολικού παγκόσμιου χρέους. Αυτή η σύγκριση τονίζει την περιορισμένη ικανότητα των συναλλαγματικών αποθεμάτων να καλύψουν τις υποχρεώσεις του παγκόσμιου χρέους.

Τι σημαίνει αυτό;

Το μέγεθος του παγκόσμιου χρέους έχει σημαντικές επιπτώσεις για τις οικονομίες, τις χρηματοπιστωτικές αγορές και την καθημερινή ζωή:

1. Οικονομική ανάπτυξη και σταθερότητα: Τα υψηλά επίπεδα χρέους μπορούν να τροφοδοτήσουν την οικονομική ανάπτυξη μέσω της χρηματοδότησης επενδύσεων και κατανάλωσης. Ωστόσο, όταν το χρέος γίνεται υπερβολικό, μπορεί να υπονομεύσει τη χρηματοοικονομική σταθερότητα. Οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά μπορεί να δυσκολεύονται να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους, ειδικά αν αυξηθούν τα επιτόκια, οδηγώντας σε πιθανή αθέτηση πληρωμών και οικονομικές κρίσεις.
2. Επιτόκια και πληθωρισμός: Καθώς τα επίπεδα χρέους αυξάνονται, το κόστος δανεισμού μπορεί να αυξηθεί. Οι κεντρικές τράπεζες ενδέχεται να αυξήσουν τα επιτόκια για να διαχειριστούν τον πληθωρισμό και τα επίπεδα χρέους, επηρεάζοντας από τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων μέχρι τα επιχειρηματικά δάνεια. Αυτό μπορεί να επιβραδύνει την οικονομική ανάπτυξη και να αυξήσει το κόστος χρηματοδότησης των ελλειμμάτων για τις κυβερνήσεις, οδηγώντας πιθανόν σε μέτρα λιτότητας ή αυξήσεις φόρων.
3. Ευπάθεια σε οικονομικά σοκ: Τα υψηλά επίπεδα χρέους καθιστούν τις οικονομίες πιο ευάλωτες σε σοκ, όπως οι οικονομικές υφέσεις, οι γεωπολιτικές εντάσεις ή οι ξαφνικές αλλαγές στο επενδυτικό κλίμα. Οι χώρες και οι επιχειρήσεις με υψηλό χρέος μπορεί να δυσκολευτούν περισσότερο να ανταποκριθούν σε αυτές τις προκλήσεις, επιδεινώνοντας τις οικονομικές υφέσεις.
4. Επιπτώσεις στα νοικοκυριά: Για τα νοικοκυριά, τα υψηλά επίπεδα χρέους μπορούν να περιορίσουν την οικονομική ευελιξία και να αυξήσουν τον κίνδυνο οικονομικής δυσφορίας, ιδιαίτερα σε περίπτωση απώλειας εισοδήματος ή απρόβλεπτων εξόδων. Η άνοδος των επιτοκίων μπορεί επίσης να αυξήσει το βάρος της αποπληρωμής των χρεών, μειώνοντας το διαθέσιμο εισόδημα και επηρεάζοντας την καταναλωτική δαπάνη.
5. Παγκόσμια χρηματοοικονομική αλληλεξάρτηση: Η διασύνδεση του παγκόσμιου χρέους σημαίνει ότι οι κρίσεις σε ένα μέρος του κόσμου μπορεί να έχουν επιπτώσεις αλλού. Μια χρεοκοπία σε μια χώρα ή τομέα μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια εμπιστοσύνης και χρηματοοικονομική αστάθεια παγκοσμίως, όπως παρατηρήθηκε σε προηγούμενες οικονομικές κρίσεις.

Βασικά σημεία

• Επίπεδα παγκόσμιου χρέους: Το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε κατά $1,3 τρισεκατομμύρια φτάνοντας σε νέο ιστορικό υψηλό των $315 τρισεκατομμυρίων το Α' τρίμηνο του 2024, συνεχίζοντας την ανοδική του πορεία μετά από δύο συνεχόμενα τρίμηνα αυξήσεων.
• Κατανομή χρέους ανά αγορές: Οι ώριμες αγορές αντιπροσωπεύουν $209,7 τρισεκατομμύρια, περίπου τα δύο τρίτα του παγκόσμιου συνόλου, ενώ οι αναδυόμενες αγορές κατέχουν $105,4 τρισεκατομμύρια.

Τάσεις χρέους στις αναδυόμενες και ώριμες αγορές

• Αναδυόμενες αγορές: Το χρέος στις αναδυόμενες αγορές αυξήθηκε σε πάνω από $105 τρισεκατομμύρια το Α' τρίμηνο του 2024, περισσότερο από το διπλάσιο των επιπέδων πριν από μια δεκαετία. Οι μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μερίδιο με $44 τρισεκατομμύρια (42%), επισημαίνοντας την έντονη εξάρτηση από το εταιρικό χρέος για ανάπτυξη και επέκταση.
• Ώριμες αγορές: Παρά την ταχεία αύξηση του χρέους στις αναδυόμενες αγορές, οι ώριμες αγορές εξακολουθούν να κατέχουν σχεδόν διπλάσιο ποσό χρέους σε όλους τους τομείς. Σημαντική αύξηση παρατηρήθηκε στον κυβερνητικό τομέα, όπου το χρέος αυξήθηκε κατά 4,5% ($2,7 τρισεκατομμύρια).

Περιφερειακές προοπτικές

• Αύξηση χρέους στις αναδυόμενες αγορές: Οι μεγαλύτερες αυξήσεις του χρέους στις αναδυόμενες αγορές παρατηρήθηκαν στην Κίνα, την Ινδία και το Μεξικό. Αντίθετα, η Κορέα, η Ταϊλάνδη και η Βραζιλία είδαν σημαντικές μειώσεις στην αξία του συνολικού τους χρέους σε δολάρια ΗΠΑ.
• Χρέος στις ώριμες αγορές: Τα επίπεδα χρέους στις ώριμες αγορές παρέμειναν γενικά σταθερά το Α' τρίμηνο του 2024. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφηκαν στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, με το κυβερνητικό χρέος των ΗΠΑ να αυξάνεται σημαντικά λόγω επίμονου πληθωρισμού και καθυστερημένης μείωσης των επιτοκίων από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα.

Προκλήσεις και προοπτικές

• Πληθωρισμός και οικονομικές πιέσεις: Ο επίμονος πληθωρισμός, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, παραμένει σημαντικός κίνδυνος, ασκώντας ανοδική πίεση στο κόστος χρηματοδότησης παγκοσμίως. Ενώ οι ισολογισμοί των νοικοκυριών είναι σχετικά υγιείς, τα κυβερνητικά ελλείμματα παραμένουν υψηλότερα από τα προ πανδημίας επίπεδα και αναμένεται να συμβάλουν περίπου $5,3 τρισεκατομμύρια στην αύξηση του παγκόσμιου χρέους φέτος.
• Γεωπολιτικές εντάσεις και εμπορικές τριβές: Οι αυξανόμενες εμπορικές τριβές και οι γεωπολιτικές εντάσεις, ειδικά στο πλαίσιο των φιλοδοξιών της Κίνας στον τομέα των καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών, μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τις εμπορικές και επενδυτικές ροές, μειώνοντας την ικανότητα εξυπηρέτησης εξωτερικού χρέους στις αναδυόμενες και τις μεθοριακές αγορές.
• Συναλλαγματική δυναμική: Ένα ασθενέστερο γεν αναμένεται να στηρίξει τη δυναμική του χρέους της Ιαπωνίας λόγω των σημαντικών ξένων περιουσιακών στοιχείων της. Ωστόσο, θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τους ισολογισμούς των νοικοκυριών μειώνοντας την αγοραστική τους δύναμη.

Πρόσθετες Πληροφορίες

• Λόγος παγκόσμιου χρέους προς ΑΕΠ: Ο λόγος παγκόσμιου χρέους προς ΑΕΠ αυξήθηκε, συνεχίζοντας την ανοδική του τάση μετά από τρία τρίμηνα μείωσης, φτάνοντας στο 333% το Α' τρίμηνο του 2024
• Αναδυόμενες αγορές: Τα επίπεδα χρέους αυξήθηκαν κατά $55 τρισεκατομμύρια την τελευταία δεκαετία, κυρίως λόγω των αυξήσεων στην Κίνα, την Ινδία και το Μεξικό.
• Ώριμες αγορές: Στις ώριμες αγορές, οι πιο σημαντικές αυξήσεις του χρέους παρατηρήθηκαν στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, ενώ οι μεγαλύτερες μειώσεις σημειώθηκαν στην Ελβετία και τη Γερμανία.

Συμπέρασμα

Το παγκόσμιο χρέος συνεχίζει να φτάνει σε νέα ύψη, τροφοδοτούμενο από αυξήσεις τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναδυόμενες αγορές. Με τις γεωπολιτικές εντάσεις, τον σχετικά επίμονο πληθωρισμό και τις οικονομικές αβεβαιότητες να παραμένουν, η βιώσιμη διαχείριση του χρέους εξακολουθεί να αποτελεί κρίσιμη πρόκληση για τις κυβερνήσεις και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα παγκοσμίως.

* Ο Νικόλαος Χαβούτης είναι διευθυντής της συμβουλευτικής εταιρείας SoZone Limited ([email protected]).